Almatı oblısınıñ äkimi Amandıq Batalovtıñ jäne

Wyğır audanınıñ äkimi Şuhrat Nurahunovtıñ nazarına:

Wltaralıq arazdıqtı qozdıru memleketimizdiñ zañında eñ qatañ stat'yalar qatarında twrğanın bilemiz. Elimizde türli wlttardıñ jasap jatqanın eskerip, bwl mäseleniñ memleket twtastığı men wlttıq qauipsizdikke tikeley sayatının da anıq añğaramız. Süyte twra aq jağalı atqa minerler wltaralıq arazdıqtıñ aldın aluğa nege salğırt qarap, janjaldarğa nege jol berip qoyatını tüsiniksiz. Köneni qopsıtıpay-aq qoyalıq, keşe ğana bolğan «Qorday oqiğası» bizdiñ äkimderge sabaq bermegeni qalay?! Bwl ret Amandıq Batalov basqarıp otırğan Almatı oblısındağı ayrıqşa atı bar Wyğır audanında bolğan keleñsiz jaytter jwrttı alañdatıp otır.

Äleumettik jelide jeldey esken aqparattar arasında keşeli beri jazuşı, jurnalist Qanat Äbilhayırdıñ «Feysbuk» paraqşasına jariyalağan Wyğır audanı Aqtam auılındağı oqıtuşı men Tiirmen auılındağı mem. qızmetkerge qatıstı taqırıpqa zer salıp körgen edik. Añdağanımızday, istiñ astarı tereñde bolıp şıqtı. Qoğamdağı mwnday mäselelerge säl qaramaytın qalamger jurnalist bwl rette de tüytkildi mäseleni tap basıp kötergen eken.

İstiñ aq-qarasın ayıru üşin biz eñ äueli mäselege qatıstı Wyğır audanıñ äkimdiginen, resmi twlğalarınan swrap bilmek boldıq. Alayda, keşeden bergi qoñıraulardan keyin bügin ğana audan äkimi Şuhrat Nurahunovtıñ baspasöz hatşısı Aqjol Twrarhannan jauap aldıq. Audan äkimdiginiñ resmi sözin säl keyinirek keltireyik. Sebebi, äkimdikten der kezinde jauap ala almağandıqtan, Aqtam auılınıñ twrğındarı men oqıtuşılarınan da män-jaydı swrastırğan edik. Nätijesinde, öñirdegi qazaq-wyğır qatınasına qauipti jik boluğa şaq twrğan jayttıñ beti aşıldı. İsti reti boyınşa bayan eteyik:

Äleumettik jelide Qanat Abılqayır jariyalağan Tursunova Şahsanam degen jeli qoldanuşı söziniñ qazaqşa audarması bılay: «Qazaq jeri dep keude kere bermey-aq qoyıñdar, jer de, şañıraq ta Allanıki, sonı biliñder qazaq balaları. Senderde küş joq, jeke şığıp söylesuden qorqasıñdar. Ağalarıña körsetip qoyıñdar, esli çe, qızdar!».

Bwğan jauap retinde sol mekteptiñ oquşısı Äsem de: «Köpten beri sanamda jürgen bir tüyir söz bar edi. Aytpasıma bolmadı. Biz öz täuelsizdigimizge san jıldar boyı armandap jetken memleketpiz! Ata-babamızdıñ arqasında jetkenbiz. Biraq osınşama qandı tögisten keyin armandap jetken jerimizge qaydağı bir täuelsizdigi joq eldiñ äñgime aytıp til tigizgeni bolmas! Bostandıqtıñ qadirin bilmey, şalqıp ömir sürip jatırsıñdar. Aynalayındar, şükirşilik etiñder! Ar-namıs jibermeydi. Qazaq ol qazaq! Eşbir halıq salıstıruğa kelmeytin TÄUELSİZ MEMLEKET!» – degen sipattağı birneşe jazba qaldırıptı.

«Qazaq jeri dep keude kere bermey-aq qoyıñdar...». Bar bolğanı onınşı sınıp oquşısınıñ bwlay söyleuine ne sebep boldı degen swraq tuadı. Oğan sebep Aqtam auılındağı qazaq pen wyğır jastarınıñ arasındağı töbeles eken. Al, töbelestiñ neden şıqqanın sol auldıñ twrğındarınan swrastırıp bildik. Atı-jönin aytqısı kelmegenimen, aqtamdıq twrğın män-jaydı tolıq bayandap berdi.

Onıñ aytuınşa töbeles 5 may küni tünde bolğan. Töbeles sebebi auıldıq mektepte 8 sınıpta oqitın qazaq qızın sol auıldağı wyğır balalar körşiles Dolaytı auılınıñ wyğır balalarına «şığarıp bermek» bolğan. Qız öziniñ qwrbısına «Vatsap» jelisi arqılı «Meni bir balalarğa şığarıp bereyin dep jatır, men qorqıp otırmın» degen habarlama jibergen. Qwrbısı onı öziniñ ağasına aytqan jäne bwl habarlama arı qaray auıldağı qazaq balaları arasında taralğan. Auıldağı qazaq jäne wyğır jastarı jinalıp sözge kelise almay soñında töbeles şıqqan. Auıl twrğınınıñ sözinşe töbeleste közi kögerip, auzı-mwrnı jaralanğandar eki jaqta da bolğan eken. Al, isti jılı jauıp qoydıq degen auıl twrğını sözinde: «Tayaq jep közi kögergen bizdiñ balamız üyde jattı, tayaq jegen wyğır baladan keşirim swrap, tiisti em-domına kömektestik, auıl aqsaqaldarı, töbeleske qatısqan balalardıñ ata-anaları äkimdikte jolığıp özara kelistik, tayaq jegen wyğır balanı aparıp qarattıq, medicinalıq anıqtamağa say auır jaraqattıñ joq eken», – dedi. Ol jäne keşirim swray barğan seksennen asqan şeşesiniñ közinşe basqa wyğır azamattarınıñ «Bwlar qwtırıp ketti. Bwlarğa keşirim beruge bolmaydı...» degen sözderine qapalanğanın aytadı.

Joğarıda zildi posttıñ iesi Şahsanam tayaq jegen wyğır balanıñ qarındası bolıp şıqtı. Şahsanam oğan qosa da biraz auır sözder aytqan eken, onıñ qazaq balalarğa jazğan hattarın, audio jäne videolarımen bölisken Aqtam twrğını: «Onıñ bwl auır sözderinen keyin biz auıldağı qazaq balaların äreñ sabırğa şaqırıp otırmız», – deydi. Ol jäne istiñ uşığıp erteñ qazaq-wyğır arasında ülken janjal şığuınan alañdap otırğanın jetkizdi.

Eñ bir ökiniştisi, töbelesken jastardı tärtipke şaqırmaq bolğan Kamay Sabır esimdi äkimdik ökiliniñ sözderi de auıl twrğındarınıñ şımbayına batıp otır. Ol töbelesken qazaq balalarğa qarata: «Sender qaydağı bir qanşıq üşin bir-biriñmen osılay qırqısasıñdar ma! Aynalıp kelgende qız üşin töbelesip otırsıñdar ğoy» degen sözder aytqan. «Qız bolğanda ol bizdiñ qarındasımız, qarındasıña sonday söz aytsa namısıñ keledi ğoy» degen qazaq balalarına ol: «qızğa kim qaramaydı, kim söylemeydi» degen «aqılın» aytsa kerek. Auıl twrğını bizge onıñ bwl sözderi jazılğan audio materialdarımen de bölisti. Ärine, audio jazbada äkimdik ökili jastarğa arazdaspau turasında aytılğan sözderi de bar, biraq onıñ joğarıdağı sözderi aşuğa tigen. Auıl twrğını «bwl qazaq qızın qorlau» dep aşınıp otır.

Mektep oquşıları arasındağı osı janjaldıñ ayğay-şuı basılmay jatıp, mektep mwğalimderi arasında da wrıs-keris bolğan. Mwğalimder arasındağı dau-damaydıñ audio nwsqası da äleumettik jelide taraldı. Onda Şahsanamnıñ Tursunovanıñ sınıp jetekşisi biologiya jäne özin-özi tanu mwğalimi Qaharova Turdibuvi mektep wstazdarınıñ "Vatsap" çatında öziniñ onlayn sabağı jayındağı esepti wyğır tilinde bergeni, al memlekettik tilde esep berudi talap etken basşılıqqa narazı bolğan sözderi bar. Tipti ol sözinde: «Mekteptegi är mwğalim qazaq jäne wyğır tilderin biluge mindetti» dep saladı. Bizge bwl mälimetterdi jetkizgen Aqtam twrğındarı eldegi tötenşe jağday kezinde qazaq oquşıları üşin keybir onlayn sabaqtardıñ da wyğır tilinde jürgizilgenin, bwğan mektep direktorınıñ därmensizdik tanıtqanına narazı. Auıl twrğındarı mektep direktorınıñ qazaq wltınan tağayındalu turalı talaptarında bildirip otır.

Äuel deseñiz, bwğan deyin Wyğır audanındağı Tiirmen auılınıñ jastar isi jönindegi nwsqauşısı Umida YAhyarovanıñ äleumettik jelide betine «Wyğır memleketiniñ tuın» japsırğan sureti de ülken talastı taqırıp bolıp edi. Atalğan qızmetker bwl äreketi üşin sögis alğan jäne Wyğır audanındağı twrğındardan keşirim swrap video taratqan. Aydan astam uaqıt bwrın bolğan bwl iske qatıstı keşirim swrap, «Men Qazaqstandı süyemin» degen video joldauı nege endi ğana äleumettik jelige tarap jatqanı tağı tüsiniksiz.

Osı mäseleler töñireginde biz audan äkiminen tikeley jauap aluğa tırıstıq. Biraq, keşe äkimdik tarabı bwl iske keyinirek jauap beretinin ayttı. Al, bügin jauaptı audan äkiminiñ baspasöz hatşısı Twrahan Aqjoldan aldıq. Ol sözinde Aqtamdağı is boyınşa arnayı komissiya keletinin, komissiya şeşimin redakciyamızğa joldaytının ayttı. Al, Tiirmendegi qızmetkerdiñ isi boyınşa: «Bwl jağday Tirmen auıldıq jastar isi jönindegi mamannıñ «Vatsap» statusına qoyğan seeker dep atalatın suretke baylanıstı. Qız bala jwmıs istep jatqanına bir jıl bolğan, memlekettik qızmetker emes. Bwl mäselemen audan äkiminiñ orınbasarı, işki sayasat jäne prokuratur ökilderi bar arnayı komissiya barıp qızdıñ özimen, auıl äkimimen, ata-anasımen söylesti. Qız balağa da, auıl äkimine de sögis berildi. Keyin qız baladan audan äkimi baspasöz hatşısı jäne jastar resurstıq ortalığınıñ basşısı bolıp audan halqınan keşirim swrattı», – degen pikirin bildirdi. Ol jäne Umida YAhyarovanıñ tayau arada jwmıstan ketetinin de ayttı, sonday-aq komissiya şeşim şığarğannan keyin naqtı mälimet beruge uäde berdi.

Osılardıñ bäri de Wyğır audanında bwnday keleñsiz jaytterdiñ qordalana tüskenin, audan köleminde ideologiya, jastar tärbiesi, jastardı otansüygiştikke baulu isteriniñ aqsap twrğanın anıq körsetti. Eger biz bwğan deyingi keleñsiz oqiğalardıñ (aytalıq «Qorday isiniñ») bergen sabağın eskerer bolsaq, bwnday jaytterge säl qaramauğa tiispiz. Birden ayta keteyik, biz bwl jağdaydı asqınğan wltaralıq arazdıq retinde körsetuden aulaqpız. Alayda, jergilikti äkimdikter mäselege säl qaramay, der uaqıtında dwrıs jağına şeşui kerektigin, mäselege oblıs basşısı Amandıq Batalovtıñ da tikeley jauapkerşiligi bar ekenin esine salğımız keledi.

“The Qazaq Times”