اقش-رەسەي: بلينكەن مەن لاۆروۆ جىلى جۇزدەسىپ، سىپايى سويلەستى

سولتۇستىك ەۋروپادا ساپارلاپ جۇرگەن اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى انتوني بلينكەن بۇگىن گرەنلاندياعا ايالدادى. ول اركتيكا كەڭەسىنىڭ كەزەكتى وتىرىسى اياسىندا رەسەي ءسىم جەتەكشىسى سەرگەي لاۆروۆپەن بەتپە-بەت كەزدەستى. بايدەن مەن ءپۋتيننىڭ باس ديپلوماتتارى العاشقى كەزدەسۋىن اياقتاعانىمەن، تاراپتار اراسىندا شيەلەنىس ءوز كۇيىندە قالا بەردى. دەگەنمەن، بۇل الداعى ۋاقىتتا بايدەن مەن پۋتين اراسىنداعى كەزدەسۋگە جول اشادى دەپ كۇتىلۋدە. 

اركتيكا كەڭەسى كەزەكتى وتىرىسىندا كليماتتىڭ وزگەرۋى، مۇناي مەن پلاستيكتەن لاستانۋدىڭ الدىن الۋ، بيوالۋانتۇرلىلىك پەن جاسىل ەنەرگيانى ناسيحاتتاۋ سياقتى ماسەلەلەر كوتەردى. بىراق وسى تاقىرىپتارعا قاراماستان اقش پەن رەسەي ديپلوماتتارى ءبىرىن-ءبىرى سوزبەن اتىپ-قاعىپ، وزدەرىنىڭ مۇددەسىنە يلىكتىرۋگە تىرىستى.

بلينكەن ءوز كەزەگىندە رەسەيدىڭ اركتيكاداعى اسكەري ارەكەتتەرىنەن الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ، ماسكەۋ مۇزدى مۇحيتتا كليماتتىق ماسەلەلەرگە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋى كەرەك دەپ مالىمدەدى. بۇعان قارسى لاۆروۆ تا ناتو كۇشتەرىنىڭ بالتىق جاعالاۋىنداعى اسكەري قيمىلدارىنان الاڭداپ وتىرعاندارىن جەتكىزدى.

قازىرگى وڭىرلىك شيەلەنىستەردىڭ ۋشىعىپ تۇرعانىنا قاراماستان، رەسەي اركتيكا ەلدەرىنىڭ جوعارى اسكەري ديالوگىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە تىرىسادى. بىراق، ۋاشينگتون بۇعان قارسىلىعىن اشىق بايقاتتى. قاتارىنان بىرنەشە جىل اركتيكا ەلدەرى اراسىندا جوعارى اسكەري كەلىسسوزدەر ءوتىپ، اسكەري جەتەكشىلەر اراسىندا جىل سايىن كەزدەسۋلەر ءوتىپ كەلگەن. الايدا، 2014 جىلى رەسەي قىرىمدى اننەكتسيالاپ العاننان كەيىن بۇل ءۇردىس توقتاپ قالعان.

لاۆروۆ پەن بلينكەن اراسىنداعى كەزدەسۋ قوڭىرجاي قالىپتا ءوتتى. ەكى ەل قاتىناسنىڭ قازىرگى ناشار بەينەسىنە قاراماستان تاراپتار اشىق قايشىلىقتى پىكىرلەرىن ىشىنە ىركىپ وتىردى. ءتىپىت، بلينكەن سوزىندە رەسەيمەن بولجاۋلى ءارى تۇراقتى قارىم-قاتىناس ورناتۋعا دايىن ەكەنىن دە ايتتى. كەزدەسۋدىڭ جالپى كليماتىن ەكەۋ اراس ديالوگتان دا اڭعارۋعا بولادى.

بلينكەن مەن لاۆروۆتىڭ سىپايى سوزدەرىنەن (قىسقاشا): 

بلينكەن: "ەكى ەل اراسىندا قايشىلىقتاردىڭ بار ەكەنى شىن. بۇعان قاتىستى پرەزيدەنت بايدەن پىكىرى اشىق، ول "رەسەي بىزگە اگرەسسيۆتى ارەكەت جاساسا، ءبىز جانە ءبىزدىڭ وداقتاستارىمىز دا سونى جاسايمىز" دەگەن. ول بۇل ءسوزدى شيەلەنىستى كۇشەيتۋ ءۇشىن ەمەس، ءبىزدىڭ مۇددەلەرىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن ايتقانى انىق.

سولاي بول تۇرسا دا، ءبىزدىڭ كوپتەگەن ماسەلەدە ورتاق مۇددەمىز جەتەرلىك. ءبىز جاھاندىك ىندەت، كليماتتىڭ وزگەرۋى، يادرولىق باعدارلاما ماسەلەلەرىندە، سونداي-اق، يران، سولتۇستىك كورەيا جانە اۋعانستان ىستەرىندە ورتاق مۇددەلەرىمىز بار. بۇل مۇددەلەر بويىنشا ىنتىماقتاستىق ءالى دە دامي بەرەدى دەپ سەنەمىز", – دەدى. 

سونداعى لاۆروۆتىڭ ايتقان ءسوزى: «ءبىزدىڭ حالىقارالىق جاعدايعا، قايشىلىقتى شەشۋ مەن قالپىنا كەلتىرۋگە قاتىستى پىكىرلەرىمىزدە ۇلكەن ايىرماشىلىقتاردىڭ بارى راس.  ءبىزدىڭ ۇستانىمىمىز قاراپايىم – ءبىز بارلىق ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا دايىنبىز. بار بولعانى مۇنى تاراپتار شىن نيەتىمەن، ۇستەل ۇستىندە فاكتىلەردى الا وتىرىپ، ءوزارا سىيلاستىق تۇرعىسىنان تالقىلاۋى كەرەك.  

ءبىز مۇددەلەرىمىز سايكەس كەلەتىن سالالاردا، جانجالدى جاعدايلار مەن ستراتەگيالىق تۇراقتىلىقتىڭ ماڭىزدى ماسەلەسىندە، وزگە دە وڭ ناتيجەگە قول جەتكىزە الاتىن سالالاردا ىنتىماقتاستىق جاساۋىمىز كەرەك، 

نە دەگەنمەن، ەكى ەلدىڭ ءسىم جەتەكشىلەرى شاي دەسپەي، شالكەم-شالىس كەلمەي. ورتاداعى قايشىلىقتاردى مويىنداي العاشقى كەزدەسۋلەرىن اياقتادى. بۇدان كەيىن ساراپشىلار جاقىن بىرنەشە اپتادا اقش پرەزيدەنتى جو بايدەن مەن رف پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين اراسىندا كەزدەسۋ بولادى دەپ بولجاپ وتىر. بىراق، كەزدەسۋ تۋرالى ءالى رەسمي شەشىم شىعارىلعان جوق.

“The Qazaq Times”