اقش پەن قىتايدىڭ كەرى اسەرى: ازيا ەلدەرى قاۋىپتى قارۋ-جاراق جارىسىنا تۇسۋدە

ازياداعى، اسىرەسە ازيا-تىنىق مۇحيت ايماعىنداعى قاتىناستارعا اقش پەن قىتايدىڭ وڭىردەگى باسەكەلەستىككە قۇرىلعان قارىم-قاتىناسى ايرىقشا اسەر ەتۋدە. شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ازياداعى شاعىن ەلدەردىڭ ءوزى اقش پەن قىتايدىڭ ءىزىن قۋالاپ، الىس ارالىقتى زىمىران ارسەنالدارىن دامىتىپ، قاۋىپتى قارۋ-جاراق جارىسىنا بەت بۇرۋدا.

قىتاي «Dongfeng-26» دەپ اتالاتىن 4 مىڭ شاقىرىمعا دەيىن ۇشىپ جەتە الاتىن كوپ ماقساتتى بالليستيكالىق زىمىرانىن جاپپاي وندىرۋدە. اقش-تا ازيا-تىنىق مۇحيت ايماعىندا قىتايمەن جارىسقا ءتۇسىپ كوپتەگەن جاڭا قارۋلاردى جاساپ شىعاردى. وسى تۇستا قىتايدىڭ قاۋپىنەن الاڭداۋ جانە اقش-قا دەگەن تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋ ماقساتىندا ايماقتاعى شاعىن ەلدەر دە ءتۇرلى الىس قاشىقتىققا ارنالعان زىمىرانداردى ساتىپ الا باستادى نەمەسە ءوز زىمىران ءوندىرىسىن دامىتىپ جاتىر.

بۇل سوڭعى جىلداردا ايقىن كورىنىپ كەلە جاتقان قاۋىپتى وزگەرىس. اسكەري ساراپشىلار، ديپلوماتتار مەن ەكسپەرتتەر وسى ون جىلدىقتىڭ سوڭىنا دەيىن ازيا ەلدەرىنىڭ زىمىراندارمەن قارۋلانۋى تەندەنتسياعا اينالادى دەپ الاڭدايدى. بۇرىنعىدان الدە قايدا جەتىلدىرىلگەن، بارىنشا الىسقا ۇشاتىن جانە تەز ۇشىپ، جويقىن سوققى بەرەتىن زىمىراندار ازيانىڭ كوپتەگەن شاعىن ەلدەرىندە بولادى دەپ سانايدى.

«رەيتەر» اگەنتتىگى ازياداعى بۇل قاۋىپتى وزگەرىستەرگە قاتىستى ساراپشىلاردىڭ پىكىرلەرىن جاريا ەتتى. وندا كوپتەگەن ساراپشىلار ازياداعى قارۋ-جاراق جارىسىنىڭ تەز دامىپ بارا جاتقانىن ايتقان. وسى سالا ماماندارىنىڭ زەرتتەۋ قورىتىندىسىنا ايتىلعانداي، الىس ارالىقتى زىمىرانداردىڭ باعاسى جىلدان جىلعا ارزانداپ، وعان ىلەسە بۇنداي زىمىرانداردىڭ دالدىگى بارعان سايىن جوعارىلاپ كەلەدى. ونداي زىمىران ارسەنالىنا يە بولعان ەلدىڭ كورشىلەرى دە ونىمەن باسەكەلەسۋگە نيەتتى بولا تۇسپەك.

قازىرگى زامان اسكەري ءىس-قيمىلداردا، قورعانىس، ءتىپتى ساياساتتا دا باسقارىلمالى زىمىرانداردىڭ ماڭىزى جوعارى. ولار دۇشپانىنىڭ شابۋىل جاساۋعا دەگەن تاۋەكەلىن السىرەتەدى، قارسى سوققى بەرۋ تاۋەكەلىن جەڭىلدەتەدى. سوعان قوسا وداقتاستارىنىڭ ورتاسىنداعى ىقپال بەدەلىن ارتتىرادى، سوعان ساي گەوساياساتتا دا وزىندىك اسەرىن جاسايدى.

ورتا-شاعىن ەلدەردەگى زىمىرانداردىڭ كوبەيۋى الپاۋىت ەلەر اراسىنداعى باسەكەگە دە وزىندىك اسەرىن تيگىزۋدە. وتكەن عاسىردىڭ تاجىريبەسى كورسەتكەندەي، قارۋ-جاراق جارىسىنا تۇسكەن ەلدەر اسا قاۋىپتى ءارى اۋقىمدى جاھاندىق سوعىستىڭ بىلتەسىن ۇستاپ تۇرادى. ەشبىر ەل ەكىنشىسىنەن بۇرىن جارىستان شىعىپ قالعىسى كەلمەيدى، بۇل شيەلەنىستىڭ شەكسىز كۇشەيە بەرەتىنى سونشا، سوڭى داعدارىس پەن سوعىسقا الىپ كەلمەك.

ارينە، زىمىرانداردىڭ بولۋى كەيبىر ەلدەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، كەلىسىمدەردى ساقتاپ تۇرۋعا، ورنىقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىككە كەپىلدىك ەتۋگە مۇمكىن بەرەدى. الايدا، بۇنداي جاعدايدىڭ ۇزاق مەرزىمگە تەپە-تەڭدىگىن جويماي ساقتالىپ تۇرۋىنا ەشكىم كەپىلدىك بەرە المايدى. سوندىقتان دا ازياداعى «زىمىران جارىسى» ءتۇبى قايدا اپارىپ سوعاتىنى بەلگىسىز.

“The Qazaq Times”