يران يسلام رەسپۋبليكاسى – ورتا شىعىس مەملەكەتىنە جاتادى. قازاقستانعا كاسپي تەڭىزى ارقىلى شەكتەسەدى. جەر كولەمى 1 ملن 648 مىڭ شارشى شاقىرىمنان اسادى، الەمدە 17-ءشى ورىندا تۇرادى. حالىق سانى 2006 جىلعى ساناق بويىنشا 70 ملن ادامنان اسقان بولاتىن.
ير قارۋلى كۇشتەرى:
يران قارۋلى كۇشتەرى قورعانىس مينيسترلىگىنە قارايتىن قۇرلىق، اۋە جانە تەڭىز كۇشتەرىنەن تۇرادى. يران يسلام رەۆوليۋتسياسىنان كەيىن قۇرىلعان يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرى قۇرىلعانىنا 38 جىل تولادى. يران قارۋلى كۇشتەرىنىڭ XX عاسىرداعى كۇش قۋاتى يران-يراك، شىعاناق سوعىستارىندا سىناقتان وتكەن. سول كەزدە يراننىڭ تەڭىز ارميا كۇشتەرى ءوزىنىڭ ستراتەگيالىق جوعارى قابلەتىن كورسەتكەن بولاتىن. قازىرگى تاڭدا يران مەن تۇركيانىڭ اسكەري قۋاتى مەن سوعىسۋ قابىلەتى ورتا جانە تاياۋ-شىعىستاعى ەلدەر اراسىندا الدىنعى قاتاردا دەپ سانالادى.
جالپى اسكەري قۋاتى:
يراننىڭ قارۋلى كۇشتەرىندە رەۆوليۋتسيالىق گۆارديانى قامتىعاندا 510 مىڭ ادام بار. تانكتەر سانى – 1190. جاۋىنگەرلىك كولىكتەر سانى – 400. ساۋىتتى كولىكتەر سانى – 550. سۇيرەلمەلى زەڭبىرەكتەر سانى – 1995 دانا. وزدىگىنەن جۇرەتىن ارتيللەريا سانى – 289. زىمىراندار سانى – 695. مينومەت سانى – 6500 دانا. جاقىن جانە ورتا قاشىقتىقتاعى زىمىران سانى 410. سوعىس جانە اسكەري تاسىمال كەمەسىنىڭ سانى 82. سوعىس ۇشاقتارى 300. تىكۇشاقتارى 556.
قۇرلىق ارمياسى
تانك:
ت-54/ت-55 تۇرىنەن 110 دانا. ت-59 تۇرىنەن 220. ت-69 200 دانا. ت-62 تيپتەگى تانكتەن 100 دانا. ت-72 تۇرىنەن 200 دانا. «اتامان» تۇرپاتتى تانكتەرىنەن 250 دانا. م-47 جانە م-48 تۇرىنەن 150, م-60ا1 تۇرىنەن 160 دانا.
جاۋىنگەرلىك كولىكتەرى:
بمپ-1-دەن 300 كولىك، بمپ-2 تۇرىنەن 100 كولىك بار.
ساۋىتتى سوعىس كولىكتەرى:
بتر-50, بتر-60, م-113 تۇرلەرىنەن 550 كولىك بار.
سۇيرەلمەلى زەڭبىرەكتەر:
105مم تۇرىنەن 130, 122 مم تۇرىنەن 650, 130مم تۇرىنەن 1000, 152مم تۇرىنەن 30, 155مم تۇرىنەن 165, 203مم تۇرىنەن 20 داناسى بار.
وزدىگىنەن جۇرەتىن ارتيللەريالار:
122مم تۇرىنەن 60 دانا، 155مم تۇرىنەن 160 دانا، 170 تۇرىنەن 9 دانا، 175مم تۇرىنەن 30 دانا، 203مم تۇرىنەن 30 دانا.
زىمىراندار:
107مم تۇرىنەن 500, 122مم تۇرىنەن 155, 240مم تۇرىنەن 9 داناسى بار. وعان قوسا، 320,333مم جانە 355مم تۇرلەرىنەن 25 دانا زىمىران قوندىرعىلى قارۋلارى بار.
مينومەت:
60مم، 81مم، 82مم، 82مم، 107مم جانە 120مم تۇرلەرىنىڭ جالپى سانى 6500 داناسى بار.
جەر بەتىنەن ورتا-جاقىن قاشىققا اتىلاتىن زىمىراندار:
Scud-B/ Scud-C زىمىران قوندىرعىلارىنان 10 (وق تۇمسىقتارى 210 دانا). CSS-8 زىمىران قوندىرعىلارىنان 25 داناسى بار، ال ولاردىڭ زىمىراندارىنان 200 دانا (بۇلار يراننىڭ سوعىس قارۋلارى اراسىنداعى ەڭ كورنەكىتىلەرىنىڭ ءبىرى، الايدا، Scud زىمىراندارى قازىرگى كەزدە ەسكىرگەن سوعىس تەحنيكاسىنا اينالىپ بارا جاتىر. اسىرەسە، باتىس ەلدەرىنىڭ جاڭا سوعىس تەحنيكاسى الدىندا باسەكەلەس بولۋى قيىنداي تۇسۋدە).
تىكۇشاقتارى:
يران قۇرلىق ارمياسىندا تىكۇشاقتاردىڭ جالپى سانى 556 بولىپ، ونىڭ ىشىندە AH-1J شابۋىلشى تىكۇشاقتاردان 10 داناسى بار.
اۋە زىمىرانى:
SA-7 تۇرپاتتى زىمىراننان ون نەشەسى بار. الايدا، يران قۇرلىق ارمياسىنىڭ اۋە قورعانىس كۇشتەرى ءبىرشاما ءالسىز بولىپ سانالادى.
تەڭىز ارمياسى
يران تەڭىز اسكەري كۇشتەرى ير-نىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ايبىنى دەۋگە بولادى. تەڭىز كۇشتەرى قوسىنىنداعى نەگىزگى سوعىس كەمەلەرى قاتارىندا رەسەيدىڭ «كيلوگرامم» اتتى سۋاستى اسكەري كەمەسىنەن ۇشەۋى بار. «Alvand» اسكەري كەمەلەرىنەن 3 داناسى بار. ەكى دانا «باياندو» اتتى شابۋىلشى كەمەسى بار. وعان قوسا، زىمىران قوندىرعىلى 20 كاتەرلەرى بار. جاعالاۋدى شارلاۋعا 26 پاترۋلدىك قايىقتارى بار. بارلاۋ كەمەلەرىنەن 7 داناسى، سونداي-اق، قۇرلىققا شىعا الاتىن 11 سوعىس قايىقتارى بار. باسقا دا تاسىمال جانە اسكەري ىستەرگە پايدالاناتىن 25 كەمەسى يران تەڭىز ارمياسىنا قىزمەت ەتەدى. تەڭىز اۋە كۇشتەرىندە 2 مىڭنان اسا جاۋىنگەر بار بولىپ، ولاردا اۋە سوعىسىنا ارنالعان ءار تۇردەگى 70-تەن اسا اسكەري ۇشاقتارى بار.
وسىلاردىڭ اراسىندا «Alvand» سۋاستى كەمەسىن ۇلىبريتانيا يراننىڭ تاپسىرىسى بويىنشا جاساپ شىعارعان. وتكەن عاسىردىڭ 70 جىلدارىنان باستاپ يراننىڭ تەڭىز كۇشتەرىندە قىزمەت ەتىپ كەلەدى. سۋاستى كەمەسىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 94,5 مەتر، سۋ ىعىستىرۋ قۋاتى 1350 توننا. وندا «تەڭىز جەندەتى» II سۋ استى زىمىراندارى قوندىرىلعان.
يران تەڭىز كۇشتەرىنىڭ جالپى قۋاتىن ساراپتاعاندا، كوبىندە شەتەل ساراپشىلارى زاماناۋي سوعىس كەمەلەرى مەن قۇرال-جابدىقتارىنىڭ از ەكەنىن العا تارتادى. قولدانىلعانىنا 30 جىلدان اسقان ءۇش سوعىس كەمەسى كوپ ۇزاماي قولدانىستان شىعىپ قالعالى تۇر. كاسپي تەڭىزى، پارسى شىعاناعى جانە اراب تەڭىزدەرىنە شەكتەسەتىن ەلدىڭ تەڭىز قۋاتى ءوزىن تولىقتاي قورعاۋعا جەتكەنىمەن، جاڭا زامان سوعىس قۇرال-جابدىقتاردى دامىتۋ ءىسى 2006 جىلدان كەيىن عانا قولعا الىندى.
اۋە ارمياسى
اسكەري ۇشاقتارى: تاسىمال جانە شابۋىلشى، توسقاۋىلشى جويعىش ۇشاقتارىن قوسقاندا جالپى سانى 300 ۇشاق بار.
ەسكى ۇلگىدەگى F-4 «فانتوم» جويعىش ۇشاعى مەن F-5 «بارىس» ۇشاقتارىنىڭ سانى 60.
سۋ-24 ۇشاقتارىنىڭ سانى 30. (150-گە جۋىق شابۋىلشى ۇشاقتارى جاڭا زامان وزىق سوعىس تەحنيكاسىنا جاتپايدى).
جويعىش ۇشاقتارى: F-7 جويعىش ۇشاق سانى 24. ميگ-29 ۇشاقتارىنان 30.
سۋ ءۇستى شارلاۋشى ۇشاقتارى:
P-3F ۇشاعىنان 5 دانا. RC-130 ۇشاعىنان 1.
بارلاۋشى ۇشاقتارى: RF-4E تۇرىندەگى ۇشاقتان 8 داناسى بار (سوعىسۋعا قابىلەتتى اسكەري ۇشاق سانالادى).
جانارماي جانە كولىك تاسىمال ۇشاعى:
Boeing 707 ءتيىپتى ۇشاقتان 4 داناسى، Boeing 747 تۇرىنەن 1 داناسى بار.
تاسىمال ۇشاقتارى:
Boeing 747F تۇرىنەن 9 ۇشاق، Boeing 727 تۇرىنەن 1, Boeing 707 تۇرىنەن 11 داناسى بار. C-130E / H تۇرىنەن 18 ۇشاق، «اۋە قولباسشىسى» 690 ءتيىپتى ۇشاقتان 3 داناسى، F-27 ۇشاعىنان 15, «Falcons» ۇشاعىنان 5 دانا، PC-6B تۇرىنەن 10 ۇشاق بار.
تىك ۇشاقتار:
يران اۋە كۇشتەرىنە قاراستى AB-206ا تۇرىنەن 2, Bell 214C تۇرىنەن 39 تىكۇشاق جانە CH-47 ءتيپتى 5 تىكۇشاق بار.
اۋەدە اتىلاتىن زىمىراندارى:
«Parrow»، «Sidewinder»، «فەنيكس» قاتارلى بىرنەشە زىمىراندارى بار.
جەردەن اتىلاتىن اۋە شابۋىلىنان قورعانۋشى زىمىراندارى:
«حوۋك» اتتى زىمىراندارىنان 30 اينالاسىندا، «قار بارىسى» اتالاتىن زىمىراندارىنان 15, HQ-2J تۇرىنەن 45, SA-5 جانە FM-80 تيپتەگى وننىڭ ۇستىندە زىمىراندارى بار.
يراننىڭ اۋە كۇشتەرىنە ءىرى قارۋ-جاراق ساتىپ الۋى 70 جىلدارداعى F-14 «Tomcat» جويعىش ۇشاعىن ساتىپ الۋدان باستالدى. سول زاماندا مۇنداي سوعىس ۇشاقتارى تەك اقش پەن يراندا عانا بار. بۇل سوعىس ۇشاقتارىن يران اۋە كۇشتەرى ءالى كۇنگە دەيىن پايدالانىپ كەلەدى. سوعىس پەن قورعانىسقا قابىلەتتى سوڭعى ۇلگىلەردەگى ۇشاقتارىنىڭ جالپى سانى 50-55 ارالىعىندا.
«قازاقستان اسكەرى رەسەي شەكاراسىن قورعاۋعا بارا ما؟»: قورعانىس ءمينيسترى جاۋاپ بەردى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى
ۋكراينا داعدارىسىنىڭ كۇشەيۋىنە بايلانىستى رەسەي – موڭگوليا - قىتاي مۇددەلىك قاتىناستارى
نازارباەۆ "قۇرمەتتى سەناتور" اتاعىنان ايىرىلدى
موڭعوليا استاناسىندا جاپپاي نارازىلىق شەرۋلەرى ءوتتى