«حافيز، كەنەتتەن جاسى ۇلعايعان شاعىندا، بۇل ميستيك ءارى داناگوي ءوزىنىڭ كوپ جىلدى ق كۇش-جىگەرىن سارپ ەتكەن ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن تاستاپ، ەندى جالىنداعان جاسىن قايراتىمەن، عارىشتىڭ جەتى ءتۇرلى بوياۋىمەن قۇبىلىپ، ءجانناتتىڭ جەردە جوق حوش يىسىنە بولەنىپ، ماحاببات جىرلارىن جازا باستايدى».

ا. فەتتىڭ حافيز تۋرالى زەرتتەۋىنەن

XVI عاسىر. فرانتسيا. «پلەيادا» ءداۋىرى نەمەسە «رونسار» زامانى. پەر رونسار ي جواشەن (يواحيم) ديۋ بەللە دەگەن زامانىنان وزىپ تۋعان قوس اقىن «پلەيادا» دەگەن ادەبي بىرلەستىك قۇردى. ادەبي بىرلەستىكتىڭ باستى ماقساتى فرانتسۋز ءتىلىنىڭ كوركەمدىگىن الەمگە پاش ەتۋ، اقىندىق ۇلگىنىڭ كلاسسيكالىق، رومانتيكالىق بەينەلەرىمەن استاسىپ، فرانتسۋز پوەزياسىنىڭ اسقاقتىعىن، سۇلۋلىعىن كورسەتۋ بولدى. ءتىپتى، فرانتسۋز اقىندارىنىڭ پوەزياعا دەگەن اسقان سەزىمتالدىقپەن، ۇلكەن قۇرمەتپەن قاراۋىنىڭ تاعى ءبىر ۇلگىسى – اقىننىڭ سىرتقى وبرازى، كيىم كيۋ مادەنيەتىنىڭ، تالعامپازدىعىنىڭ بيىك ۇلگىسىن اسقاقتاتۋ بولدى.

XXI عاسىر. قازاقستان. «جاڭا قازاقستان» ءداۋىرى. زامانىنان وزىپ تۋعان، كلاسسيك اقىن زايدا ەلعوندينوۆا ءبىر ءوزى سۇلۋ ولەڭدەرىمەن جىر بىرلەستىگىن قۇرادى. پوەزيانى شارىقتاتادى، شىڭعا شىعارادى، قيال قۇسىنىڭ قاناتىن كوككە جايادى. سيۋررەاليزمنىڭ سيقىرلى سىرىن جۇمباق جىرىنا ارقاۋ ەتەدى.

تۋمىسىنان پوەزيا ايدىنىندا ەرەكشە ۇنىمەن شالىقتاپ، قازاق ءتىلىنىڭ شۇرايلى دا ىرعاقتى ناشىمەن كەستەلى جىردىڭ كوركەمدىگىن وقىرمان قاۋىمعا زور ىلتيپاتپەن ۇسىناتىن اقىن زايدا ەلعوندينوۆا ماڭگىلىك ماحابباتتى جىرلايدى. «تەك ماحاببات تۋرالى ايتىڭىزدار! ال قالعان دۇنيەنىڭ بارلىعى تۇك ەمەس!» دەيدى فرانتسۋزدىڭ ۇلى اقىنى لۋي اراگون. سەبەبى، قازاقتىڭ «قىز جىبەك پەن تولەگەنى»، شەكسپيردىڭ «رومەو مەن دجۋلليەتاسى»، ءۇندىنىڭ «ماحابحاراتا مەن راماياناسى»، شىعىس شايىرلارىنىڭ داستاندارى قوس عاشىقتىڭ ماحابباتى ارقىلى، ادامزات بالاسىنىڭ ۇلى ومىرگە دەگەن شىنايى ماحابباتىن بەينەلەگەن.

سوزدەرىڭنىڭ ءار ءارپى جاسىل، قىزىل، كوك تەڭىزدىڭ يىسىمەن،

ماحابباتتىڭ كوكتەم داۋسى قۇلاعىمدا سىڭعىرلاپ! 

سەنىڭ شىركىن، سىمباتىڭا، سىمباتىڭا سۇيسىنەم،

جۇرەگىمدە الاسۇرىپ، الاسۇرىپ مىڭ ىرعاق!

كوبەلەكتىڭ قاناتىندا ۇيىقتاعانمەن مىڭ سەزىم،

ەرتەگىلەر راۋشان گۇلدىڭ ەرنىندە.

مۇنداي باقىت، مۇنداي راحات سەزىنبەدىم، شىن ءسوزىم،

باسقا الەمگە اينالدىم مەن، ءوزىڭ كىرىپ كەلدىڭ دە!

سەزىم سەرگەك, سانا سالقىن,

لەبىڭدە مىڭ ءان بار!

مەن حانشايىم, سەن حانزادا, ماحابباتپەنجاراساتىن,

بەۋ, دالادا شۋىلدايدى گيتار تارتىپ سىعاندار! –

دەيدى اقىن زايدا ەلعوندينوۆا. ماحابباتتىڭ ەرنىندەگى قاسيەتتى ءسوز، كيەلى ءسوزدىڭ ءارپى قىزىل، جاسىل تۇسكە بويالعان، ءتىپتى، كوك تەڭىزدىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇرادى. تاڭدانباسقا شارا جوق! مىڭ سەزىم كوبەلەكتىڭ قاناتىندا ۇيىقتاعانىمەن، تاڭعاجايىپ ەرتەگىلەر راۋشان گۇلدىڭ ەرنىندە. ياعني، اقىننىڭ جىرىندا تاڭدى تاڭعا ۇرىپ، قيالعاجايىپ الەمگە جەتەلەيتىن ەرتەگىلەردى گۇلدەر ايتسا، ماحابباتتىڭ كوكتەم داۋسى اقىننىڭ قۇلاعىندا سىڭعىرلاپ تۇرادى. ارتىنشا اقىن «سەزىم سەرگەك، سانا سالقىن، لەبىڭدە مىڭ ءان بار» دەگەن تاماشا ولەڭ جولدارىن كەلتىرەدى. «لەبىڭدە مىڭ ءان بار». بۇل ءسوزدىڭ استارىندا اشىلماعان ءبىر الەم جاتقانداي. اقىن عاشىعىنىڭ لەبىنەن مىڭ ءاندى ەستۋى – اقىن جۇرەگىنىڭ اسقان سەزىمتالدىعىن، اقىن جىرىنىڭ مولدىرلىگىن، اقىن سەزىمىنىڭ تەرەڭدىگىن ەرەكشە بايقاتادى.

​اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ پوەزياسىن وقي وتىرىپ، قازاق حالقىنىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان قارا ولەڭىنىڭ بيىك ۇلگىسىن الەمدىك پوەزيامەن شەندەستىرگەن جاڭا ءبىر ءستيلدى كورەسىڭ. 1863 جىلى ءومىردىڭ پروزاسىنان جالىققان فرانتسيانىڭ جاڭا ءداۋىر اقىندارى بىرلەسىپ «پارناس» ادەبي ۇيىمىن قۇرىپ، «تازا پوەزيا» اعىمىنا قايتا ورالعاندا، «پوەزيانىڭ ءتىلى ءتاڭىردىڭ تىلىندەي اسقاق، تازا، بيىك» دەگەن بايلامعا كەلەدى. ياعني، اقىن زايدا ەلعوندينوۆا ءوزىنىڭ كۇللى ىشكى جان-دۇنيەسىندەگى سەزىمىن، اسەرىن، قيالىن تاڭىرلىك ءتىل – بۇلاقتاي تازا، اسپانداي جۇمباق، كۇندەي جارىق پوەزيا تىلىمەن بەينەلەپ، استارلاپ بەرەدى.  

​ال بىردە اقىن:

ەي، زامان!

تەربەتتىم جىرمەن ەكى عاسىرىڭدى!

الەمنىڭ ماحابباتى جۇرەگىمە جاسىرىندى.

تەربەتتىم تاۋدى داعى، تاستى داعى,

شىعاردىم تاستاي قاتقان تاس ءۇنىڭدى!

وزەن عىپ داۋىلداتتىم جىر اعىنىن,

ءوسىردىم جۇرەگىمدە ماحابباتتىڭ بۇلا گۇلىن!

وتانىم, سۇيەم سەنى بار-جوعىڭمەن,

جۇرەككە تۇمار قىلعان لاعىلىم!

جارقىراپ, جاستايىمنان كۇلىپ ءوستىم,

اقىنىم دەپ ارقامنان قاقتى كۇنىم ەستى!

جايلاتىپ جاز جايلاۋدا, اسقاقتاتتىم,

ماڭگىلىك ماحابباتتىڭ گۇلىن ەسكى! –

دەپ وتانىنا حات جازادى. اقىن «ەكى عاسىرىڭدى جىرمەن تەربەتتىم» دەگەن رۋحتى ۇرانمەن تۋعان جەرىنە دەگەن ىستىق ىقىلاسىن جىرمەن جەتكىزەدى. «تەربەتتىم تاۋدى داعى، تاستى داعى، شىعاردىم تاستاي قاتقان تاس ءۇنىڭدى، وزەن عىپ داۋىلداتتىم جىر اعىنىن» دەيدى اقىن وتتى ىرعاقپەن. اقىننىڭ بۇل جىرىنان ەرتەدە قول باستاعان، ءسوز باستاعان، وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى جىراۋلاردىڭ سارىنىن بايقاۋىمىزعا بولادى. ياعني، اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ قالام قارىمىنان ليريكالىق سارىنداعى جىرلار قانشالىقتى قۋاتپەن، تەگەۋرىنمەن تۋسا، ءور رۋحتى، بەرىك ۇستىندى جاسىن جىرلاردىڭ سونشالىقتى سويى سەرپىنمەن، ەرەكشە ەكپىنمەن تۋاتىنىن تاعى دا اڭعارۋىمىزعا بولادى. اقىن «وتانىم، سۇيەم سەنى بار-جوعىڭمەن، جۇرەككە تۇمار قىلعان لاعىلىم» دەيدى. وتانعا دەگەن شەكسىز ماحابباتتى ءبىر ولەڭگە سىيدىرۋ، استە، ۇلكەن اقىندىق قۋاتتى قاجەت ەتەدى. ال، بۇل اقىندىق رۋح، اقىندىق قۋات پەن ەكپىن اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ وتتى جىرلارىنان انىق كورىنىس تابادى.

​اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى، اقىن ماحابباتتى تابيعاتتىڭ توسىن قۇبىلىستارىمەن تۋىستىرا وتىرىپ سۋرەتتەيدى. ماسەلەن، مىنا ءبىر ولەڭگە نازار اۋدارىپ كورەيىكشى:

سەنىڭ وتتى جۇرەگىڭ بۇلتتاردى ماڭگى  ىستىق ەتتى،

مەنىڭ وتتى قۇشاعىمدا بۇلقىنادى كۇن ەلى.

تۇنگى جۇلدىز مەنىڭ عۇمىرىمدى كۇشتى دەپ تۇر،

ماحابباتتىڭ جەر ۇستىندە دۇرسىلدەيدى جۇرەگى!

جاسىل وسكىن جىميادى جەلگە ەركەلەپ،

تولقىنداردىڭ اۋەنىندە مەنىڭ اۋا ماحابباتىم تىنىستاپ!

اققۋ بىتكەن شاتتانادى ايدىن شالقار كولگە ەركەلەپ،

جۇلدىزدار ءجۇر قۋانىشپەن گۇل ۇستاپ!

اقىن جىرىنداعى ماحابباتتىڭ وتتى جۇرەگى سۋىق بۇلتتاردى ىستىق ەتەدى. ال، اقىننىڭ وتتى قۇشاعىندا كۇن ەلى بۇلقىنادى. تۇنگى جۇلدىز اقىنعا سويلەيدى. ءۇن قاتادى، سىرلاسادى. ءتىپتى، وي كەشەدى. ماحابباتتىڭ جۇرەگى اسپاندا ەمەس، جەر ۇستىندە دۇرسىلدەيدى. جاسىل وسكىن جەلگە ەركەلەسە، تولقىندار ءان سالادى. ءتىپتى، اققۋلار كولگە ەركەلەپ، شاتتانىپ جاتسا، جۇلدىزدار قۋانىشتان گۇل ۇستاپ جۇرەدى.

جۇلدىزدى ءتۇن، جۇرەگىمدە قالدى ءانىڭ،

كىمدى، نەنى ساعىنامىن، بىلمەيمىن!

جارىق بەرىپ دۇنيەگە مەنىڭ سۇلۋ تاڭدارىم،

الاقانىندا ءتاڭىردىڭ ءار تاڭ سايىن گۇلدەيمىن! 

ۇيقىسىراپ جانارىمدا ادامزاتتىڭ ەلەسى،

سول ەلەستى قالعىپ-مۇلگىپ ۇزاق تاڭعا تەربەتتىم!

و، ءتاڭىرىم، گۇل عىپ جارات ومىرىمدە كەلەسى،

قۇشاعىمدا، قۇشاعىمدا ماحاببات بوپ ەرجەت، كۇن! 

اقىن ءار تاڭ سايىن ءتاڭىردىڭ الاقانىندا گۇلدەيدى. ال جانارىندا ادامزاتتىڭ ەلەسى ۇيقىسىرايدى. اقىن تاڭىردەن «كەلەسى ومىرىمدە گۇل عىپ جارات» دەيدى. اقىننىڭ ىستىق قۇشاعىندا الىپ كۇن ماحاببات بولىپ ەرجەتەدى. ءيا، اقىننىڭ نازىك تە سەزىمتال جۇرەگى، بالكىم، زاماننىڭ ءزىلماۋىر باتپانىنان زاپىس بولعان با؟! الدە ءالسىزدى ءالدى جەگەن قاتىباس قوعامنىڭ الاشاپقىن، الاساپىرىنان نازىك جۇرەگىن قالقان بولعان ولەڭىمەن قورعايىن دەدى مە؟! اقىننىڭ كەلەسى ومىردە گۇل بولىپ قايتا تۋعىسى كەلگەنى، ارينە، اقىن جۇرەگىنىڭ تەرەڭىنەن جاسىرۋلى جاتقان ءبىر جۇمب اقتىڭ ۇشپاعىن سۋىرتپاقتاپ شىعارادى.

بۇگىن تۇندە كوزدەرىڭ مەنى سۇيمەدى،

بوتەن بولدى جارقىلى.

سەنى ءسۇيىپ...كۇيدى ەرنىم،

لاقتىرام!

كەرەگى جوق!

سەزىمىڭنىڭ سارقىنى!

بۇگىن تۇندە ۇلى وزەنگە اينالدىم،

كوك تەڭىزگە ۇمتىلعان!

سەن سۇيمەگەن ايلاردىڭ،

جىرلارى عوي جىرتىلعان!

ايدىڭ قاققان كىرپىگىنە،

كوز جاسىمىز ءىلىنىپ.

قاپ-قارا ءتۇن.

شىرپى كىمدە؟!

دىرىلدەيدى گۇل ءۇمىت!

​اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ پوەزياسىندا كوزدىڭ سۋرەتتەلۋى وتە ەرەكشە قۇبىلىس. اقىن قالامى سىر جاسىرۋلى جۇمباق جاناردىڭ ىشىنە سۋرەت سالادى. ءتىپتى، سول جاناردىڭ نۇرىن ءوز جانارىنا كوشىرىپ، الەمگە سول جاناردىڭ نۇرىمەن قارايدى.   «كەرەگى جوق! سەزىمنىڭ سارقىنىن لاقتىرامىن» دەپ اقىن توسىن مىنەز تانىتادى. اقىن ءوزىن كوك تەڭىزگە ۇمتىلعان وزەنگە تەڭەيدى. سۇيمەگەن ايلاردىڭ جىرتىلعان جىرلارىنا قاراپ، گۇل ءۇمىتتىڭ دىرىلدەگەنىن اسقان شەبەرلىكپەن سۋرەتتەيدى. ال ولەڭنىڭ ەڭ ۇتىمدى تۇسى – ايدىڭ قاققان كىرپىگى. ايدىڭ قاققان كىرپىگىنە قوس عاشىقتىڭ كوز جاسى ءىلىنىپ تۇرادى. پوەزيا وسىنداي تەرەڭ وبرازدارمەن، ەرەكشە تەڭەۋلەرمەن، قۇبىلتۋ، استارلاۋ، بيىكتەتۋ، اسقاقتاتۋ، سۋرەتتەۋ، تابيعاتپەن تۋىستىرۋ ىسپەتتى  كوركەم تاسىلدەرمەن ەرەكشەلەنەدى. ال وسىنداي پوەزيانىڭ بيىكتىگى، اسقاقتىعى اقىننىڭ سىرشىل جىرلارىندا ايقىن كورىنىس تابادى.

​سونىمەن قاتار، اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ جىرلارىندا تانىمدىق دۇنيەلەر وتە كوپتەپ كەزدەسەدى. اقىن پوەزيا ءتىلى ارقىلى وقىرمان قاۋىمنىڭ جۇرەگىنە جول تارتسا، تانىمدىق ويلارمەن وقىرماننىڭ كوڭىل كوكجيەگىن كوككە ورلەتەدى.

مىنەزىمدى تاستاپ اسقاق، ءور، اعات،

ءوزىمدى ءوزىم توپ ىشىندە دارالاپ!

ەڭ سوڭعى رەت عاشىق بولسام دەپ ەدىم،

بەللا* سىندى جۇرەگىمدى جارالاپ!

جولى قيىن ولەڭنىڭ دە، ونەردىڭ،

ۋاجىمە ويلاپ تۇرسام سەنەر كىم?!

ءحافيزدى* ەندى جارتى جولدا قالدىرىپ,

جولىن قۋىپ كەتسەم بىلەم گومەردىڭ*!

جەتەلەيدى, جىبەرمەيدى ءومىر ءدوي,

كولدەنەڭدەپ جۇرەر كەيدە كوڭىلدى وي!

ءارى-ءسارى كۇي كەشەمىن بۇل كۇندە,

"ءولى جانداردى" جازعان سوناۋ گوگولدەي*...

​ءيا، اقىن بەللا سىندى جۇرەگىن جارالاپ، ەڭ سوڭعى رەت عاشىق بولعىسى كەلەدى. ءتىپتى، عۇمىرىنىڭ كوپ بولىگىن ديۋانالىققا ارناپ، كەيىننەن ماحاببات عازالدارىنا قايتا ورالعان حافيزدەن باس تارتىپ، عاسىر تۋعان، ءداۋىر تۋعان گومەر اقىننىڭ جولىن قۋعىسى كەلەدى. ال، ەندى بىردە ميستيك جازۋشى گوگولدەي ءارى-ءسارى كۇي كەشەدى. اقىننىڭ بۇل جىرىنان زامانعا سىيماعان، قوعامعا سىيماعان سانانىڭ سەرپىلىسىن، جۇرەكتىڭ قارسىلىعىن بايقاۋىمىزعا بولادى. اقىن باسقا عاسىرلارمەن بايلانىسىپ كەتەدى. اقىن حافيزبەن دە، حيمەنەسپەن دە، لوركامەن دە، بەللامەن دە سىرلاسىپ كەتەدى. ال جىر سوڭىن:

قايتا كەلسەم بۇل ومىرگە قايتادان،

كوكتەم بولىپ، كوكتەم بولىپ ايتام ءان!

ءومىر دەگەن  "مىڭ ءبىر ءتۇننىڭ" ءتۇسى عوي,

ءومىر دەگەن ءوزىڭدى ءوزىڭ قايتالاۋ...

تىم تاكاپپار, سالقىن قاندى عاسىردان,

جۇرەگىمدە قازىنام بار جاسىرعان! 

شەكسپيردى جوعالتۋدان قورقاتىن,

ۇلىبريتانيادا ءوتىپ جاتىر, ءوتىپ جاتىر عاسىرلار! –

دەپ ەرەكشە ويمەن تۇيىندەيدى. ۇلى ماحابباتپەن، ۇلى كۇننىڭ الىپ نۇرىمەن كوكتەم بولىپ ءان ايتاتىن اقىن، ءومىردى «مىڭ ءبىر ءتۇننىڭ» ءتۇسى دەپ قابىلدايدى. «ءومىر دەگەن ءوزىڭدى ءوزىڭ قايتالاۋ» دەپ فيلوسوفيالىق تەرەڭ ويعا قانات ءبىتىرىپ، اقىن ءوزى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان عاسىردىڭ بەينەسىن «تىم تاكاپپار، سالقىن قاندى» دەپ سۋرەتتەيدى. ولەڭنىڭ وسى ءبىر ءسال سالقىنداۋ جولى كوڭىلگە قىلاۋ تۇسىرسە، «شەكسپيردى جوعالتۋدان قورقاتىن، ۇلىبريتانيادا ءوتىپ جاتىر، ءوتىپ جاتىر عاسىرلار» دەگەن جاسىنداي جىر جولى وقىرماندى ەرەكشە قاناتتاندىرا تۇسەدى. ءسويتىپ، اقىن زايدا ەلعوندينوۆا ولەڭ سوڭىنا «XIX عاسىردا، ياعني، 1858 جىلى ءۇندىستاندى  اعىلشىندار جاۋلاپ الىپ، وزدەرىنىڭ كورولدىگىنە قوسىپ، توي تويلاپ جاتقان كەزدە، اعىلشىننىڭ اتاقتى جازۋشىسى توماس كارلەيل (1795-1881جج) اعىلشىن حالقىنا سۇراق قويادى: "سىزدەر ءۇندىستاندى  جوعالتۋدان قورقاسىزدار ما، الدە شەكسپيردى جوعالتۋدان قورقاسىزدار ما؟!" دەپ. سوندا اعىلشىن حالقى: "شەكسپيردى جوعالتۋدان قورقامىز!" دەپ جاۋاپ بەرەدى...» دەگەن تاماشا وقيعانى كەلتىرەدى. ءيا، بايلىق پەن بارلىقتى جوعالتۋدان قورىقپاي، شەكسپيردى جوعالتۋدان قورىققان حالىق – رۋحىن جوعالتپاعان حالىق! اقىنىن قۇرمەتتەگەن قوعام، شىنتۋايتىنا كەلگەندە، اسان قايعىنىڭ اڭساعان جەر ۇلەگى «جەرۇيىعى»، توماس مۋردىڭ «ۋتوپياسى» دەر ەدىم.

​اقىن وسى ءبىر ولەڭى ارقىلى قانشاما ءماندى دە مازمۇندى اقپارات بەرىپ، رۋحاني-تانىمدىق ازىق الۋعا سيۋررەاليزمنىڭ ەرەكشە ءتاسىلىن قۇبىلتا وتىرىپ، استارلاي وتىرىپ، جۇمباقتاي وتىرىپ، وراسان زور ەڭبەك سىڭىرەدى. بۇل اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ قازاق پوەزياسىنداعى گيمالاي شىڭى!

"اياعىڭنىڭ استىنا قارا، سۇرىنبە..." دەگەن ءسوز ەستىپ، قانشا ءسۇرىندىم،

قانشا ءبۇلىندىم!

حوش ءيىسى اڭقىپ كوكتەمدە گۇلىمنىڭ!

قاۋىزى قارس ايىرىلىپ، داراقتىڭ بۇتاعىنا ءىلىندىم!

اياعىڭنىڭ استىنا قاراما دەدى، قارادىم،

اسپانىمدا دارا كۇن! 

ەندى مىنە، اتا-بابا جولىمەن كۇنباتىسقا بارامىن!

ءبارى-ءبارى قاراپ تۇرسام كۇلكىلى،

جەلگە ۇشتى ءناپ-نازىك سول گۇل ءتىنى!

عۇمىرىمدى الديلەيدى اي، اسپان،

تىرلىگىمدى الديلەيدى جۇرەگىمنىڭ بۇلكىلى!

ءيا، ادام بالاسى كۇيكى تىرلىكتىڭ كۇيبەڭىمەن الىسىپ ءجۇرىپ، اياعىنىڭ استىنا قاراۋمەن ۋاقىت الاساپىرانىن وتكىزەدى ەكەن. ءتىپتى، تىرشىلىكتىڭ تىنىمسىز اۋرە-سارساڭىمەن جارىق جانارىن كوك اسپانعا ءبىر كورسەتپەي دە كەتەدى ەكەن. اقىن «اتا-بابا جولىمەن كۇنباتىسقا بارامىن» دەيدى. اتا-بابا جولى – ۇرپاعى قانشا قاشقانىمەن، قانشا جاڭالىق اشقانىمەن، ءبارىبىر قايتىپ ورالاتىن داڭعىل جول ەكەنىن اقىن استارلاپ سۋرەتتەيدى. بىراق، اقىن ومىرگە، زامانعا، قوعامعا كۇلىپ قارايدى. بالكىم، سول كۇلكىنىڭ استارىندا سالماعى باتپانداي سالماقتى وي جاتقانىن ءبىرى سەزىنسە، ءبىرى سەزىنبەيتىن دە شىعار. بىراق، اقىن جۇرەگى مۇنى سەزەدى. سەزەدى دە:

قاعاز عۇمىر، قاعاز تىرلىك، قاعاز كۇن،

سان تاسىنىپ، بۇل ومىردە ىرعايداي بوپ سان ازدىڭ!

تىرشىلىكتە ءمىناجاتىم ولەڭ عوي، قانىممەنەن جازىلعان،

جۇرەدى ەندى ورنىنا ول مەن ءۇشىن، بەس ۋاقىت نامازدىڭ!

قاعاز عۇمىر، قاعاز تىرلىك، جاس سابيدەي ۇمتىلعان،

سارى گۇلدەي ساپ-سارى بوپ جىرتىلعان!

مەن قاعاز بوپ قالاتىن دا شىعارمىن,

كوكتە شالقىپ, تەبىرەنىپ جىر تۇلعام!

قاعاز, قاعاز, جەر دە قاعاز, كوپ قاعاز,

جىرتىلادى كوك اسپان دا - كوك قاعاز!

ادامداردى جىلاتاتىن قاعاز كوپ,

ادامداردى جىلىتاتىن وتتار از... –

دەپ ادامزات بالاسىنىڭ سان عاسىرلار بويى ساناسىن جاۋكەمدەگەن كوك قاعازدىڭ ادامدى سان جىلاتقانىن، ال جىلىتاتىن وتتىڭ ازدىعى سان مۇڭايتقانىن اسقان شەبەرلىكپەن بەينەلەيدى. اقىننىڭ تىرشىلىكتەگى ءمىناجاتى – قانىمەن جازىلعان ولەڭ. ءتىپتى، بەس ۋاقىت نامازدىڭ ورنىنا جۇرەتىن ولەڭ اقىندى جۇباتادى، جىلاتادى، قۋانتادى، قۋات بەرەدى.

ەي، وزەندەر، جۇگىرمەڭدەر اسىعىپ،

سەن جۇگىرسەڭ، قالامىن عوي وتە الماي!

مەن شايىرمىن جۇلدىز كەشكەن تاسىنىپ،

ارمانىمدى قۋىپ ءجۇرمىن جەتە الماي!

و، جەل! ۋاقىتتىڭ اياعىنا شالىنباعىن,

و، ماحاببات جولاۋشىسى, ءشاي ءىشىپ كەت!

ساعىندىم ءساۋىرىمنىڭ قالىڭ باعىن,

سامالمەن تەربەلەتىن مايىسىپ كوك!

و، جۇلدىزدار, تۇسىڭدەرشى اسپاننان,

سەندەر دە ءتۇس, جارقىراعان جاز كۇنى!

و، كوكتەمىم, سال ساۋىردەن باستالعان,

ويانسىنشى, جاپىراقتىڭ جادىنداعى

ماحابباتتىڭ نازدى ءۇنى! –

دەيدى اقىن زايدا ەلعوندينوۆا. اقىننىڭ جىرى تۇندە اي سياقتى، كۇندىز كۇن سياقتى جارىق! الىپ نۇردان تۇرادى. اسىعىپ اققان وزەندەرگە تىنشۋ ايتىپ، ۋاقىتتىڭ اياعىنا شالىنىپ، ءسۇرىنىپ قالماسىن دەپ جەلگە جانى اشيدى. اقىننىڭ جۇمباق جۇرەگى جۇلدىزداردى اسپاننان تۇسىرسە، جاپىراقتىڭ جادىنداعى، قايتالاپ جازامىن، جاپىراقتىڭ جادىنداعى ماحابباتتىڭ نازدى ءۇنىن وياتادى! نەتكەن سۋرەت! نەتكەن بوياۋ! نەتكەن شالقار سەزىم!

​وسى ورايدا، انا قۇرساعىنان ءبىر تۋسا، زامان قۇرساعىنان ەكى تۋعان، «فەنومەن فەنيكس» اتانعان جىر الىبى جامبىل بابامىزدىڭ جىر تۋرالى وسى ءبىر جالىندى ءسوزىن كەلتىرسەك: «جىر قالاي تۋادى دەيسىڭ بە؟ ول اقىن جۇرەگىنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىندە جاراتىلىپ، جۇرتقا جەتەتىن جول ىزدەيدى. دۇنيەدەگىنىڭ ءبارى دە، ءتىپتى اسپانداعى بۇلتتىڭ جەرگە تۇسكەن كولەڭكەسى دە جىرعا جەيدە بولا الادى; دۇنيەدەگىنىڭ ءبارى دە، ءتىپتى ات تۇياعىنىڭ ءدۇرسىلى دە جىرعا ءۇن بەرە الادى; دۇنيەدەگىنىڭ ءبارى دە، ءتىپتى تاڭعى جۇپار دا، شۇيىلگەن سۇڭقار دا، ءبارى دە جىرعا جان بىتىرە الادى! ال بىراق ولەڭ ءبىر تۋدى ەكەن، ول اقشا بۇلتتار دا بيىك سامعايدى، تۇمەن-تۇمەن تاعالى تۇلپارلارىڭنىڭ مىڭ سان دۇسىرىنەن باسىم ءتۇسىپ، وسىناۋ كەڭ جازيراعا سىيماي كەتەدى. جات جۇرتتارعا دا ءوتىپ، كورمەگەن ەلدەردىڭ كوكەيىندە بۇلبۇل بولىپ سايرايدى...».

​ءيا، اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ الەمىن ءبىز قانشالىقتى تۇسىنە الدىق؟! ولەڭنىڭ استارىندا جاتقان استارلى ويدىڭ سالماعىن قانشالىقتى سەزىنە الدىق؟! اقىن مەن ولەڭ اراسىنداعى بايلانىستىڭ قۋاتتىلىعىن قانشالىقتى تۇيسىنە الدىق؟! ءاسىلى، سانانى توستەپ العان ساۋال كوپ. الايدا، تاڭىرگە «كەلەسىدە گۇل عىپ جارات» دەپ ولەڭمەن ءمىناجات ەتكەن اقىن زايدا ەلعوندينوۆانىڭ كۇللى ون ەكى مۇشەسىن، الپىس ەكى تامىرىن شىمىرلاتقان، جۇرەك تۇكپىرىندەگى ولەڭ الەمىنە ءبىر قادام بولسا دا جاقىنداي تۇسسەك، قازاق پوەزياسىنىڭ التىن عاسىرىنا ءبىر قۇلاش بولسا دا جاقىنداي تۇسەتىنىمىز ايقىن بولدى!

​​​​​​​ارۋجان بينازارتەگى،
​​​​​​​ونەرتانۋشى