فين جاۋىنگەرى. فوتو: AFP

رەسەي اسكەرلەرى ۋكرايناعا قارۋلى شابۋىلمەن باسىپ كىرگەننەن كەيىن فينليانديا مەن شۆەتسيا ناتو-عا مۇشە بولۋعا تالپىندى. ماسكەۋ «ناتو-عا مۇشە بولساڭدار اسكەري ارەكەتپەن جاۋاپ بەرەمىز» دەپ قورقىتتى. بۇل قورقىتۋ سولتۇستىك ەۋروپالىق ەكى ەكىلدىڭ ناتو-عا تالپىنىسىن توقتاتا المايتىنداي.

وسىلايشا فينليانديا ۇزاق ۋاقىت ساقتاعان «نەيتراليتەت» ستاتۋسىنان باس تارتىپ، ناتو مۇشەسى بولۋ الدىندا تۇر. بۇل ءۇردىس رەسەي مەن فيليانديا ورتاسىندا قاقتىعىس قاۋپى جوعارىلاتىپ كەلەدى دەيتىن ساراپشىلاردىڭ رەتى كوبەيدى. ال، فينليانديانىڭ كوپتەگەن ازاماتتارى مەن ساياساتكەرلەرى ءتىپتى سوعىس قاۋپىن جوققا شىعارمايدى، اسىرەسە شەكارا اۋماقتا سوعىسقا دەگەن ىشتەي بولسا دا دايىندىق جاساۋ قالىپتى ءومىر سالتىنا اينالعانداي. قاراپايىم ازاماتتارعا دەيىن العاشقى 72 ساعاتقا جەتەتىن ازىق-تۇلىكتەن تارتىپ، اۋە شابۋىلىنان قورعانۋ ورىندارىنا دەيىن دايىنداپ جاتىر. ارينە، ءدال مۇنىڭ كەرىسىنشە سوعىستىڭ بولاتىنىنا سەنبەيتىن فيندەر دە بار.

قازىرگى جاعدايعا قاراعاندا رەسەيمەن شەكارالاس ەل ناتو-عا مۇشە بولماۋى كەرەك دەيتىن ماسكەۋدىڭ ەسكى شارتى اڭىز بولىپ قالاتىنداي. انىعىندا بۇنداي شارتتىڭ تۇبىنە جەتكەن تاعى سول ماسكەۋدىڭ ءوزى، رەسەيلىك اگرەسسيانىڭ الدىندا شاعىن ەلدەر ءۇشىن قۋاتتى اسكەري اليانسقا قوسىلۋدان باسقا جول قالار ەمەس. رەسەي اسكەرى ۋكرايناعا قارۋلى شابۋىلمەن باسىپ كىرگەننەن كەيىن رەسەيدىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى شەكارالاس كورشىسى فينليانديا، ودان ارى جاتقان شۆەتسيانىڭ ناتو مۇشەسى بولۋعا كىرىستى.

تاريحي ساباق

فينليانديانىڭ جاعدايىنان قاراعاندا، ەل ەكونوميكاسى رەسەيلىك تۋريستەردەن مول تابىس تابادى، ءتىپتى بەلگىلى دەڭگەيدە رەسەيلىك تۋريستەرگە تاۋەلدى دەسە دە بولادى. سەبەبى، ەلگە كەلگەن ءار ءۇشىنشى تۋريست رەسەيلىك، ولار جالپى تۋريزمنەن تۇسەتىن تابىستىڭ 21 پايىزىن يەلەيدى. ال، تۇتاس ەل ەكونوميكاسىندا ءتۋريزمنىڭ الاتىن ورىنى ماڭىزدى.

دەگەنمەن، اقپارات قۇرالدارىنىڭ كوبى فيليانديا ازاماتتارىندا سوعىسقا دەگەن ابىرجۋ مەن قورقىنىشتىڭ بايقالمايتىنىن ايتادى. سەبەبى، فيندەردە رەسەيمەن سوعىستىڭ تاريحي تاجريبەسى بار. ولاردا ءوز ەلىن قورعاي الامىز دەگەن سەنىم كۇشتى، بۇل سەنىم تاريحتاعى «قىسقى سوعىستان» قالعان. 1939 جىلى بولعان بۇل سوعىستا فينليانديا ءوز تەرريتوريانسىنىڭ 10 پايىزىنان ايىرىلدى، دەگەنمەن از عانا اسكەري كۇشپەن كسرو-نىڭ ارمياسىنا توتەپ بەرە العان. «قىسقى سوعىستا» فيندەر وتانىن قورعاۋ ءۇشىن اسقان قايسارلىق پەن جانكەشتىلىگى ارقىلى ەستە قالدى، 10 پايىز اۋماقتى باسىپ العاننان كەيىن كسرو فينليانديانى تولىق جاۋلاپ الۋدىڭ شىعىنىن ەسەپتەپ كورىپ رايىنان قايتقان دەگەن تاريحي بولجامدار كەزدەسەدى. بۇل جانە فينليانديانىڭ ناتو مەن رەسەي ورتاسىنداعى نەيترالدى پوزيتسيانى ۇزاق ۇستانۋىنا تۇرتكى بولعان تاريحي ساباق بولعان دەۋگە بولادى.

5,5 ميلليون حالقى بار فينليانديا رەسەيگە قالاي توتەپ بەرۋى مۇمكىن؟

فيندەر بالتىق جاعالاۋىنداعى ەلدەرمەن سالىستىرعاندا وزدەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن ءونىمدى قورعاي العان ۇلت. ولار كسرو-نىڭ قۇرامىنا ەنبەي قالدى جانە 1995 جىلى ەو قۇرامىنا كىرىپ قاۋىپسىزدىك بويىنشا ءبىرشاما جوعارى كەپىلدىككە دە جەتتى. فينليانديا ءوز قاۋىپسىزدىگى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن ۇنەمى سەرگەك ارەكەت ەتكەن ەل، ولار اسكەري قۋاتقا باسا كوڭىل ءبولدى جانە دامىعان اسكەري تەحنولوگياسى بار ەلدەردەن ۇدايى وزىق قارۋلاردى ساتىپ الىپ وتىرعان. ەلدە ميلليونداعان ادام اسكەري دايىندىقتان وتكەن، قانداي دا ءبىر سەبەپپەن اسكەري بورىشتان جالتاراتىن ازاماتتار وتە از، رەزەرۆتەگى اسكەر سانى 300 مىڭعا جەتەدى. تۇراقتى ارميانىڭ قۇرامىندا 30 مىڭ الام ۇدايى قىزمەت اتقارىپ تۇرادى. وعان قوسا تاريحي ساباقتى ۇمىتپاعان، ءالى كۇنگە دەيىن رەسەيگە قاتىستى شەكتەۋلەر ساقتالىپ كەلەدى.

The Qazaq Times