Sarapşı pikiri: 4 trln teñgeni dwrıs igermegen Ükimet inflyaciya rekordına jol berdi

Qazaqstanda inflyaciya qañtar-qırküyek aralığındağı toğız ayda 8,9%-ğa jetti. Wlttıq bank jıl soñında 8,5%-dan asırmauğa uäde berip otır. Biraq sarapşı bwğan kümänmen qaraydı, ol rekordtıq mände resmi statistika 10%-ğa jetedi dep boljaydı. Pandemiya kezindegi dağdarıs büyirinen qısqan halıq twrmısı biıl aytarlıqtay naşarlağanı belgili. Şınayı inflyaciya körsetkişi men onıñ sebebi jöninde sarapşınıñ pikirin bilip kördik.

Bügin, seysenbide ötken dästürli Ükimet otırısında inflyaciya ösimi turalı resmi derek  aytıldı.

«Birqatar faktorlardıñ äserinen Qazaqstanda qırküyek ayında mausımdıq kökönis 8,7% jäne jemis-jidektiñ 2,4%-ğa arzandağanına qaramastan, inflyaciya 8,9%-ğa jetti», – dedi Wlttıq bank törağası Erbolat Dosaev seysenbidegi bayandamasında.

Onıñ mälimetinşe, azıq-tülik inflyaciyasınıñ ösimi jalğasıp jatır. Bir ayda 11,5%-ğa deyin wlğaydı, et (1,3%), ösimdik mayı  (0,6%) jäne qant (1,1%) üzdiksiz qımbattadı. Odan özge qırküyek ayında dizel' otını (3,8%), gaz (0,9%) jäne kömir (1,9%) bağası da aytarlıqtay şarıqtadı. Qazan ayınıñ alğaşqı aptasındağı ösim qañtar ayımen salıstırğanda 9,9%-ğa artqan.

Janar-jağarmay odan äri qımbattay berse, astıq bağası ösedi. Al bwl inflyaciyanı twraqtandıruğa ülken kedergi tudıratını anıq deydi. Bas bankir infliyaciyalıq qısımnıñ negizgi közi – Qazaqstannıñ iri sauda serikstesi Reseyden ekenin jasırmaydı.

Ükimet pen Wlttıq bank jospardı orınday almadı. Şınayı statistika...

– Wlttıq banktiñ inflyaciya josparına qarasaq, biıl 4-6% aralığı belgilengen edi. Qazir 8-9%. Keyingi jıldarı inflyaciya 6%-dan asıp keledi. Qarqın öse bastadı, qazir eki ese artıp jatqanın köruge boladı. Jıl soñına deyin inflyaciya şarıqtaydı, 10% töñireginde artadı, – deydi ekonomist Maqsat Halıq.

Sarapşınıñ aytuınşa, azıq-tülik inflyaciyasınıñ özi 11,5% boluı – azamattardıñ tölem qabileti naşarlap, kedeyşiliktiñ köbeyuin körsetedi. Otbası şığınınıñ eñ köp böligi de osı tauarlar ekeni belgili. Maman inflyaciyanıñ naqtı körsetkişin anıqtauğa arnalğan formulanıñ qazaqstandıq nwsqası eskirgenin aytadı.

– Inflyaciya bağamın esepterde twtınuşılıq sebet nazarğa alınadı. Bwl Qazaqstanda osıdan 15 jıl bwrın, 2006 jılı 43 tauar arqılı tizimdelgen. Älemde twtınuşı sebetterge 200-600 tür aralığındağı tauar-qızmetter kiretinin eskersek, bizdegi şınayı inflyaciya äldeqayda joğarı ekenin añğaru qiın emes, – deydi Halıq.

Ekonomistiñ pikirinşe, şınayı qalıptasqan jağdayğa qarağanda, inflyaciyanıñ prkatikadağı körsetkişi «20%-dıñ üstinde deuge boladı».

EEO-ğa müşelik inflyaciyağa wtıluğa äser etip otır

Sarapşı Euraziyalıq ekonomikalıq odaqtıñ ayasında jasalıp jatqan «ortaq narıq – birıñğay bağa» kelisimderiniñ sebebinen elde keybir tauarlar qımbattadı deuge negiz bar dep esepteydi.

– Halıqtıñ äleumettik jağdayı twrğısınan aytar bolsaq, atalğan odaq şeñberindegi bağanı birizdendiru sayasatınan wtılatınımız köp. Öytkeni Qazaqstandağı halıqtıñ tabısı Reseyge qarağanda tömenirek, onı eñ tömengi jalaqıdan köruge boladı. Demek tauarlardıñ bağası birizdener bolsa, halıqtıñ twrmısı men tölem qabileti naşarlaydı. Mäseleniñ ekinşi wşı, eger memleket osı missiyağa wmtılsa, onda halıqtıñ tabısı da joğarılau kerek, – deydi.

Resmi eñ tömengi jalaqı mölşeri Resey Federaciyasında 178 dollar (12 792 rubl'), al Qazaqstanda şamamen eki esege tömen, yağni 99 dollar (42 500 teñge) köleminde belgilengen. Ekonomister keybir tauarlar men janar-jağarmay bağasın teñestiruge tırısqan Aqorda men Kreml' talpınısı şeñberinde bir tauarğa bekitilgen bağa eriksiz türde soğan baylanıstı basqa birneşe tauardıñ qımbattauına alıp keletin narıqtıñ täueldilik zañdılığın bile twra köz jwma qarauı «kelisilgen jeñilisti» eske saladı deydi.

«Inflyaciyamen küreske jauaptı Ükimettiñ qateligi»

Kelesi jılı inflyaciya dälizin qalıpqa keltiru jwmısı Wlttıq bankke jükteldi. Biraq «qazirgi qımbatşılıqqa (eñ qarapayım mısaldıñ biri – azıq-tülik pen dizel' otınınıñ qımbattauı)  qarağanda, aldağı jılı da bwl mejege jete qoyu ekitalay» deydi sarapşı. Ol jalpı inflyaciyamen küreste Ükimet mañızdı röl atqaradı deydi.

– Wlttıq bank pen Ükimet arasındağı ündestik eñ bastı element, olar inflyaciyanıñ negizgi sebepterin zertteu qajet. Ükimet aldında sırttan keletin tauarlar men qızmetterge täueldilikti azaytuğa arnalğan «Qarapayım zattar ekonomikası» degen «esi dwrıs» bağdarlaması arqılı importtı almastıratın tauarlardı köptep öndiru-şığaru mindeti twr, – dep wsınadı tığırıqtan şığu jolın nwsqap.

Wlttıq qor qarjısın jwmsau inflyaciya ösimine sebep bolğanın aytqan sarapşı tağı bir mañızdı sebebi – «aynalımdağı aqşa massasınıñ wlğayuı» deydi.

– Wlttıq banktiñ statistikasına qarasaq, bıltır qazan ayında qoldanıstağı aqşa massası 24 trln 180 mlrd teñge bolğan, al qazir bwl körsetkiş 28 trln teñgeden joğarı. Aqşa massasınıñ wlğayuına oray, öndiriletin tauarlar men körsetiletin qızmetterdiñ kölemi artuı tiis edi. Sol kezde teñgerim arqasında inflyaciya ösimi eleusiz deñgeyde bolıp, halıq ösimdi qattı sezinbes edi. Qazaqstan jağdayında aqşa massası wlğayğanımen, öndiris pen önim kölemi qısqardı. Teñsizdik saldarınan balans bwzılıp, stihiyalı türde qımbatşılıq qaptadı. Tauardı öndirumen Wlttıq bank aynalıspaydı, tüptep kelgende Ükimettiñ mindeti, – deydi Maqsat Halıq.

Onıñ pikirine qarağanda, Ükimet qanşama jıldar boyı jüzege asırıp otırğan industriyalandıru bağdarlamaları jemisin bermey, teñge qwnı artpaydı jäne inflyaciya tömendemeydi.

Qazaqstanda keyingi bes jıldağı körsetkişten asıp tüsken biılğı inflyaciya ösimi köpti alañdatıp otır. Pandemiya men dağdarısqa qarsı bölingen qomaqtı qarjınıñ jwmsaluın dwrıs üylestire almağan, baqılaudan şağarıp alğan bilik öndiriletin tauar kölemin emes, bağasın şarıqtatıp aldı. Mamandardıñ twjırımı osığan sayadı. Olar resmi mälimettiñ şınayılığına kümänmen qaraydı.

The Qazaq Times