Irannıñ qarulı küşteri. Foto: Islamic Invitation Turkey.

Iran Islam Respublikası – Orta Şığıs memleketine jatadı. Qazaqstanğa Kaspiy teñizi arqılı şektesedi. Jer kölemi 1 mln 648 mıñ şarşı şaqırımnan asadı, älemde 17-şi orında twradı. Halıq sanı 2006 jılğı sanaq boyınşa 70 mln adamnan asqan bolatın.

IIR Qarulı küşteri:

Iran Qarulı küşteri Qorğanıs ministrligine qaraytın Qwrlıq, Äue jäne Teñiz küşterinen twradı. Iran Islam revolyuciyasınan keyin qwrılğan Iran Islam Respublikasınıñ qarulı küşteri qwrılğanına 38 jıl toladı. Iran qarulı küşteriniñ XX ğasırdağı küş quatı Iran-Irak, Şığanaq soğıstarında sınaqtan ötken. Sol kezde Irannıñ Teñiz armiya küşteri öziniñ strategiyalıq joğarı qabletin körsetken bolatın. Qazirgi tañda Iran men Türkiyanıñ äskeri quatı men soğısu qabileti Orta jäne Tayau-Şığıstağı elder arasında aldınğı qatarda dep sanaladı.

Jalpı äskeri quatı:

Irannıñ Qarulı küşterinde Revolyuciyalıq gvardiyanı qamtığanda 510 mıñ adam bar. Tankter sanı – 1190. Jauıngerlik kölikter sanı – 400. Sauıttı kölikter sanı – 550. Süyrelmeli zeñbirekter sanı – 1995 dana. Özdiginen jüretin artilleriya sanı – 289. Zımırandar sanı – 695. Minomet sanı – 6500 dana. Jaqın jäne orta qaşıqtıqtağı zımıran sanı 410. Soğıs jäne äskeri tasımal kemesiniñ sanı 82. Soğıs wşaqtarı 300. Tikwşaqtarı 556.

Qwrlıq armiyası

Tank:

T-54/T-55 türinen 110 dana. T-59 türinen 220. T-69 200 dana. T-62 tiptegi tankten 100 dana. T-72 türinen 200 dana. «Ataman» twrpattı tankterinen 250 dana. M-47 jäne M-48 türinen 150, M-60A1 türinen 160 dana.

Jauıngerlik kölikteri:

BMP-1-den 300 kölik, BMP-2 türinen 100 kölik bar.

Sauıttı soğıs kölikteri:

BTR-50, BTR-60, M-113 türlerinen 550 kölik bar.

Süyrelmeli zeñbirekter:

105mm türinen 130, 122 mm türinen 650, 130mm türinen 1000, 152mm türinen 30, 155mm türinen 165, 203mm türinen 20 danası bar.

Özdiginen jüretin artilleriyalar:

122mm türinen 60 dana, 155mm türinen 160 dana, 170 türinen 9 dana, 175mm türinen 30 dana, 203mm türinen 30 dana.

Zımırandar:

107mm türinen 500, 122mm türinen 155, 240mm türinen 9 danası bar. Oğan qosa, 320,333mm jäne 355mm türlerinen 25 dana zımıran qondırğılı qaruları bar.

Minomet:

60mm, 81mm, 82mm, 82mm, 107mm jäne 120mm türleriniñ jalpı sanı 6500 danası bar.

Jer betinen orta-jaqın qaşıqqa atılatın zımırandar:

Scud-B/ Scud-C zımıran qondırğılarınan 10 (oq twmsıqtarı 210 dana). CSS-8  zımıran qondırğılarınan 25 danası bar, al olardıñ zımırandarınan 200 dana (bwlar Irannıñ soğıs qaruları arasındağı eñ körnekitileriniñ biri, alayda, Scud zımırandarı qazirgi kezde eskirgen soğıs tehnikasına aynalıp bara jatır. Äsirese, batıs elderiniñ jaña soğıs tehnikası aldında bäsekeles boluı qiınday tüsude).

Tikwşaqtarı:

Iran qwrlıq armiyasında tikwşaqtardıñ jalpı sanı 556 bolıp, onıñ işinde AH-1J şabuılşı tikwşaqtardan 10 danası bar.

Äue zımıranı:

SA-7 twrpattı zımırannan on neşesi bar. Alayda, Iran qwrlıq armiyasınıñ äue qorğanıs küşteri birşama älsiz bolıp sanaladı.

Teñiz armiyası

Iran Teñiz äskeri küşteri IIR-nıñ Qarulı küşteriniñ aybını deuge boladı. Teñiz küşteri qosınındağı negizgi soğıs kemeleri qatarında Reseydiñ «Kilogramm» attı suastı äskeri kemesinen üşeui bar. «Alvand» äskeri kemelerinen 3 danası bar. Eki dana «Bayando» attı şabuılşı kemesi bar. Oğan qosa, zımıran qondırğılı 20 Katerleri bar. Jağalaudı şarlauğa 26 patrul'dik qayıqtarı bar. Barlau kemelerinen 7 danası, sonday-aq, qwrlıqqa şığa alatın 11 soğıs qayıqtarı bar. Basqa da tasımal jäne äskeri isterge paydalanatın 25 kemesi Iran teñiz armiyasına qızmet etedi. Teñiz äue küşterinde 2 mıñnan asa jauınger bar bolıp, olarda äue soğısına arnalğan är türdegi 70-ten asa äskeri wşaqtarı bar.

Osılardıñ arasında «Alvand» suastı kemesin Wlıbritaniya Irannıñ tapsırısı boyınşa jasap şığarğan. Ötken ğasırdıñ 70 jıldarınan bastap Irannıñ teñiz küşterinde qızmet etip keledi. Suastı kemesiniñ jalpı wzındığı 94,5 metr, su ığıstıru quatı 1350 tonna. Onda «Teñiz jendeti» II su astı zımırandarı qondırılğan.

Iran teñiz küşteriniñ jalpı quatın saraptağanda, köbinde şetel sarapşıları zamanaui soğıs kemeleri men qwral-jabdıqtarınıñ az ekenin alğa tartadı. Qoldanılğanına 30 jıldan asqan üş soğıs kemesi köp wzamay qoldanıstan şığıp qalğalı twr. Kaspiy teñizi, Parsı şığanağı jäne Arab teñizderine şektesetin eldiñ teñiz quatı özin tolıqtay qorğauğa jetkenimen, jaña zaman soğıs qwral-jabdıqtardı damıtu isi 2006 jıldan keyin ğana qolğa alındı.

Äue armiyası

Äskeri wşaqtarı: Tasımal jäne şabuılşı, tosqauılşı joyğış wşaqtarın qosqanda jalpı sanı 300 wşaq bar.

Eski ülgidegi F-4 «Fantom» joyğış wşağı men F-5 «Barıs» wşaqtarınıñ sanı 60.

Su-24 wşaqtarınıñ sanı 30. (150-ge juıq şabuılşı wşaqtarı jaña zaman ozıq soğıs tehnikasına jatpaydı).

Joyğış wşaqtarı: F-7 joyğış wşaq sanı 24. Mig-29 wşaqtarınan 30.

Su üsti şarlauşı wşaqtarı:

P-3F wşağınan 5 dana. RC-130 wşağınan 1.

Barlauşı wşaqtarı: RF-4E türindegi wşaqtan 8 danası bar (Soğısuğa qabiletti äskeri wşaq sanaladı).

Janarmay jäne kölik tasımal wşağı:

Boeing 707 tiipti wşaqtan 4 danası, Boeing 747 türinen 1 danası bar.

Tasımal wşaqtarı:

Boeing 747F türinen 9 wşaq, Boeing 727 türinen 1, Boeing 707 türinen 11 danası bar. C-130E / H türinen 18 wşaq, «Äue qolbasşısı» 690 tiipti wşaqtan 3 danası, F-27 wşağınan 15, «Falcons» wşağınan 5 dana, PC-6B türinen 10 wşaq bar.

Tik wşaqtar:

Iran äue küşterine qarastı AB-206A türinen 2, Bell 214C türinen 39 tikwşaq jäne CH-47 tipti 5 tikwşaq bar.

Äuede atılatın zımırandarı:

«Parrow», «Sidewinder», «Feniks» qatarlı birneşe zımırandarı bar.

Jerden atılatın äue şabuılınan qorğanuşı zımırandarı:

«Houk» attı zımırandarınan 30 aynalasında, «Qar barısı» atalatın zımırandarınan 15, HQ-2J türinen 45, SA-5 jäne FM-80 tiptegi onnıñ üstinde zımırandarı bar.

Irannıñ äue küşterine iri qaru-jaraq satıp aluı 70 jıldardağı F-14 «Tomcat» joyğış wşağın satıp aludan bastaldı. Sol zamanda mwnday soğıs wşaqtarı tek AQŞ pen Iranda ğana bar. Bwl soğıs wşaqtarın Iran äue küşteri äli künge deyin paydalanıp keledi. Soğıs pen qorğanısqa qabiletti soñğı ülgilerdegi wşaqtarınıñ jalpı sanı 50-55 aralığında.

“The Qazaq Times”