«قايتا قاپقان قاقپان»: ۇكىمەتتىڭ قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى تۋرالى ۋادەسى مەن وكپەسى

6 جەلتوقسان كۇنى استانادا كيبەرقاۋىپسىزدىك جاتتىعۋى ءوتىپ، تۇرعىندارعا ۇيالى وپەراتورلاردان قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن ورناتۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى حابارلامالار جىبەرىلگەن. قازىر ءىس-شارا اياقتالدى، سوندىقتان ونى ورناتپاۋعا دا بولادى. الايدا قوعامدا سەرتيفيكات كەيبىر رەسۋرستاردى قولدانۋدى شەكتەيدى جانە دەربەس دەرەكتەردىڭ قۇپيالىعىنا قاتەر توندىرەدى دەگەن كۇدىك ءورشىدى. قازاقستاندىق باستامانى سىناعان باتىس ەلدەرى تۋرالى ۇكىمەت وكىلىنىڭ پىكىرى قانداي؟  

«ادەتتە ءدىني ەكسترەميستىك مۇدەمەن ەلەكتروندىق ۇكىمەتتىڭ اقپاراتتاندىرۋ وبەكتىلەرىنە، اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق ينفراقۇرىلىمنىڭ اسا ماڭىزدى نىساندارىنا جاپپاي قوق-شابۋىلدار جاسالادى، مەملەكەتتىك ينتەرنەت-رەسۋرستاردى بۇزۋعا ارەكەتتەنەدى، الەۋمەتتىك جەلىلەردە جالعان اقپارات، فيشينگ جانە زياندى باعدارلامالار تاراتىلادى»، – دەدى تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى توراعاسى رۋسلان ابدىحالىقوۆ.

دۇيسەنبى وكق-دا وتكەن بريفينگتەگى سوزىنە قاراعاندا، بۇل جاتتىعۋ الدەقايدا ەرتەرەك ءوتۋى كەرەك ەكەن. پاندەميانىڭ كەسىرىنەن ۋاقىتى شەگەرىلگەن كورىنەدى.

«ءبىز جاتتىعۋدى جوسپارلاۋ كەزىندە سايلاۋدان ەش حابارىمىز بولمادى. مۇنىڭ سايلاۋعا ەش قاتىسى جوق. كوپتى وسىعان سەندىرگىم كەلەدى.  سەرتيفيكاتتى قۇرىلعىعا تەك ءوز ەركىڭىزبەن ورناتاسىز»، – دەدى ول.

قولدانبانى ازىرلەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، جۇيە اۆتوماتتاندىرىلعان رەجيمدە جۇمىس ىستەيدى جانە قازاقستاندىقتاردىڭ دەربەس  دەرەكتەرى ءۇشىنشى تۇلعاعا بەرىلمەيدى دە، جاريالانبايدى دا. سەرتيفيكات «تىيىم سالىنعان كونتەنتتى بۇعاتتاۋعا عانا ارنالعان».

جاۋاپتى شەنەۋنىكتەر دەرەكتەر جاريالانعان جاعدايدا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنا الۋعا ءسوز بەردى.

«ءبىز وسى جۇيەدەگى دەرەكتەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە قولدان كەلگەننىڭ بارلىعىن جاسايتىنىمىز تۋرالى سوزىمە جاۋاپكەرشىلىك الۋعا دايىنمىن»، – ابدىحالىقوۆ.

«ءيا، زاڭ بۇزۋشىلىق بولا قالسا مەملەكەتتىك قىزمەتكەر رەتىندە اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلۋعا دايىنمىن» دەدى تاعى ءبىر شەنەۋنىك، ۇقك اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى  عالىمبەك تاتەنوۆ. سەرتيفيكاتتىڭ جۇمىسىن باس پروكۋراتۋرا قاداعالايتىنىن العا تارتقان تاتەنوۆ «ەشقانداي ساياسي باقىلاۋ بولمايدى، مۇنداي ارەكەت نەگىزسىز» دەپ سانايدى.

سونىمەن قوسا، مەملەكەتىك تەحنيكالىق قىزمەت مەكەمەسىنىڭ وكىلى بەكتەمىروۆ راميل جۇيە دەربەس دەرەكتەردى جيناپ-وڭدەۋگە ەمەس، «تەك ينتەرنەت-رەسۋرستاردىڭ كەيبىرىن توقتاتۋعا ارنالعانىن» العا تارتادى.

تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى توراعاسى رۋسلان ابدىقالىقوۆ. فوتو: وكق

«ناتو-عا كىرەتىن ەلدەر قازاقستاندىق قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن تەك ساياسي سەبەپتەر بويىنشا تانۋدان باس تارتادى» دەپ قاپالانادى رۋسلان ابدىقالىقوۆ. ءتىپتى ول Google-دىڭ قازاقستاندىق سەرتيفيكاتتى بۇعاتتاۋىن «ناتو-نىڭ ەكىجاقتى ۇستانىمى» دەپ تۇسىندىرۋگە تىرىستى.

ابدىحالىقوۆ Google, Apple, Mozilla جانە ت.ب. كومپانيالارى بىلتىر نەلىكتەن قازاقستاندىق سەرتيفيكاتتى «قاۋىپتى» دەپ سانايتىنىن سۇراعاندا «ساياسي رەنىشىن» توككەندەي بولدى.

«اتالعان ەلدەر ناتو قۇرامىندا. ولاردا نە Facebook, نە Google-مەن پروبلەما جوق. ماسەلە ءبىزدىڭ ەلدە، سەبەبى ءبىز ناتو-نىڭ ەمەس، ۇقشۇ (بەلارۋس، رەسەي، تاجىكستان، ارمەنيا، قىرعىزستان، قازاقستان ەلدەرى كىرەدى – QT) قۇرامىندامىز. وسى سەبەپتى ساياسي تۇرعىدان ەشكىم ءبىزدىڭ سەرتيفيكاتتى مويىندامايدى... باتىس ەلدەرىنىڭ باسىن قوساتىن وداقتاعىلار قازاقستاننىڭ ارنايى قىمەتى شەتەلدەگىدەي ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋىنە مۇددەلى ەمەس. وتە قاراپايىم سۇراق. بۇل مەحانيزمدەردى ءبىز ويلاپ تاپقامىز جوق. ەشكىم بىزگە «قازاقتار اقىلدى بولعاندىقتان قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن جاسادى» دەمەيدى. ءبىز باسقا نە ىستەدى، سوعان قاراپ تىرمىستىق. بولدى… باسقا ەشتەڭە ەمەس. نەگە ەكەنى بىزدە ۇنەمى ەكىجاقتى ۇستانىم بار: بىرەۋگە رۇقسات ءارى بۇل دۇرىس-دەموكراتيا دەپ قابىلدانادى، ال قايسىبىر ەل ءتول حاقىنا ساي مۇنى ءوز تەرريتورياسىندا جاساۋعا تالپىنسا، وعان رۇقسات ەتىلمەيدى. مىنە، وسى جايلى ويلانۋ كەرەك»، – دەدى ول.

ۇقك مەن تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگى بىرلەسىپ ىسكە اسىراتىن جوبانىڭ زاڭدىق نەگىزى «مەنشىك يەسىنىڭ جانە (نەمەسە) وپەراتوردىڭ، سونداي-اق ءۇشىنشى تۇلعانىڭ دەربەس دەرەكتەردى قورعاۋ جونىندەگى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى» (2013 جىلعى 3 قىركۇيەكتەگى № 909) جانە «قر مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ جونىندەگى شارالار تۋرالى» (2019 جىلعى 12 شىلدەدەگى № 501) قاۋلىلارىنا ءۇش بىردەي وزگەرىس ەنگىزدى. قۇقىقتىق قۇجاتتىڭ نوبايى 4 جەلتوقسان اشىق ۇكىمەت پورتالىنا جۇكتەلگەن. اشىق تالقىدا 22 جەلتوقسانعا دەيىن تۇرادى. ودان كەيىن وزگەرگەن ءماتىن كۇيىندە كۇشىنە ەنىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن.

«ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىمەن كەلىسۋ بويىنشا ەلەكتروندىق اقپاراتتىق رەسۋرستاردا قامتىلعان دەربەس دەرەكتەردى ساقتاۋ، وڭدەۋ جانە تاراتۋ پروتسەستەرىنىڭ قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋ زەرتتەپ-تەكسەرۋىن جۇرگىزۋ قاعيدالارىن ازىرلەۋ» مىندەتى ورتالىق اپپارات پەن ۆەدومستۆولارعا تەڭدەي جۇكتەلمەك. مۇنى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مەنشىك يەسى جانە (نەمەسە) وپەراتور، سونداي-اق ءۇشىنشى تۇلعا  «ەلەكتروندىق اقپاراتتىق رەسۋرستاردا قامتىلعان قولجەتىمدىلىگى شەكتەۋلى دەربەس دەرەكتەردى پايدالاناتىن، ساقتايتىن، وڭدەيتىن جانە تاراتاتىن اقپاراتتاندىرۋ وبەكتىلەرىنە مەملەكەتتىك تەحنيكالىق قىزمەتكەقول جەتكىزۋدى ۇسىنۋدى قامتاماسىز ەتەتىن دەربەس دەرەكتەردى قورعاۋ جونىندەگى قاجەتتى شارالاردى قولدانۋعا مىندەتتى».

ساراپشىلار مۇنداي قۇقىقتىق تەتىكتەردىڭ سالدارىن ەلەستەتۋ قيىن بولاتىنىن، تاڭداۋ جانە بوستاندىق قۇقىعىن شەتەيتىنىن ايتىپ الاڭدايدى.

2019 جىلعى جازدىڭ ورتاسىندا قازاقستاندىقتار ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارىنان «ينتەرنەتكە كىرۋ ماسەلەسى تۋىنداماس ءۇشىن» ارنايى قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن ورناتۋدى ۇسىنعان حابارلاما العان. سەرتيفيكاتتىڭ رەسمي اتاۋى - QazNet Trust Network. وپەراتورلار مەن قازاقستان بيلىگى مۇنى «كيبەر شابۋىلدى الدىن الۋ شاراسى» دەگەن.

QazNet سەرتيفيكاتىنان ورناتۋدان باس تارتقاندار كوپتەگەن الەۋمەتتىك جەلى مەن پوشتا جۇيەسىنە كىرە الماعانىن ايتىپ شاعىمدانعان.

ازاماتتىق قوعامنان بولەك حالىقارالىق ۇيىمدار مەن باتىس باسىلىمدارى قازاقستان بيلىگىن سەرتيفيكات ءۇشىن سىنعا الدى. «جۋرناليستەردى قورعاۋ كوميتەتى» حالىقارالىق جۋرناليستەردى قورعاۋ ۇيىمى، امەريكالىق ميچيگان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ Censored Planet زەرتتەۋ توبى، كيبەرقىلمىستاردى تالداۋمەن جانە ءسوز بوستاندىعى مەن ينتەرنەت-قاۋىپسىزدىكتى دامىتۋمەن اينالىساتىن Quirium Media Foundation قورى بۇل جۇيە الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باسقا دا كوممۋنيكاتسيالاردا قولدانۋشىلاردىڭ ءىزىن اڭدۋ قۇرالى دەپ كۇماندانادى.

"The Qazaq Times"