Bügin Alaştıñ ardaqtısı Ospan batır Silämwlınıñ kommunistik qıtay qolınan atılğan kün. Elin jerin azat etu üşin jaumen  alısqan batır janın bergenimen ruhın bergen joq. Är jılı osı  küni batırdıñ aruağın eske alu dästürge aynalğan. Osı rette jazuşı Jädi Şäkenwlınıñ jazbasın wsınudı jön sanadıq. 

JÄDI ŞÄKEN: BÜGİN OSPAN BATIRDIÑ ATILĞAN KÜNİ

Bizdiñ tuıp ösken Altay - töñkeristiñ töri boldı. Ertistiñ asau tolqını sekildi qanı da köp aqtı, eli de köp bostı. Bala künimizden qwlağımızğa siñgen - Gimalay asqan qazaq köşi, Ospan batır töñkerisi. Odan qalsa añız ben aqiqat arasındağı - Böke batır, Zuqa batır, Swlubay batır, Bwrkitbay batır, t.b. tasın şertip qalsañ sıñğırlap sır aytatın, ötkendi bayandaytın ejelgi mekenniñ şejiresi az emes. Sol eskilikti ömirdi közimen körgen talay qartpen sırlastım. Asqar Tatanay, Niğımet Mıñjani, Ğazez Aqıtwlı sındı ğwlamalardı köz kördi, keñesin tıñdau bwyırdı. Söytip qan keşken Öraltaydıñ qarağayday şaldarı talay tarihtı qoparıp, bizdi eskilikti sürleuge saldı.

Ospan batır Silämwlı atı zatına say wlt batırı. Ol dinine, tiline, jerine kim tiisse sonımen jau boldı, soğıstı. Ospan batırdıñ talay sarbazımen sırlastım, ötken tarihqa qwlaq türdim. Qıtaydıñ qızıl ükimeti jağınan atılğan Ospandı wlıqtauğa bügingi qıtay qoğamı tiım saladı. Soğan qaramastan qandı qılıştıñ astındağı talay şaldıñ keñesin estidim. Birde-biri Ospanğa şañ juıtpaydı, «Oşıñ, Oşıñ» deydi.

Bireulerdiñ «Ospan qaraqşı eken, ananı attırıptı, mınanı attırıptı» degen qızıldardan qalğan qañquın estip qalamız. Jañağı men aytqan 90-ğa kelgen Ospan sarbazı sonı estigende küni büginge deyin jelkesine tönip twrğan qılıştı eleñ qwrlı körmey, selkildey qalşıldap: «sonı aytqan adamdı mağan körsetşi, basın kesip alayın!» dep qaharlanadı.

Bwl halıq jüregindegi Ospannıñ kirsiz twlğası. Jäne de onımen qızıl qıtaydıñ, qara qıtaydıñ basşısı sanastı. Onımen Stalin, Ruzvel't, Şerşel', Çoybalsan sanastı. Siz ben bizben qay patşa sanasqısı keledi? Anau Ospanmen sanasqan altı patşa aqımaq pa? Ospan aqımaq bolsa, olar onımen sanasıp, eldeusge jaqındap, elşi salıp, tarih tolqınında toğısar ma edi!?

Demek, Ospan iri. İrini söz qılu üşin irilik kerek. Basqanı mwsılmandıq imanımen basa alatın taza jürek, jauına qasqaya qaraytın qaharlı aybat kerek. Qızıldardıñ soyılın soğıp, solardıñ sarqıtın işken sandalbaylar onıñ qolına su qwyuğa da jaramas edi. Ospan - dala noyandarınıñ soñğı twyağı. Keşegi Kenesarı ruhınıñ Ör Altayda bas kötergen ölmes ruhı. Ätteñ, örisi otqa orandı, armanı köp bolğanımen därmeni twsaldı. Keudesin oqqa tostı. Şahittikti tañdadı.

Ospan turalı jazılğan dünieler haqında aytar bolsaq, onıñ nağız aqiqatın bayandaytın eki arhiv älige deyin aqtarılğan joq. Biri 1940 jıldarğı oqiğalardıñ kündeligi sındı Keñes Odağı ortalıq komitetiniñ arhivi, Mäskeude. Ekinşisi Jañkayşınıñ Tayvandağı arhivi. Osı eki jerge barğan, zerttegen eşkim joq. Köbimiz el işinen - ot bası, oşaq qasınan wzay almay jürmiz. Olay bolsa, jazıldı degen tarihi derekterdiñ tasasında, jazılmağan talay qatparlı qazına bar.

Keşe ğana birimiz keñestik şekpendi, birimiz qıtaylıq qızıldıñ tonın jamılıp, zorlıqşıl üstem wlttardıñ qabağına jaltaqşıl bolıp össek, endi, mine, töñirektiñ tört bwrışınan bir bayraqtıñ astına jinalıp, egemen eldiñ erkeleri men serkelerine aynaldıq. Öşkenimiz jandı, ölgenimiz tirildi, jırtığımız jamaldı, şañırağımız şalqıdı. Barlığımız täuelsiz zamannıñ, egemen eldiñ baqıttı qojası boldıq.

Tarihtı ötpeli däuir jasap, keyingiler saraptaytın eski qağidatqa jüginsek, biz ayta almağandı. jaza almağandı, jetkize almağandı jas buın tereñdetedi degen senimdemiz. Bizdiki solarğa bağıt. bağdar, jol nwsqau: oylı jastı oyatatın dabıl qağu.

Osı jağınan qarağanda, Ör Altay töñkerisi - Ospan töñkerisi äli de zertteudi qajet etetin taqırıp. Öz basım Oşıñ haqında birneşe kitapqa sebepker boldım.

  1. «Ospan batır» - derekti zertteu (Almatı:Arda. 2007j. Ö.Näbi. D.Käppen birge).
  2. «Ospan»: derekti zertteuler men estelikter. Almatı: Twran, 2010 jıl.
  3. «Ospan batır jäne Şığıs Türkistan mäseleleri». Derekti zertteuler. Almatı, «Nwr print» baspası. 2019 jıl.

Bwdan basqa Jaqsılıq Sämitwlı, Seyithan Äbilqasımwlı, Äbdiuaqap Qara («Nwrğojay batırdıñ esteligi»), Ğazez Rayıswlı, Swrağan Rahmetwlı, Twrsınhan Zäkenwlı, Şınay Rahmetwlı, Qızırbek Qayratolla, Aqedil Toyşanwlı, t.b. qalamgerler azdı-köpti şığarmalar jazdı.

Ospan atında meşit boy köterdi. Ospan batır atında köşe attarı berildi.

Ospannıñ aqiqatı - jüregin halqına bergendiginde. Ospan batır sarbazdarınıñ soñğı twyaqtarınan birli-jarım şaldarı ğana qaldı. Solarğa jolığa qalsañız, demi sığılıp: «Oşıñ, Oşıñ!» dep batırın sağınğan, sonıñ ğaziz didarın jwmaqtan köruge asıqqan beyne tanıtadı.

Jatqan jeriñ jannat, topırağıñ torqa bolsın, qazaqtıñ ayaulı batırı - Ospan Silämwlı!

The Qazaq Times