اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جانە ەكوبەلسەندى گرەتا تۋنبەرگ. فوتو: https://img.tsn.ua

شۆەيتساريانىڭ داۆوس قالاسىندا دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋم باستالدى. ەلۋىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان فورۋم 24 قاڭتارعا دەيىن جالعاسادى جانە الەمنىڭ 117 ەلىنەن دەلەگات جينالعان. بيىل «ەكولوگيانى ساقتاپ، جاھاندىق ەكونوميكانى دامىتۋ» ماسەلەسى باستى تاقىرىپ رەتىندە الىنعان. سونىمەن قاتار، الەمدىك قارىزدىڭ كوبەيۋى، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك، تاياۋ شىعىستاعى شيەلەنىس، برەكسيت جانە جاھاندىق كليماتتىق وزگەرىس ماسەلەلەرى تالقىلانباق.

فورۋمعا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ پەن ەكوبەلسەندى گرەتا تۋنبەرگ كەلگەن. بىراق فورۋمعا يراننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحاممەد دجەۆاد زاريف پەن ۇلىبريتانيا پرەمەر-ءمينيسترى بوريس دجونسون قاتىسپايتىن بولدى. ال قازاقستان تاراپىنان قر ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆ پەن «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ» باسقارۋشىسى قايرات كەلىمبەتوۆ قاتىسادى.

ءوز بايانداماسىندا 17 جاستاعى ەكوبەلسەندى گرەتا تۋنبەرگ: «ەكولوگيا مەن قورشاعان ورتا تاقىرىبى جاستاردىڭ بەلسەندى جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ وتىر. الايدا اۋاعا كومىر قىشقىل گازىنىڭ ءبولىنۋى ءالى دە قىسقارعان جوق. پروبلەمانىڭ شەشىلىپ وتىرعانى شامالى. بۇعان قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانداردى دا بايقاعان جوقپىن. قورشاعان ورتانى قورعاپ قالۋ ءۇشىن كومپانيالار، بانكتەر، ۇكىمەت قازبا وتىن تۇرلەرىن ينۆەستيتسيالاۋدى، قازبالى وتىنمەن بايلانىستى بارلىق سۋبسيديالاردى، قازبا وتىنىن پايدالانۋدى دەرەۋ توقتاتۋى ءتيىس.  ءبىز بۇل شەشىمدەردىڭ 2050, 2030, 2021 جىلى جۇزەگە اسقانىن قالامايمىز.  بىز مۇنىڭ قازىر ورىندالعانىن قالايمىز»، – دەدى. وسى رەتتە گرەتا مەن ترامپ ديالوگىنداعى پىكىر قايشىلىعى ورىن الدى. ترامپ بايانداماسىندا اقش پاريج كليمات كەلىسىمىنەن شىعىپ كەتسە دە، ەكونوميكا مەن ەكولوگيانى تەڭدەي دامىتىپ وتىرعانىن جانە الداعى ۋاقىتتا 3 تريلليون ءتۇپ اعاش وتىرعىزاتىنىن ايتتى. ءوز سوزىندە ترامپ: «بۇل اپوكاليپسيستەردىڭ قالاۋى بىرەۋ عانا – ءابسوليۋتتى بيلىك. ولار ءومىرىمىزدىڭ ءار اسپەكتىن قاداعالاپ، باقىلاپ، باسقارىپ وتىرعاندى قالايدى»، – دەدى.

گرەتا تۋنبەرگ وتكەن جىلى وقۋشىلار ەرەۋىلىن ۇيىمداستىرىپ، كوپشىلىككە تانىلا باستادى. ونىڭ باستاماسىمەن شۆەتسيادا وقۋشىلار جۇما كۇنى ساباقتىڭ ورنىنا كليماتتىق وزگەرىستەرمەن كۇرەسكە شاقىراتىن اكتسيا وتكىزگەن. بيىل بۇل قوزعالىس دامىپ، الەمنىڭ ونداعان ەلىندە قولداۋ تاپتى. ءىرى كولەمدە وتكەن تابيعاتتى قورعاۋ اكتسيالارىنا ميلليونداعان ادام قاتىستى. Time جۋرنالى گرەتاعا «جىل ادامى» اتاعىن بەردى.

ەۋروپالىق كوميسسيانىڭ توراعاسى ۋرسۋلا فون دەر ليايەن: «وسى فورۋم ياسىندا تۇراقتى ەكونوميكالىق جۇيەنىڭ قالىپتاساتىنىنا سەنەمىن. قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋىن قورعاپ، ەكولوگيانىڭ وزگەرۋىنە قاتىستى شارالار قولعا الىناتىنىنا ءۇمىتتىمىن. باسىمىز قوسىلسا عانا ماقساتىمىزعا قول جەتكىزە الامىز»، – دەيدى.

بۇكiلالەمدiك ەكونوميكالىق فورۋم حالىقارالىق ارiپتەستiكتi دامىتۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلادى. 1971 جىلى قۇرىلعان فورۋمعا 1000-نان استام iرi كومپانيالار مەن الەم مەملەكەتتەرi مۇشە.

دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋم (دەف) جىل سايىن، 1979 جىلدان باستاپ «جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك تۋرالى بايانداما» (Global Competitiveness Report) جاريالايدى. باياندامانى پروفەسسور كلاۋس شۆاب جانە كساۆە سالا-ي-ءمارتيننىڭ جەتەكشىلىگىمەن حالىقارالىق ساراپشىلار توبى دايىندايدى. قازىرگى ۋاقىتتا رەيتينگ وسى سالاداعى ەڭ بەدەلدى كەشەندى زەرتتەۋلەر قاتارىندا. 2004 جىلدان باستاپ باياندامادا «جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك يندەكسى» (Global Competitiveness Index, GCI) نەگىزىندە بارلىق مەملەكەتتەردىڭ رەيتينگىسى كەلتىرىلەدى. قازاقستان 2006 جىلدان باستاپ اتالعان رەيتينگتەر تىزىمىنە ەنگەن.

"The Qazaq Times"