مەكتەپتەگى ناۋقانشىلدىق جاستاردىڭ قاجەتتى ماماندىقتى يگەرۋىنە كەدەرگى جاساپ وتىر

مادياردىڭ ماماندىعى - ەلەكتريك. الماتى قالاسىنداعى كوللەدجدەردىڭ ءبىرىن بىتىرگەن سوڭ ءىس-تاجىريبەدەن وتۋگە بارعان. الايدا بارعان مەكەمەسى «ساقتاندىرۋ جاۋاپكەرشىلىگىن وزىمىزگە المايمىز» دەپ ءىس-تاجىريبەدەن وتكىزبەگەن. ايتۋىنشا، ءوزىنىڭ دە قىزىعۋشىلىعى بولماعان كورىنەدى. وسىلايشا، تاجىريبەدەن وتە الماعان ول قازىر ءار جۇمىستىڭ باسىن ءبىر شالىپ ءجۇر. تۇراقتى جۇمىسى جوق. ديپلوم قالتادا.

ەستەرىڭىزدە بولسا پارلامەنت ءماجىلىسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ۆلاديمير بوجكو وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن  «توكار، سلەسار، ەلەكتريك جانە باسقا دا ماماندار جەتىسپەيتىنى» تۋرالى ايتقان ەدى. ونىڭ سوزىنشە، رەسەيلىك جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسكەن قازاقستاندىقتاردى «كادرلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە بايلانىستى» قايتارۋ كەرەك ەكەن. مۇمكىن ءسوزىنىڭ جانى بار شىعار. شىنىمەندە ەلىمىزدە وسى ماماندىقتى يگەرگەن جاستاردىڭ جەتىسپەيتىنى انىق. Hh.kz سايتى ۇسىنعان ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، قازاقستاندا ەلەكتريك ماماندىعىنا ءبىر ايدا 158 سۇرانىس بولعان. سلەسار ماماندىعى بويىنشا 64 ورىن بوس. دەگەنمەن مۇنداي كاسىپپەن اينالىسقىسى كەلمەيتىندەر سانى كوبەيگەن سياقتى. ال مۇنىڭ سەبەبى قانداي؟

پسيحولوگ مەيىرىم اناربەكقىزىنىڭ پىكىرىنشە، قازاقستانداعى مۇنداي تەندەنتسيانىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز بولىپ وتىرعان باستى ءۇش سەبەپ بار.  بىرىنشىدەن - قازاق حالقىنىڭ مەنتاليتەتى.  مىسالى اتا-انا بالاسىنا كىشكەنتاي كەزىنەن «باسشى بول»، «مەنىڭ بالام باسشى نەمەسە مينيستر بولادى» دەپ باعدار بەرەدى.  وسىدان كەيىن كەز كەلگەن بالادا مانساپقا دەگەن قىزىعۋشىلىق پايدا بولادى.

ەكىنشىدەن،  مەكەپ قابىرعاسىندا جۇرگەن كەزدە بالالارعا دۇرىس كاسىبي باعداردىڭ بەرىلمەۋى.  «بۇل جەردە مەكتەپتىڭ دە ءرولى باسىم ەكەنىن ايتۋعا بولادى. مىسالى ءاربىر مەكتەپ «ۇزدىك 100 مەكتەپتىڭ قۇرامىنا كىردىك»، «وقۋشىلاردىڭ بارلىعى جوو-عا ءتۇستى» دەپ ايتىپ، ساپانى كوتەرۋ ءۇشىن بالالاردى جوو-عا تۇسۋگە تاربيەلەيدى. ال ەگەر بالالارعا 7-سىنىپتان باستاپ كاسىبي ماماندىقتار تۋرالى تۇسىندىرىلسە، ولاردىڭ جەتىسپەيتىنى تۋرالى ايتىلىپ، نارىقتىق ەكونوميكا زاڭدىلىقتارىنا ساي باعدار بەرىلەتىن بولسا، بۇل دۇرىس بولار ەدى»، - دەيدى پسيحولوگ.

مەيىرىم اناربەكقىزى اتاپ ايتقان ءۇشىنشى سەبەپ - بالالاردىڭ كاسىبي ماماندىقتارعا جەكە قىزىعۋشىلىقتارىنىڭ  بولماۋى جانە  دەر كەزىندە دايىندىقتىڭ جوقتىعى. ونىڭ پايىمداۋىنشا، كاسىبي باعدار الماعان وقۋشى 9-سىنىپتى بىتىرگەن سوڭ نە ىستەرىن بىلمەيدى. سودان 11 سىنىپقا قالادى. ۇبت تاپسىرعان سوڭ از بال الىپ قالعان جاعدايدا، سول بالمەن وقۋعا بولاتىن وقۋ ورىندارىن جانە جيناعان بالىنا سايكەس ماماندىقتى تاڭدايدى. «ياعني ءبارى ايتەۋىر جوو-عا گرانتقا تۇسسەم دەپ ءوزى تاپسىرىپ جاتقان ماماندىق تۋرالى بىلمەۋى دە مۇمكىن. ال قىزىعۋشىلىق بولماعان سوڭ ءبارى بوسقا قالادى»، - دەيدى مامان.

ونىڭ سوزىنشە، مۇنداي قالىپتاسقان قاعيدانى جويۋ ءۇشىن  اتا-انامەن جۇمىس ىستەۋ كەرەك. ياعني بالا مەن اتا-انانى قاتار الا وتىرىپ ولارعا جوعارعى لاۋازىمدى ماماندىقتار مەن كاسىبي ماماندىقتاردىڭ نارىقتاعى سۇرانىسى قانداي ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ قاجەت ەكەن.

دەسەك تە، الماتى اۆتومەحانيكا كوللەدجىنىڭ ديرەكتورى تەمىربەك انۋاربەكۇلىنىڭ سوزىنشە، قازىرگى كەزدە حالىق كاسىپتىك ماماندىقتاردى يگەرۋ كەرەكتىگىن تۇسىنە باستاعان. « مىسالى بۇرىن اتا-انا بالانى جوو-عا ءتۇسىرۋدى ماقسات ەتەتىن. ال قازىر ولاي ەمەس. ەڭ ءبىرىنشى بالاعا ءوزىن ءوزى ماتەريالدىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتە الاتىن كاسىپتى تاڭداۋىنا مۇمكىندىك بەرە باستادى»، - دەيدى ول.

تەمىربەك انۋاربەكۇلى وقۋ ورنىن جىلىنا 300-دەن اسا ستۋدەنت بىتىرەتىنىن ايتادى. مىسالى وتكەن جىلى 50 ستۋدەنت جوو-عا كەتىپ، گرانتقا يە بولسا، 5%-ى اسكەري ماماندىقتى تاڭداعان. «ال وقۋ ورنىن بىتىرگەن ماماننىڭ ءىس-تاجىريبەسى از بولىپ  جۇمىسقا قابىلدانباعان جاعدايدا ولار بىزگە قايتا كەلىپ  تارتىپكە ساي قاجەتتى تاجىريبەدەن وتە الادى. بىزدە دانەكەرلەۋشى نەمەسە توكار مامانى بولسىن ءوز ءىسىن جوعارى دارەجەدە بىلەدى. جىل سايىن بىتىرگەن ستۋدەنتتەردىڭ 80%-ى تاجىريبەدەن وتكەن مەكەمەلەردەن جۇمىس تاۋىپ كەتەدى»، - دەيدى كوللەدج ديرەكتورى.

ال ستۋدەنتتى ساقتاندىرۋ جاۋاپكەرشىلىگى  ءىس-تاجىريبەدەن وتەتىن مەكەمەگە جانە كوللەدجگە مىندەتتەلەدى ەكەن. سەبەبى بۇل ءار مەكەمەمەن جاسالعان كەلىسىمشارتتا كورسەتىلگەن. سوندىقتان ەشبىر وندىرىستىك كاسىپورىندار «مامان ءىس-تاجىريبەدەن ءوتۋ كەزىندە جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز موينىمىزعا المايمىز» دەپ ايتپايدى.

بۇدان بولەك، جوعارىدا اتالعان ماماندىقتارعا قىزىعۋشىلىعىن ءبىلۋ ماقساتىندا قازاق توبىندا وقيتىن 1-2 كۋرس ستۋدەنتتەرىنە ساۋالناما جۇرگىزىپ كوردىك. اۆتوسلەسار ماماندىعىندا وقيتىن 50 ستۋدەنتتىڭ 31-ءى ماماندىقتى وزدەرى تاڭداعانىن جانە سول ماماندىق بويىنشا جۇمىس ىستەيتىندەرىن ايتسا، 10-ى اتا-اناسىنىڭ تاڭداۋىمەن وقۋعا كەلگەنىن جانە الداعى ۋاقىتتا جۇمىس ىستەمەيتىندەرىن، جوو-نا تاپسىراتىندارىن جازعان.

ال كەيبىرى اتا-اناسىنىڭ قالاۋىمەن تۇسكەنىن جانە كەيىن العان ماماندىعى بويىنشا جۇمىس ىستەۋ- ىستەمەۋى بەلگىسىز ەكەنىن ايتقان. ەندى ءبىرى ماماندىققا قىزىعۋشىلىعىم ەندى بايقالا باستادى دەپ جاۋاپ بەردى.

مارجان نۇسىپبەك

"The Qazaq Times"