قازاقستاندا ينفلياتسيا قاڭتار-قىركۇيەك ارالىعىنداعى توعىز ايدا 8,9%-عا جەتتى. ۇلتتىق بانك جىل سوڭىندا 8,5%-دان اسىرماۋعا ۋادە بەرىپ وتىر. بىراق ساراپشى بۇعان كۇمانمەن قارايدى، ول رەكوردتىق ماندە رەسمي ستاتيستيكا 10%-عا جەتەدى دەپ بولجايدى. پاندەميا كەزىندەگى داعدارىس بۇيىرىنەن قىسقان حالىق تۇرمىسى بيىل ايتارلىقتاي ناشارلاعانى بەلگىلى. شىنايى ينفلياتسيا كورسەتكىشى مەن ونىڭ سەبەبى جونىندە ساراپشىنىڭ پىكىرىن ءبىلىپ كوردىك.
بۇگىن، سەيسەنبىدە وتكەن ءداستۇرلى ۇكىمەت وتىرىسىندا ينفلياتسيا ءوسىمى تۋرالى رەسمي دەرەك ايتىلدى.
«بىرقاتار فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن قازاقستاندا قىركۇيەك ايىندا ماۋسىمدىق كوكونىس 8,7% جانە جەمىس-جيدەكتىڭ 2,4%-عا ارزانداعانىنا قاراماستان، ينفلياتسيا 8,9%-عا جەتتى»، – دەدى ۇلتتىق بانك توراعاسى ەربولات دوساەۆ سەيسەنبىدەگى بايانداماسىندا.
ونىڭ مالىمەتىنشە، ازىق-تۇلىك ينفلياتسياسىنىڭ ءوسىمى جالعاسىپ جاتىر. ءبىر ايدا 11,5%-عا دەيىن ۇلعايدى، ەت (1,3%), وسىمدىك مايى (0,6%) جانە قانت (1,1%) ۇزدىكسىز قىمباتتادى. ودان وزگە قىركۇيەك ايىندا ديزەل وتىنى (3,8%), گاز (0,9%) جانە كومىر (1,9%) باعاسى دا ايتارلىقتاي شارىقتادى. قازان ايىنىڭ العاشقى اپتاسىنداعى ءوسىم قاڭتار ايىمەن سالىستىرعاندا 9,9%-عا ارتقان.
جانار-جاعارماي ودان ءارى قىمباتتاي بەرسە، استىق باعاسى وسەدى. ال بۇل ينفلياتسيانى تۇراقتاندىرۋعا ۇلكەن كەدەرگى تۋدىراتىنى انىق دەيدى. باس بانكير ينفلياتسيالىق قىسىمنىڭ نەگىزگى كوزى – قازاقستاننىڭ ءىرى ساۋدا سەرىكستەسى رەسەيدەن ەكەنىن جاسىرمايدى.
ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانك جوسپاردى ورىنداي المادى. شىنايى ستاتيستيكا...
– ۇلتتىق بانكتىڭ ينفلياتسيا جوسپارىنا قاراساق، بيىل 4-6% ارالىعى بەلگىلەنگەن ەدى. قازىر 8-9%. كەيىنگى جىلدارى ينفلياتسيا 6%-دان اسىپ كەلەدى. قارقىن وسە باستادى، قازىر ەكى ەسە ارتىپ جاتقانىن كورۋگە بولادى. جىل سوڭىنا دەيىن ينفلياتسيا شارىقتايدى، 10% توڭىرەگىندە ارتادى، – دەيدى ەكونوميست ماقسات حالىق.
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، ازىق-تۇلىك ينفلياتسياسىنىڭ ءوزى 11,5% بولۋى – ازاماتتاردىڭ تولەم قابىلەتى ناشارلاپ، كەدەيشىلىكتىڭ كوبەيۋىن كورسەتەدى. وتباسى شىعىنىنىڭ ەڭ كوپ بولىگى دە وسى تاۋارلار ەكەنى بەلگىلى. مامان ينفلياتسيانىڭ ناقتى كورسەتكىشىن انىقتاۋعا ارنالعان فورمۋلانىڭ قازاقستاندىق نۇسقاسى ەسكىرگەنىن ايتادى.
– ينفلياتسيا باعامىن ەسەپتەردە تۇتىنۋشىلىق سەبەت نازارعا الىنادى. بۇل قازاقستاندا وسىدان 15 جىل بۇرىن، 2006 جىلى 43 تاۋار ارقىلى تىزىمدەلگەن. الەمدە تۇتىنۋشى سەبەتتەرگە 200-600 ءتۇر ارالىعىنداعى تاۋار-قىزمەتتەر كىرەتىنىن ەسكەرسەك، بىزدەگى شىنايى ينفلياتسيا الدەقايدا جوعارى ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس، – دەيدى حالىق.
ەكونوميستىڭ پىكىرىنشە، شىنايى قالىپتاسقان جاعدايعا قاراعاندا، ينفلياتسيانىڭ پركاتيكاداعى كورسەتكىشى «20%-دىڭ ۇستىندە دەۋگە بولادى».
ەەو-عا مۇشەلىك ينفلياتسياعا ۇتىلۋعا اسەر ەتىپ وتىر
ساراپشى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ اياسىندا جاسالىپ جاتقان «ورتاق نارىق – بىرىڭعاي باعا» كەلىسىمدەرىنىڭ سەبەبىنەن ەلدە كەيبىر تاۋارلار قىمباتتادى دەۋگە نەگىز بار دەپ ەسەپتەيدى.
– حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى تۇرعىسىنان ايتار بولساق، اتالعان وداق شەڭبەرىندەگى باعانى بىرىزدەندىرۋ ساياساتىنان ۇتىلاتىنىمىز كوپ. ويتكەنى قازاقستانداعى حالىقتىڭ تابىسى رەسەيگە قاراعاندا تومەنىرەك، ونى ەڭ تومەنگى جالاقىدان كورۋگە بولادى. دەمەك تاۋارلاردىڭ باعاسى بىرىزدەنەر بولسا، حالىقتىڭ تۇرمىسى مەن تولەم قابىلەتى ناشارلايدى. ماسەلەنىڭ ەكىنشى ۇشى، ەگەر مەملەكەت وسى ميسسياعا ۇمتىلسا، وندا حالىقتىڭ تابىسى دا جوعارىلاۋ كەرەك، – دەيدى.
رەسمي ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى رەسەي فەدەراتسياسىندا 178 دوللار (12 792 رۋبل), ال قازاقستاندا شامامەن ەكى ەسەگە تومەن، ياعني 99 دوللار (42 500 تەڭگە) كولەمىندە بەلگىلەنگەن. ەكونوميستەر كەيبىر تاۋارلار مەن جانار-جاعارماي باعاسىن تەڭەستىرۋگە تىرىسقان اقوردا مەن كرەمل تالپىنىسى شەڭبەرىندە ءبىر تاۋارعا بەكىتىلگەن باعا ەرىكسىز تۇردە سوعان بايلانىستى باسقا بىرنەشە تاۋاردىڭ قىمباتتاۋىنا الىپ كەلەتىن نارىقتىڭ تاۋەلدىلىك زاڭدىلىعىن بىلە تۇرا كوز جۇما قاراۋى «كەلىسىلگەن جەڭىلىستى» ەسكە سالادى دەيدى.
«ينفلياتسيامەن كۇرەسكە جاۋاپتى ۇكىمەتتىڭ قاتەلىگى»
كەلەسى جىلى ينفلياتسيا ءدالىزىن قالىپقا كەلتىرۋ جۇمىسى ۇلتتىق بانككە جۇكتەلدى. بىراق «قازىرگى قىمباتشىلىققا (ەڭ قاراپايىم مىسالدىڭ ءبىرى – ازىق-تۇلىك پەن ديزەل وتىنىنىڭ قىمباتتاۋى) قاراعاندا، الداعى جىلى دا بۇل مەجەگە جەتە قويۋ ەكىتالاي» دەيدى ساراپشى. ول جالپى ينفلياتسيامەن كۇرەستە ۇكىمەت ماڭىزدى ءرول اتقارادى دەيدى.
– ۇلتتىق بانك پەن ۇكىمەت اراسىنداعى ۇندەستىك ەڭ باستى ەلەمەنت، ولار ينفلياتسيانىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن زەرتتەۋ قاجەت. ۇكىمەت الدىندا سىرتتان كەلەتىن تاۋارلار مەن قىزمەتتەرگە تاۋەلدىلىكتى ازايتۋعا ارنالعان «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى» دەگەن «ەسى دۇرىس» باعدارلاماسى ارقىلى يمپورتتى الماستىراتىن تاۋارلاردى كوپتەپ ءوندىرۋ-شىعارۋ مىندەتى تۇر، – دەپ ۇسىنادى تىعىرىقتان شىعۋ جولىن نۇسقاپ.
ۇلتتىق قور قارجىسىن جۇمساۋ ينفلياتسيا وسىمىنە سەبەپ بولعانىن ايتقان ساراپشى تاعى ءبىر ماڭىزدى سەبەبى – «اينالىمداعى اقشا ماسساسىنىڭ ۇلعايۋى» دەيدى.
– ۇلتتىق بانكتىڭ ستاتيستيكاسىنا قاراساق، بىلتىر قازان ايىندا قولدانىستاعى اقشا ماسساسى 24 ترلن 180 ملرد تەڭگە بولعان، ال قازىر بۇل كورسەتكىش 28 ترلن تەڭگەدەن جوعارى. اقشا ماسساسىنىڭ ۇلعايۋىنا وراي، وندىرىلەتىن تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ كولەمى ارتۋى ءتيىس ەدى. سول كەزدە تەڭگەرىم ارقاسىندا ينفلياتسيا ءوسىمى ەلەۋسىز دەڭگەيدە بولىپ، حالىق ءوسىمدى قاتتى سەزىنبەس ەدى. قازاقستان جاعدايىندا اقشا ماسساسى ۇلعايعانىمەن، ءوندىرىس پەن ءونىم كولەمى قىسقاردى. تەڭسىزدىك سالدارىنان بالانس بۇزىلىپ، ستيحيالى تۇردە قىمباتشىلىق قاپتادى. تاۋاردى وندىرۋمەن ۇلتتىق بانك اينالىسپايدى، تۇپتەپ كەلگەندە ۇكىمەتتىڭ مىندەتى، – دەيدى ماقسات حالىق.
ونىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، ۇكىمەت قانشاما جىلدار بويى جۇزەگە اسىرىپ وتىرعان يندۋستريالاندىرۋ باعدارلامالارى جەمىسىن بەرمەي، تەڭگە قۇنى ارتپايدى جانە ينفلياتسيا تومەندەمەيدى.
قازاقستاندا كەيىنگى بەس جىلداعى كورسەتكىشتەن اسىپ تۇسكەن بيىلعى ينفلياتسيا ءوسىمى كوپتى الاڭداتىپ وتىر. پاندەميا مەن داعدارىسقا قارسى بولىنگەن قوماقتى قارجىنىڭ جۇمسالۋىن دۇرىس ۇيلەستىرە الماعان، باقىلاۋدان شاعارىپ العان بيلىك وندىرىلەتىن تاۋار كولەمىن ەمەس، باعاسىن شارىقتاتىپ الدى. مامانداردىڭ تۇجىرىمى وسىعان سايادى. ولار رەسمي مالىمەتتىڭ شىنايىلىعىنا كۇمانمەن قارايدى.
شەرزاتتىڭ ءولىمى ىسىنە قاتىستى قۇپيا ۆيدەونى جاريالاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ – ساراپشىلار مەديا سىنى
24 قازان – كىتاپحاناشىلار مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!
«ۋچاسكەدەن ارۋاققا كوك حات»: الماتىدا مارقۇمعا كەلگەن شاقىرتۋ
كوميسسيا مەن باقىلاۋشى ەسەبىندەگى ايىرماشىلىق: الماتىدا رەفەرەندۋم قالاي ءوتىپ جاتىر؟
ء"ادىل قازاقستان، ەستيتىن مەملەكەت" ەندى ادۆوكاتتارعا قىسىم جاساي باستادى ما؟
«پسەۆدو-بايقاۋشى» الدە كاسىبي باقىلاۋشى: رەفەرەندۋمدى كىم باقىلايدى؟