2017 جىل قازاقستان حالقى ءۇشىن جاڭالىققا تولى جول بولدى. پرەزيدەنتتىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار» ماقالاسىنان باستاپ، "ەكسپو" كورمەسىنە دەيىنگى ارالىق جىل بويى مەملكەتتىك باق بەتتەرىنەن تۇسكەن جوق. وعان اركىم، ارقالاي باعا بەردى. ءبىز دە وسى ءبىر جىلدا ەلىمىزدە بولعان ەلەۋلى وقيعالاردى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا بەلگىلى جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى جانبولات مامايمەن سۇحباتتاسقان ەدىك.
- سوت شەشىمىمەن «تريبۋنا» ساياسي قالام گازەتى جابىلعان، جۋرناليستيكادان ءۇش جىلعا الاستاتىلعان جانبولات ماماي قازىر نەمەن اينالىسىپ ءجۇر؟
- ءبىرشاما ۋاقىتتى دەنساۋلىعىمدى قالپىنا كەلتىرۋگە جۇمسادىم. 7 اي اباقتىدا وتىردىم، تۇرمەنىڭ جاعدايى ءماز ەمەس ەكەنى تۇسىنىكتى. قاراشا ايىنان باستاپ «حالىقارالىق قۇقىقتىق باستاما» قوعامدىق قورىندا قىزمەت اتقارىپ ءجۇرمىن. بۇل – ادام قۇقىعىن قورعايتىن، حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋشىلارمەن جۇمىس جاسايتىن بەدەلدى ۇيىم. سوت پروتسەستەرىن باقىلاپ، سوعان بايلانىستى ەسەپتەر دايىندايمىن. ودان بولەك – ۇلتتىق، رۋحاني باعىتتاعى اعارتۋشىلىق جوبامەن دە اينالىسىپ جاتىرمىن. جاقىن ۋاقىتتا ونى كوپشىلىككە كورسەتىپ، تانىستىرارمىن. قول قۋسىرىپ وتىرا المايمىن. شامام كەلگەنشە، ۇلتتىق مۇددەنى قورعايتىن ماسەلەلەردى كوتەرەمىن.
- بيىلعى جىل سىزگە، جالپى قازاق جۋرناليستيكاسىنا اۋىر جىلداردىڭ ءبىرى بولدى. جۋرناليستەر وداعىنىڭ باسشىسى سەيتقازى ماتاەۆ پەن ونىڭ ۇلى اسەت ماتاەۆ بەس جىلعا سوتتالدى. بىراق ءبىر قىزىعى بيلىك سىزگە جانە سەيتقازى ماتاەۆقا بۇرىن سوڭدى بولماعان "جۇمساقتىق" تانىتتى. بۇل حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ارالاسۋىنىڭ ناتيجەسى مە، جوق الدە ونىڭ وزگە دە سەبەپتەرى بار ما؟
- سەيىتقازى ماتاەۆقا بيلىك جۇمساقتىق تانىتتى دەپ ايتا المايمىن. ونىڭ وزىندە، ۇلىن – اسەتتى دە تۇرمە جازاسىنا كەستى. ونىمەن قوسا، بارلىق دۇنيە مۇلكىن تاركىلەدى، بارىن تارتىپ الدى. ونىڭ قاي جەرى «جۇمساقتىق»؟ ال زاڭ جۇزىندە، ونى بۇدان بىرنەشە اي بۇرىن بوساتۋى ءتيىس ەدى. ارى قاراي تۇرمەدە ۇستاپ وتىرۋعا نەگىز بولعان جوق، سول سەبەپتى بوساتتى. مەنىڭ ماسەلەمە قاتىستى دا، «جۇمساقتىق» بولدى دەپ ايتا المايمىن. ەشقانداي نەگىزسىز، قىلمىسىم دالەلدەنبەي تۇرىپ، مەنى 7 اي اباقتىعا قامادى. كوپشىلىك سيزو-نى، ياعني تۇرمەنى «زونادان» جەڭىل دەپ ويلاۋى مۇمكىن. ال نەگىزىنەن بۇلاي ەمەس. بۇرىن سيزو-دا وتىرعان ءبىر كۇندى ەكى كۇنگە سانايتىن. سەبەبى، تۇرمەدە وتىرۋ اۋىر - تار قاپاس، ەشقايدا كەتە المايسىڭ، كىتاپ وقۋدان باسقا اينالىساتىن ءىس جوق دەۋگە بولادى. ال «زونادا» ەڭ قۇرىعاندا جۇمىس جاساۋعا، ەڭبەك ەتۋگە، باسقا ادامدارمەن ارالاسۋعا مۇمكىندىك بار. سوندىقتان، 7 اي تۇرمەدە وتىرۋدى «جۇمساقتىق» دەپ ايتا الماسپىن. ال نەگە تۇرمە جازاسىنا كەسپەدى دەگەن ساۋالىڭىزدى ءتۇسىندىم. مەنىڭشە، بيلىك ويلاندى – ەشقانداي دالەلسىز، قىلمىس جاساماعان ءجۋرناليستى تۇرمە جازاسىنا كەسۋ حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قاتاڭ سىنىنا ۇشىرايدى جانە ەلدەگى ازاماتتاردىڭ نارازىلىعىن تۋعىزاتىن ەدى. الەمدەگى بەدەلدى، بەلگىلى ۇيىمداردىڭ بارلىعى مەنىڭ ىسىمە قاتىستى مالىمدەمە جاسادى، دەرەۋ تۇرمەدەن بوساتۋدى تالاپ ەتتى. وسىنىڭ بارلىعى اسەر ەتكەن بولسا كەرەك. جۋرناليست پەن ءدىن ادامىن وتىرعىزۋ قانداي دا اۆتوريتارلى بيلىك ءۇشىن وڭاي ەمەس. وتىرعىزۋىن – وتىرعىزار، بىراق ارتىنان ينۆەستيتسيا الۋ قيىندايدى، شەتەل دەلەگاتسيالارىنىڭ الدىندا اقتالۋعا تۋرا كەلەدى. مەنىڭ ءىسىم – تازا ساياسي ءىس بولدى. ءارى مەنى ساياسي كوزقاراسىم، جۋرناليستىك پوزيتسيام ءۇشىن قۋدالاعانى ەشكىمگە قۇپيا بولعان جوق. سوندىقتان، قولداۋ ءسوزىن ايتپاعان، قورعاماعان بەدەلدى ۇيىم مەن ادام قالمادى. قوعامدىق پىكىر، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قىسىمى مەنى بىرنەشە جىلعا تۇرمەگە وتىرعىزباۋعا سەبەپ بولدى. ەگەر وسىنشا قولداۋ مەن قورعاۋ بولماعاندا، قازىر الماتى تۇبىندەگى لاگەردە وتىرار ەدىم. «قىلمىس» جاساعاندىقتان ەمەس، تاۋەلسىز كوزقاراسىمدى ساقتاعانىم ءۇشىن. «جۇمساقتىق» بويىنشا تاعى ايتاتىن ءبىر ماسەلە. مەنى ەكونوميكالىق قىلمىس جاسادى دەپ ايىپتاسا دا، جۋرناليستىك قىزمەتتەن الاستادى. 3 جىلعا. از ۋاقىت ەمەس. كاسىبىمنەن ايىردى. ونىڭ ۇستىنە، پروباتسيالىق باقىلاۋدا تۇرمىن. مۇنىڭ ءبارى وڭاي ەمەس.
- تاۋىق جىل قازاقستان ءۇشىن وتە ماڭىزدى جىل بولدى. سەبەبى الاش وردا ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلعانىنا 100 جىل تولدى. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، قازاق بيلىگى ايتۋلى داتانى قانشالىقتى دەڭگەيدە اتاپ ءوتتى؟
- الاش ماسەلەسىن قازىر زەرتتەپ ءجۇرمىن. وتكەن عاسىردىڭ باسىندا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ قازاق ۇلتىنان شىعۋى – ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەرەكشە پاسسيونارلىق جارىلىستىڭ بولعانىن كورسەتەدى. قازان توڭكەرىسىنە دەيىن قازاقتىڭ سانى 6 ميلليون بولدى. قازىرگى سياقتى ينتەرنەت، ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ زامانى ەمەس ەدى. شەتەلدەن ءبىلىم الىپ، ەۋروپانى كورىپ جاتقان ادام جوق. سونداي ەلدىڭ ىشىنەن ءاليحان بوكەيحاننىڭ، جاھانشا مەن حالەل دوسمۇحامەدوۆتەردىڭ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ جانە باسقا دا قايراتكەرلەردىڭ شىعۋى عاجاپ قۇبىلىس! كوتەرگەن يدەيالارى قانداي بولدى! دەموكراتيالىق، ليبەرالدى جولدى تاڭدادى. جاپونيا سياقتى مەيدزي رەستاۆراتسياسىنا ۇقساس باعدارلامانى ۇسىندى. جاپوندار سياقتى وزىق، دامىعان ەل قۇرامىز دەدى. «بولشەۆيكتەردىڭ جولىمەن جۇرمەيمىز، ونى قولدامايمىز»،- دەدى. سول كەزدە الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ارمانى ورىندالىپ، تاۋەلسىزدىككە قول جەتكەندە، قازىر مۇلدەم باسقا ەلدە تۇرار ەدىك...ال ەندى سول داتانى بۇگىنگى بيلىك جوعارى دەڭگەيدە اتاپ ءوتتى دەي المايمىن. «اتاپ ءوتۋ» دەگەن ات شاپتىرىپ، توي جاساۋ ەمەس. الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ساياسي، مادەني، تاريحي مۇراسىن زەرتتەۋ. سونى تالقىلاۋ. قازان توڭكەرىسىنىڭ 100 جىلدىعىنا رەسەيدە بىرنەشە جاقسى فيلمدەر شىقتى، قانشاما كىتاپتار جازىلدى. پارۆۋس دەگەن الاياقتىڭ، تروتسكي ءرولى تۋرالى ايتىلدى. ميحايل زىگار جاقسى كىتاپ جازدى. ورىستار ءوزىنىڭ تاريحىن زەرتتەپ، توڭكەرىسكە باعا بەرىپ جاتىر. ال ءبىز الاش اۆتونومياسىنىڭ 100 جىلدىعىنا بايلانىستى نە ىستەدىك؟ سەمەيدە ءاليحان بوكەيحانعا ەسكەرتكىش اشتى. ال ەندى سول كىسىنىڭ ءرولى تۋرالى كەڭىنەن زەرتتەلدى مە؟ تۇرسىن جۇرتبايدىڭ جاقسى ەڭبەگى جارىققا شىقتى الاش تۋرالى. ءبىر ەستە قالاتىنى سول عانا. بىردە ءبىر ساپالى، جاقسى فيلم تۇسىرىلگەن جوق. مەملەكەتتىك دەڭگەيدە باعدارلاما قابىلدانىپ، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ىسىنە باعا بەرىلگەن جوق. ءتىپتى تاۋەلسىزدىك كۇنىن اتاپ وتكەندە بىردە ءبىر شەنەۋنىك الاش اۆتونومياسىن اۋىزعا المادى. بارلىق تاريح 1991 جىلدان باستالاتىن سياقتى ەتەدى. ال شىن مانىندە تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەس 1917 جىلدان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتىر. سونى مويىنداعان، ايتقان بيلىكتى مەن كورمەدىم.
- 2017 جىلدىڭ تاعى ءبىر ايتۋلى وقيعالارىنىڭ ءبىرى پرەزيدەنتىمىزدىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار» اتتى ماقالاسىنىڭ جاريالانۋى بولدى. قالاي ويلايسىز، قازاقستاننىڭ قازىرگى جاعدايىندا رۋحاني جاڭعىرۋعا بولا ما؟
- جەمقورلىقتى زەرتتەيتىن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ەسەبىن قاراڭىز. بىرقاتار افريكا ەلدەرىمەن قاتار قازاقستان العاشقى وندىقتان «ويىپ تۇرىپ» ورىن الادى. شەنەۋنىكتەرى ۇرلىققا باتقان ەل قالاي رۋحاني جاڭعىرادى؟ ءبىزدىڭ ەلدە وسى سياقتى جوبالاردى بيلىك ءجيى ءجيى ويلاپ تابادى. ونداعى ماقسات – ەلدەگى مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا، تانىمال قوعام قايراتكەرلەرىنە تەندەر ارقىلى اقشا ۇلەستىرىپ، بيلىكتى ماقتاتىپ قويۋ. وسى «رۋحاني جاڭعىرۋدى» ماداقتاپ، ەل-ەلدى ارالاماعان كىم قالدى ءوزى؟ ءتىپتى ءوزىن «وپپوزيتسيالىق» باعىتتاعى قايراتكەرمىن دەپ جۇرگەندەر «رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ» استاۋىنان اس ءىشىپ ءجۇر. بۇل باعدارلامادان نە وزگەرىس بولادى؟ ونىڭ بارلىعىن ازاماتتىق قوعام وكىلدەرى ونداعان جىل بۇرىن ايتىپ قويعان. مىسالى، قازاق ءتىلىن لاتىنعا كوشىرۋدى ۇلتشىلدار نەشە جىلدان بەرى ايتىپ كەلە جاتىر. بۇرىن بۇعان بيلىك ءمىز باقپادى. الەمدەگى، رەسەيدەگى جاعدايعا بايلانىستى لاتىنعا كوشۋدى كوتەردى. قازاق ءتىلىنىڭ لاتىنعا كوشۋى دۇرىس، بۇل – ورىس الەمىنەن كەتۋ، وركەنيەتتى باتىس ەلدەرىنە جاقىنداۋ، عىلىم مەن بىلىمگە جاسالعان قادام. بىراق، قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبيىن بيلىك بەكىتكەن «اپوستروفتارمەن» قالدىرۋعا بولمايدى. جان-جاقتى ويلانىپ، بەدەلدى فيلولوگ مامانداردى جۇمىلدىرىپ، ساپالى ءالىپبيدى جاساۋ كەرەك. تۇركيانىڭ ءالىپبيىن قاراۋ كەرەك. ازىربايجاندىكى بار. زەرتتەپ، اسىقپاي كوشىرۋ كەرەك. ال جالپى، ەلدە ساياسي رەفورمالار جۇرگىزىلمەي، ءپوزيتيۆتى وزگەرىستەر بولماي، «رۋحاني جاڭعىرۋ» مۇمكىن دەپ ويلامايمىن.
- كوپتەگەن ادامدار «اقوردا رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسىن 90-شى جىلدارى قابىلداۋ كەرەك ەدى» دەگەن پىكىر ايتۋدا. بيلىك ۇلتتىق سانانى وياتۋدا كەشىگىپ قالعان جوق پا؟
- ۇلتتىق سانانى بيلىك وياتپايدى. حالىقتىڭ ۇلتتىق ساناسى ونسىز دا ويانىپ كەلە جاتىر. بۇعان دەموگرافيالىق جاعداي دا اسەر ەتەدى. قازاقتىڭ ۇلەس سالماعى ارتتى، قازاق تىلىندە سويلەيتىن جاستار كوپ. بۇل جايتتى دا ەسكەرۋ كەرەك. ال ۇلتتىق سانانى جاڭعىرتۋعا بايلانىستى، جاسالماعان نارسە كوپ. وتكەن تاريحىمىز ءالى دۇرىس زەرتتەلگەن جوق. قازاقتىڭ 20 عاسىردا باستان كەشكەنىن الەمدەگى ساناۋلى ۇلت قانا وتكەردى. ءبىر عاسىردا قانشاما ناۋبەتتى كوردىك. 1921-22, 1931-32 جىلدار مىسالى. 10 جىلدىڭ ىشىندە 4 ميلليونعا جۋىق حالىق قىرىلدى! بۇل گەنوتسيد ەمەس پە؟ سوعان تاريحي باعا بەرىلگەن جوق ءالى. 25 مىڭ ادام رەپرەسسيا كەزىندە اتىلدى. ۇلتىمىزدىڭ بەتكەۇستار ازاماتتارىنان تۇگەلدەي ايرىلدىق. بولشەۆيكتەر ۇلتتىق گەنوفوندىمىزعا اياۋسىز سوققى جاسادى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان قانشا زارداپ شەكتىك. وسىنىڭ ءبارىن زەرتتەپ، زەردەلەپ، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ساياسي باعا بەرىلمەدى. ۋكراينا اشارشىلىقتى ۇلتقا قارسى گەنوتسيد دەپ قابىلداپ، ارنايى زاڭ قابىلدادى. ءبىز نەگە ولاي جاسامايمىز؟ ال قازىرگى كەزدى الايىق. قانشاما شەشىلمەگەن پروبلەما بار. بار بايلىعىمىزدى ساتىپ بىتتىك. جەردى ساتامىز دەپ، حالىقتىڭ قاھارىنان قورقىپ قانا زاڭدى كەرى قايتاردى. اقپاراتتىق تاۋەلسىزدىك ماسەلەسى دە شەشىلمەدى. ءالى كۇنگە رەسەي تەلەارنالارىنىڭ ىقپالىندا حالىق. ءسوز بوستاندىعى، رۋحاني ازاتتىق جوق. رۋحاني جاڭعىرۋ ءۇشىن ادام ازات، تاۋەلسىز بولۋ كەرەك. نەگە تەحنولوگيالىق توڭكەرىس اقش-تا بولىپ جاتىر؟ گۋگل، فەيسبۋك، امازون، تەسلا سياقتى تەحنولوگيالىق الىپتار نەگە امەريكادا پايدا بولدى؟ سەبەبى، ازاتتىق بار ول ەلدە. قىتايدا ونداي تەحنولوگيانىڭ ءبىرى پايدا بولعان جوق. ولاردىكى – تەك كوشىرمە، ازىرگە ءبىر دە ءبىر اتاقتى قىتاي برەندى جوق. وڭتۇستىك كورەيانىڭ وزىندە سامسۋنگ، حيۋينداي، كيا سياقتى اتاقتى برەندتەر ومىرگە كەلدى. بۇل ەل بار جوعى 25 جىلدا الەمنىڭ وزىق ەلىنە اينالدى. قالاي؟ ساياسي رەفورمالار جۇرگىزدى، ينستيتۋتسيونالدى وزگەرىستەرگە باردى. رۋحاني جاڭعىرۋ دەپ وسىنى ايتۋ كەرەك! 1868 جىلى جاپونيادا مەيدزي رەستاۆراتسياسى ءجۇردى. بۇل ەل بار جوعى 30 جىلدا ازياداعى ەڭ مىقتى ەلگە اينالىپ شىعا كەلدى. وزدەرىڭىز بىلەسىز، 1904-05 جىلعى سوعىستا رەسەيدى تاس تالقان ەتتى. مىنە، بۇل رۋحاني جاڭعىرۋ. ال ءبىزدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەن نە؟ كوپىرمە ءسوز بە؟ بىتپەيتىن فورۋم، جينالىستار ما؟ مۇنى جاڭعىرۋ دەپ ايتا المايمىن. كەزەكتى بيلىكتىڭ ۇرانى.
- رۋحاني جاڭعىرۋ دەيمىز، لاتىن الىپبيىنە كوشۋ دەيمىز بارلىعى ءبىر قاراعانعا جاپ-جاقسى باستامالار. بىراق بيلىك وسىنىڭ بارلىعىن تاعى دا ناۋقانشىلدىققا اينالدىرىپ جىبەرگەن جوق پا؟
- بىزدە بارلىعى – توي، كونفەرەنتسيا، جيىن. دۇرىس ايتاسىز، ناۋقانشىلدىق. ەگەر ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتسا، سوعان ينۆەستيتسيا سالسا – رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەن سول. ءبىر قالانىڭ ەمەس، بۇكىل ەلدىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتسا – رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەن سول. ساياسي رەفورمالار جۇرگىزىپ، وي، ءسوز، پىكىر ەركىندىگىن بەرسە – رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەن سول. دەموكراتيالىق، ليبەرالدى وزگەرىستەر جاساسا – رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەن، مىنە وسى. ءالى كۇنگە دەيىن حالىقتى تازا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتە الماي وتىرعان ەلدە قانداي رۋحاني جاڭعىرۋ؟
- جالپى رەسمي اقوردامىز سىرتقى ساياساتتا حالىقارلىق مىنبەرلەردەن عالامدىق ماسەلەلەردى ايتۋدى جاقسى كورەتىنى بەلگىلى. بيىل دا ودان اينالىپ وتكەن جوق. استانادا سۇرياداعى سوعىسۋشى تاراپتاردى تاتۋلاستىردىق، ەكسپو كورمەسىن وتكىزدىك. بۇل «ايداعانىم بەس ەشكى ىسقىرىعىم جەر جارادىنىڭ» كەبى ەمەس پە؟
- ول تازا يميدجدىك جوبالار. استانادا ءسۇريادان كەلگەن قارۋلى توپتاردى جيناعاننان تۇك وزگەرمەيدى. بۇل جيىننىڭ ارتىندا رەسەي مەن تۇركيا تۇرعانى انىق. ساياسي ۇپاي جيناۋ، سۇرياداعى جاعدايعا ىقپال ەتۋدىڭ امالى. ال ودان تۇك شىقپاعانىن اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى دە ايتتى. كوپ جيىننىڭ ءبىرى. ءوزىمىزدىڭ پروبلەما شاش ەتەكتەن، تولىپ جاتىر. سونى شەشۋدىڭ ورنىنا ءسۇريا ماسەلەسىن كوتەرۋدىڭ نە قاجەتى بار ەدى؟ ەكسپو دا سول. 5 جىلدا ءبىر وتكىزىلەتىن نەگىزگى كورمەنىڭ اراسىندا جىل سايىن وتەتىن جيىن بولدى استانادا. نەگىزگى ەكسپو ەمەس بۇل. ورىسشا ايتقاندا «پرومەجۋتوچنىي». ال سوعان قانشا قارجى جۇمسادى؟ 3-5 ميلليارد دوللاردى شاشتى. قانشاماسى ۇرلاندى، وفشورلارعا كەتتى. جالپى، مۇنداي جيىنداردى وتكىزۋ بيلىككە ءتيىمدى. جەمقورلىقپەن اينالىسۋعا، قارجىنى جىمقىرۋعا تاپتىرماس قۇرال. ەكسپو دا سول. ازيادا دا سولاي ەدى.
- بيىل قازاقستاندا وزگە جىلدارمەن سالىستىرعاندا اسپاننان مەدال مەن اتاق جاۋعان جىل بولدى. «100 جاڭا ەسىم»، «100 الاش ءىزباسارى»، «ەڭبەك ەرى» سياقتى ءتوس بەلگىلەردى وڭدى سولدى تاراتتىق. وسىنىڭ بارلىعىنىڭ نە قاجەتى بار؟
- قازىر كىم كورىنگەن مەدال تاعايىنداپ، تاراتا بەرەتىن بولدى عوي. 100 جاڭا ەسىمدى قاراپ شىقتىم، مىسالى. ادام تانىمايتىن كىسىلەر ءجۇر. ولاردى قايدان العان؟ شىن مانىندە ەڭبەگى سىڭگەن تۇلعالار از ول تىزىمدە. مۇنداي نارسەلەردىڭ ەش قاجەتى جوق دەپ ويلايمىن. كىمنىڭ ەلگە قانداي ەڭبەگى سىڭگەنىن حالىق بىلەدى. قازىر اقپارات زامانى. ونداي كەزدە مۇنداي جوبالاردىڭ ەش قاجەتى جوق.
- الداعى جىلدان نە كۇتەسىز جانە قازاقستاندا قانداي وزگەرىستەر بولادى دەپ ويلايسىز؟
- كەلەسى جىل دا قازاقستان ءۇشىن وڭاي بولمايدى. باتپاققا بەلشەمىزدەن باتتىق. سودان شىعامىز با، الدە ارى قاراي باتا بەرەمىز بە – ءبارى ءوز قولىمىزدا. الەمدەگى جاعداي دا قازىر جاقسى ەمەس. رەسەيدىڭ ساياساتىن كورىپ وتىرسىز. ارينە، بۇل جاعدايدىڭ بارلىعى بىزگە دە اسەر ەتەدى. بۇدان شىعاتىن جالعىز جول – ساياسي رەفورمالار كەرەك. بىراق، وعان ءبىزدىڭ بيلىك بارمايدى. سوندىقتان، كەلەر جىلى ايتارلىقتاي وزگەرىس بولادى دەپ ويلامايمىن. ارينە، اياق استىنان، كۇتپەگەن جەردەن ءتۇرلى جاعدايلار ورىن الماسا. ەڭ نەگىزگى، باستى ماقسات – تاۋەلسىزدىكتى ساقتاۋ. وسى جاعىن مىقتاپ ويلانۋىمىز ءتيىس.
جاڭا جىلدا ەلىمىزگە دە، ءاربىر ازاماتىمىزدىڭ وتباسىنا دا تەك جاقسىلىقتار تىلەيمىن. بۇگىن رۋحاني جاڭعىرۋ تۋرالى از ايتقان جوقپىز. ناعىز جاڭعىراتىن، جاڭاراتىن كەزدەر كەلسىن دەپ تىلەيىك!
- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
«ۋچاسكەدەن ارۋاققا كوك حات»: الماتىدا مارقۇمعا كەلگەن شاقىرتۋ
رىسبەك سارسەنبايۇلى: اەس – جارىلىپ كەتۋگە شاق تۇرعان بومبانى قۇشاقتاپ وتىرعانمەن بىردەي
اينارا ايدارحان. ايگەرىم اقتالعانشا كۇرەسەدى. ەندى بۇۇ-نا ارىزدانامىز
وتانعا ورالعان قانداس بەيىمدەلۋى نەمەسە قانداستار مەن قازاقستانداعى ميگرانتتاردى اقپاراتتىق قولداۋ جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەۋدىڭ مەديا-ستراتەگياسى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى