ميۋنحەن كونفەرەنتسياسى: ورتالىق ازيا احۋالى، تاۋلى قاراباح جانە كوروناۆيرۋس

ميۋنحەندەگى ءۇش كۇنگە سوزىلعان قاۋىپسىزدىك بويىنشا 56-شى كونفەرەنتسيا اياقتالدى. جيىنعا 35-كە جۋىق مەملەكەت جانە ۇكىمەت باسشىلارى، 100-گە جۋىق سىرتقى ىستەر جانە قورعانىس مينيسترلەرى قاتىستى. جاھاندىق تاقىرىپتار تالقىعا تۇسكەن جيىنداعى نەگىزگى مالىمدەمەلەردى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

كونفەرەنتسيانىڭ كۇن تارتىبىندە «ەو مەن ناتو بولاشاعى»، «كيبەرقاۋىپسىزدىك»، «دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرى»، «ساۋدا سوعىستارى مەن سانكتسيالار»، «جالعان اقپارات، ناسيحات پەن كۇماندى جاڭالىقتار»، «تاياۋ شىعىستاعى احۋال»، سونداي-اق ەۋروپالىق وداق، اقش، رەسەي، قىتاي جانە باسقا دا ەلدەرمەن اراداعى ءوزارا قاتىناستار تاقىرىپتارى تالقىلاندى.

جيىننىڭ سوڭعى كۇنى ليۆيا ماسەلەسى بويىنشا حالىقارالىق كەزدەسۋ وتكىزىلدى. وعان اقش، ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، فرانتسيا، يتاليا، تۇركيا، رەسەي، ەگيپەت، الجير، قىتاي، ءباا، كونگو رەسپۋبليكاسى، تۋنيس، سونداي-اق بۇۇ، افريكا وداعى جانە اراب مەملەكەتتەرى ليگاسىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى.

الداعى جىلدارى ەو قۇرامىنا ەنۋدى كوزدەپ وتىرعان ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي بيىل قازاندا ۋكراينا اۋماعىندا، سونىڭ ىشىندە كيەۆكە قاراستى دونباسس پەن قىرىمدا جەرگىلىكتى سايلاۋ وتەتىنىن حابارلادى. فرانتسيا پرەزيدەنتى ماكرون ەۋروپالىق وداق قۇرامىنداعى ەلدەرىن رەسەيمەن سەرىكتەس بولۋعا ۇندەدى. ال ەۋرووداق ديپلوماتياسىنىڭ باسشىسى دجوزەف بوررەل ەۋروپالىق وداق اقش-تىڭ پرينتسيپتەرىنە قايشى كەلەتىن ءىس-قيمىلدان بارىنشا اۋلاق بولۋى ءتيىس دەپ مالىمدەدى.

اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەو Huawei جانە باسقا دا قىتايلىق كومپانيالار تىڭشىلىق، بارلاۋ قىزمەتىن اتقارادى دەپ كەسىپ ايتتى. سول سەبەپتى اقش Huawei ورنىنا 5g زاماناۋي تەلەكوممۋنيكاتسيالىق جەلىلەرىن دامىتۋ كەرەك دەدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ كونفەرەنتسيادا «گەوگرافيالىق ورنالاسۋدىڭ ماڭىزى: ورتالىق ازياداعى قازىرگى جاعداي» تاقىرىبىندا وتكەن پانەلدىك پىكىرتالاسقا قاتىستى. پرەزيدەنت توقاەۆ پىكىرتالاس كەزىندە: «جەر كولەمى بويىنشا توعىزىنشى ورىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۋرالى ايتاتىن بولساق، قىتاي مەن رەسەيدىڭ ورتاسىندا ورنالاسۋ – مۇمكىندىك. ءبىز ەكى ەلمەن كورشىلەس بولۋ ارقىلى كوپتەگەن مۇمكىندىككە يە بولدىق. سونىمەن بىرگە، ورتالىق ازيانىڭ كوپ بولىگىن يەمدەنۋ دە گەوگرافيالىق ەرەكشەلىك. مەنىڭ ويىمشا، ورتالىق ازيا ءوزىنىڭ گەوساياسي ماڭىزىن جوعالتپايدى»، – دەدى. شارادا بۇۇ بەدەلى مەن استانا پروتسەسى دە تالقىلاندى.

تاۋلى قاراباح داۋى

ارمەنيا مەن ازەربايجان باسشىلارى تاۋلى قاراباح ماسەلەسىن تالقىلادى. ارمەنيا پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان: «سوڭعى 25-30 جىلدا كەزدەسكەن سايىن ءبىر نارسەنى قايتالاي بەرەمىز. مەنىڭ ويىمشا، حالىقارالىق قاۋىمداستىق ءبىر نارسەنى ەستي بەرگەننەن ابدەن شارشادى، بىزگە جاڭا يدەيا كەرەك»، – دەدى. تاراپتاردىڭ ورتاق كەلۋى جونىندە پىكىر بىلدىرگەن يلحام اليەۆ: «تاۋلى قاراباح بۇل ازەربايجاننىڭ ءبىر بولىگى، بۇل تاريحي شىندىق...تەريتوريالىق تۇتاستىعىن بۇكىل الەم مويىنداعان جانە تاۋلى قاراباح ازەربايجاننىڭ اجىراماس بولىگى»، – دەدى. ميۋنحەندەگى جيىندا وتىز جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان ماسەلە تۋرالى رەسمي وكىلدەردىڭ باس قوسۋى – الەمدىك باق نازارىنا ەندى.

ارمەنيا مەن ازەربايجان اراسىنداعى داۋ 1988 جىلدىڭ اقپانىندا تاۋلى قاراباح اۆتونوميا اۋماعى ازەربايجان قۇرامىنان شىعاتىنى تۋرالى مالىمدەگەن كەزدە باستالدى. 1992-1993 جىلدارداعى قارۋلى قاقتىعىس كەزىندە ازەربايجان تاۋلى قاراباح پەن وعان قاراستى جەتى اۋداننان ايىرىلدى. 1992 جىلدان باستاپ وبسە-ءنىڭ مينسك توبىنىڭ اياسىندا وسى داۋدى بەيبىت جولمەن رەتتەۋگە قاتىستى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ كەلەدى. ەكى ەل ارا-قاتىناسىن شيەلەنىستى جاعدايعا جەتكىزگەن ماسەلەنىڭ رەتتەۋگە رەسەي، اقش جانە فرانتسيا ەلدەرى دە اتسالىسىپ كەلگەنمەن، اتالعان ايماققا قاتىستى داۋدىڭ ەندىگى بارىسى بولاشاقتىڭ ەنشىسىندە.

ءسۇريا داعدارىسى

رەسەي مەن تۇركيانىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى سۇرياداعى جاعدايدى كەڭىنەن تالقىلاپ، وسى ماسەلە بويىنشا بۇگىن تۇركيا دەلەگاتسياسى ماسكەۋگە باراتىنىن ءمالىم رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ ميۋنحەن كونفەرەنتسياسىندا الەم ەلدەرىن رەسەيگە قارسى قويۋدى دوعارىپ، ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىن رەتتەۋدى ۇسىندى. ال تۇركيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى چاۆۋشوگلۋ رەسەيلىك س-400 تەحنيكاسىن ءسوز ەتتى.

رەسەي ءسىم ايتۋىنشا، ماسكەۋ سۇرياداعى جاعدايدى قاتاڭ باقىلاپ وتىر. 2014 جىلى اقش تەرروريزمگە قارسى كۇرەس ۇرانىمەن سۇرياعا اسكەرىن كىرگىزسە، رەسەي 2015 جىلى قىركۇيەكتە ايماقتاعى سوعىس الاڭىنا قوسىلعان. رەسەي باشار اسادتىڭ اسكەري كۇشتەرىنە قولداۋ كورسەتىپ، «يسلام مەملەكەتى» لاڭكەستىك ۇيىمىن بومبالاۋ مىندەتىن موينىنا الدى. ال اساد رەجيمىنە بۇرىننان قارسى اقش-تىڭ مەملەكەتتىك كۇشتەرمەن كۇرەس جۇرگىزىپ وتىرعان كۇردتەر، وزگە دە يسلام توپتارىن قارۋ-جاراقپەن قامتاماسىز ەتكەندىگى تۋرالى مالىمەتتەر بار. كورشىلەس ءسۇريادا كۇردتەردىڭ كۇشەيە تۇسكەنىنەن «قورىققان» تۇركيا 2016 جىلى تامىزدا قارۋلى قاقتىعىسقا ارالاستى.

دۇنيەجۇزىن الاڭداتقان دەرت

دۇنيەجۇزى دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باس ديرەكتورى تەدروس ادان گەبرەيەسۋس كورونوۆيرۋستىڭ قاۋپى ءالى دە جوعارى ەكەنىن جانە قىتاي تاراپى بۇل رەتتە مالىمەتتەردى جاسىرىپ وتىرعانىن ايتتى. شەتەلدىك ساراپشىلار اتالعان دەرت الەم ەكونوميكاسىن داعدارىسقا ۇشىرۋى مۇمكىن دەيدى.

سوڭعى رەسمي دەرەككە قاراعاندا، قىتايدا اۋرۋ جۇقتىرۋشىلارمەن قاتىناستا بولعان 150,5 مىڭ ادام دارىگەرلەردىڭ قاتاڭ باقىلاۋىنا الىنعان. تاعى 7,2 مىڭ ادام كوروناۆيرۋس كۇدىگىمەن كارانتينگە جاتقىزىلدى. مەديتسينا ماماندارىنىڭ باعالاۋىنشا، ەلدە 10,6 مىڭ ناۋقاستىڭ جاعدايى تىم اۋىر.

"The Qazaq Times"