قىتاي قورعانىس سالاسىنا بولەتىن قارجىسىن 7,1 پايىزعا كوبەيتتى. بيىلعى جىلعا ارنالعان بيۋدجەت جوسپارىندا قورعانىس شىعىندارىن 1,45 تريلليون يۋان (شامامەن 230 ميلليارد اقش دوللارى) دەپ بەكىتتى.  سايكەسىنشە، بيىل ەلدىڭ ءجىو ءوسىمىن 5,5 پايىز بولادى دەپ بەلگىلەگەن ەدى، دەمەك، ارتتىرىلعان قورعانىس بيۋدجەتىنىڭ پايىزدىق كورسەتكىشى ەلدىڭ ءجىو ءوسىمىنىڭ مەجەلى كورسەتكىشىنەن دە جوعارى. بۇعان قاراي وتىرىپ، قىتاي اسكەري قۋاتىن قارقىندى تۇردە ارتتىرۋعا كىرىسكەنىن بىلەمىز.

ءار ەلدەگى ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، قىتايدىڭ وسى قيساپسىز قورعانىس قاراجاتىنىڭ 40 پايىزدان استامى ءۇشىنشى ۇرپاق ۇشاق تاسىمالداۋشى كەمەنى (اۆيانوسەتس) جاساۋعا جانە يادرولىق ارسەنالىن ارتتىرۋعا جۇمسالماق. بۇل ارقىلى قىتاي ءوزىنىڭ حالىق-ازاتتىق ارمياسىن «الەمدىك دەڭگەيگە» كوتەرۋ ماقساتىنا جەتپەك، ءارى تايۋانعا (تايۆان) شابۋىل جاساعان جاعدايدا اقش-تىڭ ارالاسۋعا دەگەن تاۋەكەلىن السىرەتۋدى كوزدەيدى.

ەگەر ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە قارايتىن بولساق، قىتاي اسكەري شىعىدارى جىلدان جىلعا كوبەيىپ كەلەدى، وعان قوسا جىل سايىن قورعانىس شىعىندارىن بەكىتكەن كەزدە بۇرىنعىداي جالپى ىشكى ءونىمنىڭ ءوسۋ دەڭگەيىنە قارايلامايتىن بولدى. 2019 جىلدان بەرى قىتاي قورعانىس بيۋدجەتىن ءار جولى ماكسيمالدى دەڭگەيدە كوبەيتتى.

قازىر قىتاي باسشىسى شي ءجىنپىڭ (سي تسزينپيڭ) ارميانى باسقارۋدىڭ جاڭا ستراتەگياسىن ۇسىنىپ، ونى «جاڭا داۋىردەگى ارميانى كۇشەيتۋ مەن باسقارۋدىڭ سەگىز تاباندىلىعى» دەپ اتاۋدا. وندا نەگىزىنەن ارميانى زاڭمەن باسقارۋدى نەگىز ەتۋ جانە قكپ-نىڭ ارميانى باسقارۋىن قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلگەن. ال، ءشيدىڭ بۇل باستامالارىن وسى رەتكى بۇكىلقىتايلىق حالىق وكىلدەر جينالىسىنداعى ارميا وكىلدەرى قولداپ شىقتى.

قىتايدىڭ اسكەري بيۋدجەتىن كوبەيتۋگە نەلەر ىقپال ەتتى؟

قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ بيلىگىندەگى كوممۋنيستىك پارتياسىندا جاھاندى اۋقىمدى امبيتسيانىڭ بار ەكەنى بەلگىلى. جالپى قىتاي قارقىندى تۇردە جاھاندىق كوشباسشىلىققا ۇمتىلىپ جاتقان دەرجاۆا. ال، جاھاندىق كوشباسشىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قۋاتتى ارمياعا مۇقتاج ەكەنى ايتپاسا دا بەلگىلى. دەگەنمەن، سوڭعى جىلدارى قىتايدىڭ جەدەل تۇردە قورعانىس شىعىندارىن ارتتىرۋىنا اسەر ەتكەن بىرقاتار فاكتورلار بار.

ەڭ الدىمەن اقش پەن ونىڭ ءۇندى-تىنىق مۇحيت ايماعىنداعى وداقتاستارى مەن سەرىكتەرىنىڭ ورتاق قورعانىس ستراتەگياسى قىتايدى اتالعان ايماقتاعى اسكەري الەۋەتىن، قارسىلاسۋ مەن ءوزىن قورعانۋعا جانە ءتيىستى كەزدە شابۋىل جاساۋعا قابىلەتتى ارمياعا مۇددەلى ەتتى.

بۇعان قوسا اقش، بريتانيا جانە اۋستراليا سىندى ءۇش ەلدىڭ جاڭا قورعانىس ىتىماقتاستىعىن دامىتۋى، سونىڭ ىشىندە قىتايمەن ءۇندى-تىنىق مۇحيت ايماعىندا تىكەلەي بايلانىسقا تۇسەتىن اۋسترالياعا سۇڭگۋىر كەمە جاساۋدىڭ تەحنولوگيالارىن بەرۋى قىتايدىڭ كەزەكتى قورعانىس بيۋدجەتىن كوبەيتۋىنە الىپ كەلگەن سەبەپتىڭ ءبىرى.

سونداي-اق، رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس تا قىتايعا دابىل بولىپ قاعىلدى. بۇل سوعىس الەم ەلدەرىنىڭ قايقتىعىستار مەن شيەلەنىستەردى شەشۋدەگى مەتوتيكاسىن وزگەرتتى. ەندىگى جەردە قاقتىعىستار مەن شيەلەنىستەردى تولىقتاي قارۋلى كۇش ارقىلى شەشۋ سىندى قاۋىپتى شەشىمدەر كوپتەگەن ەلدەر مەن ايماقتاردا ورىن الۋى بەك مۇمكىن. قىتاي جاھاندىق وسىنداي بەتبۇرىستا ءوزىنىڭ ورىنىن بەكەمدەۋ مەن ۇلتتىق مۇددەلەرىن قامتاماسىز ەتۋدە قارۋلى كۇشتەردىڭ ماڭىزىن تەرەڭ سەزىندى.

ءشيدىڭ ءوز ويلاعانى بار

قىتاي باسشىسى اسكەري سالاعا مول قارجى ءبولۋ ارقىلى ءوزىنىڭ بيلىك ورنىن بەكەمدەۋدى دە كوزدەۋى دە مۇمكىن. وتاندىق تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ ءبىرى ەرلان مازان وسىنداي بولجام ۇسىنادى. بيىل كۇزدە، مۇمكىن قازان ايىنىڭ اياعىندا قكپ-نىڭ حح سەزى وتەدى. سەزدە سي تسزينپيڭ قالىپتاسقان ءداستۇردى بۇزىپ ءۇشىنشى مارتە وك توراعاسى بولىپ سايلانباقن وسىعان بايلانىستى كلاندار مەن ساياسي توپتار اراسىندا شيەلەنرىستى كۇرەس ءجۇرىپ جاتقانى داۋسىز. سي ءۇشىن ارميا تاراپتىڭ قولداۋى وتە ماڭىزدى. اسكەري شىعىستىڭ كۇرت ءوسۋى وسى قولداۋدى نىعايتا ءتۇسۋدىڭ شاراسى بولۋى دا ىقتيمال»، – دەيدى ەرلان مازان ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا.

وتاندىق ساراپشىنىڭ بۇل ءسوزىن اۋستراليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ازيا-تىنىق مۇحيتى كوللەدجىنىڭ وقىتۋشىسى ايتقان پىكىر دە تولىقتىرا تۇسەدى. ول VOA اگەنتتىگىنە بەرگەن پىكىرىندە قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 20-شى ۇلتتىق سەزى وتەتىن جىلى اسكەرگە بولىنەتىن قارجىنىڭ وسىنشاما كوبەيتىلۋىندە ساياسي ماقساتتىڭ بار دەگەن كوزقاراسىن ايتقان. ونىڭ پىكىرىنشە، شي العا قويعان «قىتاي ارمانى» مەن «قۋاتتى ارميا ارمانى» اراسىندا تەرەڭ ساباقتاستىق بار،  بۇل قىتاي باسشىسىنىڭ بيلىك ەليتاسى ورتاسىنداعى ورىنىن بەكەمدەۋگە قىزمەت ەتەدى دەپ سانايدى.

ءتۇيىن

قىتاي قورعانىس شىعىندارىنىڭ قارقىندى كوبەيۋى ونىڭ اسكەري قۋاتىنا، يادرولىق قۋاتىنا سونداي-اق، ناقتى ۇرىس قابىلەتىنىڭ ارتۋىنا الىپ كەلەرى انىق. بۇل ءوز كەزەگىندە جاھاندىق قاۋىپسىزدىك تەڭگەرىمىنىڭ قايتا جاڭالانۋىنا، ەڭ كەمىندە ءۇندى-تىنىق مۇحيت ايماعىنداعى قارۋ-جاراق جارىسىنىڭ قارقىن الۋىنا تۇرتكى بولادى. وسىدان بارىپ تۇتاس جاھاندىق قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىق، بەيبىتشىلىككە جاڭا سىن-قاتەرلەر ءوسىپ شىعادى. تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە تايۋان. قازىرگى كەزدە دەموكراتيا مەن اۆتوريتارلى ەلدەر اراسىنداعى شەكارا بولىپ تۇرعان تايۋانعا تونەتىن قاۋىپتىڭ دەڭگەيى تاعى ءبىر ساتىعا جوعارلادى. ونىڭ ۇستىنە قىتاي ارمياسىنىڭ جالپى قۋاتى مەن تەڭىزدەگى سوعىس قۋاتىنىڭ ارتۋى اقش-تىڭ تايۋانعا اراشا تۇسۋگە دەگەن تاۋەكەلىن بارعان سايىن تومەندەتىپ كەلەدى.

 

The Qazaq Times