الەم ەكونوميكاسىنىڭ الدىنعى 7 كوشباسشىسى باۆاريادا باس قوستى. ولار جاھاندىق ەكونوميكالىق جاعدايدان تىس رەسەي تاقىرىبىن دا تالقىلادى. بۇل جول رەسەيدىڭ التىن ەكسپورتىنا شەكتەۋ قويۋ ماسەلەسى دە تالقى تاقىرىبىنا كوتەرىلدى. G7 ءسامميتىنىڭ الدىندا اقش، بريتانيا، كانادا جانە جاپونيا رەسەيدىڭ التىن ەكسپورتىنا ەمبارگو كىرگىزۋ پلانىن ورتاعا قويعان ەدى. «ۇلكەن جەتىلىك» جيىنىندا بۇل ءتورت ەلدە رەسەي التىنىن ساتىپ الماۋعا دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى.
«ۇلكەن جەتىلىك» مۇشەلەرى رەسەيدىڭ التىن ەكسپورتىن تالقىلايتىن سەبەبى، التىن رەسەيدىڭ باستى تابىستارىنىڭ ءبىرى. التىن ساتۋدان رەسەي جىلىنا 15,4 ميلليارد اقش دوللارى كولەمىندە پايدا كىرگىزەدى. سوندىقتان اقش پەن بريتانيا باستاپ رەسەيدى وسى ۇلكەن تابىس كوزىنەن ايىرۋدى كوزدەيدى. بريتان باس ءۋازىرى (پرەمەرى) بوريس جونسون رەسەيدىڭ التىن ەسپورتىنا ەمبارگو كىرگىزۋدى «ءپۋتيننىڭ سوعىس ماشيناسىنىڭ جۇرەگىن الىپ تاستاۋ» دەپ باعالاعان. بريتانيا كوپ ۇزاماي رەسەيدەن التىن ساتىپ الۋدى شەكتەيتىن زاڭدى بەكىتەدى دەپ كۇتىلۋدە.
بۇنداي شەكتەۋدى فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون دا قولدادى، ال گەرمانيا مەن يتاليانىڭ قانداي كوزقاراس تانىتارى ازىرگە انىق ەمەس. بىراق، اقش پرەزيدەنتى جو بايدەن G7-ءنىڭ بۇل مۇشەلەرى دە بۇل جوبانى قولدايدى دەگەن ۇمىتتە. قازىشە ەكىۇشتى جاۋاپ بەرىپ تۇرعان ەو كەڭەسىنىڭ توراعاسى شارل ميشەل. ول سوزىندە: «ءبىز التىن ەمبارگوسىن تالقىلاپ كورۋگە دايىنبىز، الدىمەن بۇنىڭ ناقتى ناتيجەسىنە كوز جەتكىزۋ كەرەك، ءبىز شىنىندا رەسەي ەكونوميكاسىنا ناتيجەلى سوققى بەرە الامىز با، ءوزىمىز زيان تارتىپ قالمايمىز با، قاراپ كورۋىمىز كەرەك»، – دەدى.
جالپى، قۇراما شتاتتار G7 نەمەسە وزگە دە ىقپالدى ۇيىمدار ارقىلى رەسەيدىڭ ەكسپورتتىق ونىمدەرىن (مۇناي-گازدى قامتىعان) ساتىپ الۋدى شەكتەۋ بويىنشا بىرقاتار ۇسىنىستاردى ەنگىزىپ كەلەدى. الايدا، الەم ەلدەرى تۇگىلى، ەۋروپانىڭ وزىندە مەملەكەتتەردىڭ جاعدايى بىردەي ەمەس. كەي ەلدەر ەنەرگەتيكا سالاسى بويىنشا بەلگىلى دەڭگەيدە رەسەيگە تاۋەلدىلىگى بار. سوندىقتان دا اقش-تىڭ مۇناي باعاسىن بەلگىلەۋ، مۇناي تابىسىنان رەسەيدى ىقىستىرۋ سىندى كەيبىر ۇسىنىستارى بارلىق جەردە قابىلدانا قويۋى ەكىتالاي.
تاعى ءبىر ماسەلە رەسەي-ۋكراينا سوعىسى. «ۇلكەن جەتىلىك» ءسامميتى ءوتىپ جاتقان تۇستا، Bloomberg اگەنتتىگى ءوزىنىڭ جەكە مالىمەت كوزدەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، كەزەكتى ءسامميتتىڭ قورىتىندىسى تۋرالى الدىن-الا بولجامىن جاريا ەتتى. وندا ايتىلۋىنشا، G7 مۇشەلەرى سوڭىندا ۋكرايناعا قانشالىق كومەك كەرەك بولسا سونشالىق كومەك بەرەمىز دەگەن بايلامعا كەلۋى مۇمكىن. بۇل ارادا قولداۋ اسكەري كومەكتەن تىس ديپلوماتيالىق، ساياسي قولداۋلاردى دا ءوز ىشىنە الادى. وسى اتالعان اگەنتتىكتىڭ حابارىنا قاراعاندا، كەيبىر نەمىس جانە فرانتسۋز ساياساتكەرلەرى سوعىستىڭ ۇزاق سوزىلۋى ولاردىڭ ەكونوميكاسىنا جانە الەم ەكونوميكاسىنا اۋىر زارداپ الىپ كەلەدى، سوندىقتان سوعىستى ۋاقىتشا بولسا دا توقتاتۋ تۋرالى ۇسىنىستاردا بەرگەن كورىنەدى.
بىراق، بۇنداي ۇسنىستارعا بريتان، پولشا جانە بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى قارسىلىق تانىتقان. سەبەبى، رەسەي قازىردىڭ وزىندە دەموكراتيالى الەمنىڭ ءبىر شەتىنە سۇعىنىپ كىردى. ەگەر وعان سوعىس توقتاتۋ مۇمكىندىگىن بەرەتىن بولسا ول ءسال تىنىستاپ ەسىن جيناپ الىپ قايتالاي سوعىسا بەرەدى دەپ سانايدى. دەگەنمەن، شارتتارى تولىق بولعان جاعدايدا سوعىستى توقتاتۋ-توقتاتپاۋدى ۋكراينانىڭ ءوزى شەشەدى، بۇعان بارلىق باتىس ەلدەرى ماقۇل.
كيبەرشابۋىلعا ۇشىراعان باق وكىلدەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ارىز ءتۇسىردى
ورتالىق ازيا: تاريحي، ساياسي جانە ەكونوميكالىق مۇددەلەر اياسىندا
قىرعىزستاندا تاۋەلسىز Kloop باسىلىمىنىڭ قىرعىز تىلىندەگى سايتى بۇعاتتالدى
رەسەيدىڭ دونەتسك وبلىسى كونستانتينوۆكا قالاسىنداعى بازارعا شابۋىلىنان 16 ادام قازا تاپتى
سادىر جاپاروۆ ىستىقكولدەگى ءتورت پانسيوناتتى وزبەكستانعا بەرۋ سەبەبىن ءتۇسىندىردى
پيگوجيننىڭ «ۆاگنەر» توبى ماسكەۋ تۇبىنە كەلىپ شەگىنىپ كەتتى