ايىپتاۋ مەن وتكىر سىنعا تولى كەزدەسۋ: اقش پەن قىتاي لاۋازىمدىلارى باس قوستى

كەشە، 26 شىلدە كۇنى اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى ۆەندي شەرمان حانىم قىتايدىڭ تيانجين (ور.تيانتسزين) قالاسىندا قىتاي لاۋازىمدىلارىمەن كەزدەستى. كەزدەسۋدە تاراپتار «اشىق پىكىرتالاس» وتكىزدى. بۇل كەزدەسۋدە اقش-قىتاي اراسىنداعى نەگىزگى قايشىلىقتار تالقىلاندى.

تيانجيندەگى كەزدەسۋدە شەرمان حانىممەن قىتاي ءسىم باسشىسى ۋاڭ ي جانە ونىڭ ورىنباسارى شيە فىڭ كەزدەستى. تاراپتار بۇل كەزدەسۋدى «اشىق» دەپ سيپاتتادى. بىلايشا ايتقاندا ەكى ەلدىڭ لاۋازىمدىلارى قايشىلىقتار مەن كەلىسپەۋشىلىكتەردى اشىق تالقىعا سالدى.

كەزدەسۋدىڭ جالپى بارىسىن سيپاتتايتىن بولساق، ادەتتەگىدەي ەكى تاراپ ورتاداعى قايشىلىقتار مەن كەلىسپەۋشىلىككە ءبىرىن-ءبىرى ايىپتاپ جاتتى. سوعان قاراماستان قازىرگىدەي شيەلەنىستىڭ تەرەڭدەي تۇسكەن كەزىندە تيانجيندەگى كەزدەسۋ وزىندىك جوعارى مانگە يە بولدى.

شەرمان حانىم قىتايدى ىنتىماققا شاقىردى

شەرمان حانىم قىتايلىق ارىپتەستەرىن قايشىلىقتان شىعىپ، دەرجاۆا رەتىندەگى جاۋاپكەرشىلىگىن تەرەڭ سەزىنە وتىرىپ پاندەميا، كليمات وزگەرىسى سەكىلدى جاھاندىق ورتاق ماسەلەلەردە قۇراما شتاتتارمەن ىنتىماقتاسۋعا شاقىردى. ول بۇنداي مالىمدەمەسىن «اسسوشيەيتەد پرەسسكە» تەلەفون ارقىلى بەرگەن سۇحباتىندا جاساعان. شەرمان حانىمنىڭ پىكىرىنشە، ەكى ەل اراسىندا قايشىلىقتار كوپ بولعانىمەن، دەرجاۆالاردىڭ جاھاندىق جاۋاپكەرشىلىگى اسا ماڭىزدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قۇراما شتاتتار قىتايمەن ەكونوميكالىق باسەكەلەستىكتىڭ بولۋىنا قارسى ەمەس، تەك بۇل باسەكەلەستىك ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ تۇتاس بولمىسىنا اينالىپ كەتۋىن قالامايدى.

ەڭ قىزىعى، كەزدەسۋ قارساڭىندا قىتاي ءسىم وكىلى جاۋ ليجيان بەيجىڭدە جاساعان مالىمدەمەسىندە «قۇراما شتاتتار ءبىر جاعىنان قىتاي مۇددەسىنە نۇقسان كەلتىرىپ وتىرىپ، ەندى ءبىر جاعىنان كەلىسىمگە قول جەتكىزە المايدى» دەگەن سوزدەردى دە ايتىپ سالدى. بىراق، بۇل كەزدەسۋدىڭ ەكى ەل قارىم-قاتىناسى ءۇشىن ماڭىزدى ەكەنىن راستادى.

بىلاي قاراعاندا، قىرىق جىل جاۋلاسقان ەلدىڭ دە كەيبىر ماسەلەلەردە ورتاق مۇددەلەرى بولاتىنى سەكىلدى، اقش پەن قىتايدىڭ دا ورتاق مۇددەسى بار جاھاندىق ماسەلەلەر كوپ. كەيبىر وڭىرلىك ماسەلەلەردە دە ەكى دەرجاۆا ورتاق مۇددەگە قاراي بەيىمدەلۋگە قۇلىقتى. تيانجين كەلىسسوزىنە قاتىستى حابارلارعا قاراي وتىرىپ، قۇراما شتاتتار قىتايدى كەلىسسوز ۇستەلىنە كەلتىرۋ ءۇشىن وسى ورتاق مۇددەلەردى كوبىرەك العا تارتقانىن بايقاۋعا بولادى.

قىتاي ءسىم جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى اقش-تى وتكىر سىنعا الدى

دەگەنمەن، قىتاي ءسىم باسشىسىنىڭ ورىنباسارى شيە فىڭ بولسا اقش-قىتاي شيەلەنىسىن كوبىرەك ۋاشينگتوننىڭ قاتەلىگى دەپ كورسەتكىسى كەلدى. ول ءسوز اراسىندا: «اقش ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى تىعىرىققا تىرەدى»، – دەدى. سونداي-اق «قۇراما شتاتتار قىتايدى الەمگە ۇسقىنسىز ەتىپ كورسەتۋگە تىرىسىپ وتىرعانىن» ايتتى. وسىلاردى ايتا كەلىپ، شەرمان حانىمعا قاراتا «اقش ەكى ەل قاتىناسىن تىعىرىققا قاراي تىرەمەي، قاۋىپتى ساياساتتى وزگەرتۋى كەرەك» دەگەن پىكىرىن بىلدىرگەن.

قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى سوزىندە جو بايدەن بيلىگى قىتايدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىن باقىلاۋىنا الىپ، ونى تەجەۋگە تىرىسىپ وتىر دەپ كورسەتتى.

تيانجيندە تالقىلانعان تاقىرىپتار

ەكى ەل ورتاسىنداعى باستى قايشىلىقتار مەن كوزقاراس ورتاقتاسپاي تۇرعان تۇيتكىلەردىڭ ءبارى دەرلىك وسى كەزدەسۋدە ورتاعا سالىندى.

اقش تارابىنان كوتەرىلگەن تاقىرىپتار قاتارىندا ادام قۇقىعى، بەيجىڭنىڭ حوڭكوڭداعى (گونكونگتاعى) انتيدەموكراتيالىق رەپرەسسيالارى، شىڭجانداعى گەنوتسيد پەن ادامزاتقا قارسى قىلمىستار، تيبەتتەگى زورلىق-زومبىلىق، ءباسپاسوز جانە ءسوز بوستاندىعى، سونداي-اق بەيجىڭ قولداعان كيبەر-قىلمىستىق ارەكەتتەر، تايۋان (تاۆان) تاقىرىبى، شىعىس قىتاي جانە وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى داۋشارلار، ت.ب. شەرمان باستاعان دەلەگاتسيا كەزدەسۋدە وسى اتالعان ماسەلەلەر بويىنشا كەيبىرىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلرىدىرپ، كەيبىر ماسەلە بويىنشا بەيجىڭدى ايىپتاپ تا الدى.

قىتايلىق رەسمي باق مالىمەتىنە قارايتىن بولساق، قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى شيە فىڭ تالقى تاقىرىبىنا قاتىستى ەكى ءتۇرلى ءتىزىم ۇسىنعان. ونىڭ ءبىرىنشىسىن – «قاتەلىكتەردى تۇزەتۋ ءتىزىم»، ەكىنشىسىن – «قىتايدى الاڭداتاتىن نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءتىزىمى» دەپ اتاعان ەكەن. ءبىرىنشى بويىنشا، قىتاي تارابى اقشتان قىتايلىق ستۋدەنتتەر مەن قكپ مۇشەلەرىنە قاتىستى ۆيزالىق شەكتەۋلەردى، قىتايلىق شەنەۋنىكتەر مەن مەكەمەلەرگە باعىتتالعان سانكتسيالاردى تالاپ ەتكەن. ەكىنشىسى بويىنشا انتيامەريكالىق جانە اقش-تاعى ازيانى جەككورۋ مەن كەمسىتۋگە، قىتاي ازاماتتارىنىڭ ادىلەتسىزدىككە ۇشىراۋى بويىنشا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن.

اقش پەن قىتاي ليدەرلەرى كەزدەسە مە؟

كەشەگى كەزدەسۋدىڭ اۋقىمى مەن كوتەرگەن تاقىرىپتاردىڭ تەرەڭدىگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ نازارىن اۋدارتتى. بۇل جولى بايدەن مەن شي ورتاسىندا كەزدەسۋ تالقىلانباعانىمەن، ەلدەر اراسىنداعى شيەلەنىستىڭ نەگىزگى تۇيىندەرى ورتاعا سالىندى، ءبىر قاراعاندا بۇل  ەكى ەلليدەرلەرىنىڭ كەزدەسۋىنە جول اشىلعانداي كورىندى.

اق ءۇي ءباسپاسوز وكىلى كەشەگى مالىمدەمەسىندە: «پرەزيدەنت بايدەن بەتپە-بەت ديپلوماتيالىق كەزدەسۋگە سەنىمدى. بۇنى ول ۇنەمى ايتىپ كەلەدى. ءبىز كەزدەسۋدىڭ مۇمكىندىگى تۋادى دەپ سەنەمىز»، – دەگەن.

ساراپشىلار مەن ساياساتتانۋشىلار اقش پەن قىتاي ليدەرلەرى قازان ايىندا ريمدە وتەتىن G20 سامميتىندە كەزدەسۋى مۇمكىن دەپ سانايدى.

“The Qazaq Times”