اقش-قىتاي ساۋدا سوعىسى قازاقستانعا قايتالانباس وراي الىپ كەلەدى

اقش –قىتاي ساۋدا سوعىسى

بىلتىر جازدان باستاپ اقش پەن قىتاي اراسىنداعى ساۋدا سوعىسى اقپارات قۇرالدارىنىڭ قىزعىن تاقىرىبى بولدى. الەم ەكونوميكاسىنا كەرى ىقپال جاساۋى مۇمكىن دەپ قاۋىپتەنگەن وسى ساۋدا سوعىسى تۋراسىندا تالاي ساراپتامالار جارىق كوردى. قىتايمەن شەكاراسى ءتيىپ جاتقان كورشىلەس ەل، ءارى ەكونوميكالىق بايلانىسى، الىم-بەرىمى كوپ قازاقستان ءۇشىن قىتايدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىن ءجىتى قاراپ وتىرۋدىڭ وزىندىك ماڭىزى زور. سوعان قوسا ساۋدا سوعىسى دا ءبىزدىڭ نازاردان تىس قالماۋى كەرەكتى. ولاي بولسا اقش-قىتاي ساۋدا سوعىسىنا تاعى ءبىر تەرەڭدەي ءۇڭىلىپ كورەلىك.

بيىل 6 شىلدەدە اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ قۇنى 340 ملرد دوللارعا تەڭ قىتايدىڭ 1333 ءتۇرلى تاۋارىنا 25 پايىز كەدەن سالىعىن ەنگىزەتىنىن مالىمدەدى. بۇلاردىڭ كوبى ەلەكترونيكا ونىمدەرىنە سالىنعان. ال، 2 تامىزدا قىتاي بۇعان جاۋاپ رەتىندە 60 ملرد دوللار قۇنىنداعى اقش-تىڭ بىرنەشە مىڭ ءتۇرلى ونىمدەرىنە 25, 20, 10 جانە 5 پايىزدىق سالىق ەنگىزدى. بۇنىڭ باسىم كوبى اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرى ەكەنى ءمالىم.

بىلتىر G20 سامميتىنەن كەيىن تاراپتار ساۋدا سوعىسىن 3 ايعا توقتاتقان ەدى. الايدا، تاراپتار كەلىسىمگە كەلە الماعاندىقتان مامىر ايىندا اقش ءوزىنىڭ تاريفتىك شەكتەۋىن باستادى. قىتايدىڭ 250 ملرد دوللار كولەمىندەگى تاۋارىنا 25 پايىز كولەمىندەگى سالىق ەنگىزدى. ءبىر كۇننەن كەيىن تاعى 60 ملرد دوللار كولەمىندەگى قىتايلىق يمپورتقا 5 پايىزدان 25 پايىزعا دەيىنگى تاريفتەرىن بەلگىلەدى. ال، 1 قىركۇيەكتە ترامپ قىتايدىڭ 300 ملرد دوللار قۇنىنا يە تاۋارىنا 10 پايىز كەدەندىك سالىعىن سالدى.

تامىزدىڭ 5-ءى كۇنى قىتاي يۋاننىڭ دوللارعا سىندىرىلىمى 7:1 دەن اسىپ كەتتى. قىتاي ءوز ۆاليۋتاسىن قۇنسىزداندىرۋ ارقىلى اقش-پەن اراداعى ساۋدا شىعىنىن ازايتۋدى كوزدەدى. بۇنىمەن ءبىر ۋاقىتتا 75 ميلليارد دوللارعا تەڭ اقش ونىمدەرىنە 15% سالىق سالاتىنىن جاريالادى. سول كۇنى اقش جاق قۇنى 300 ميلليارد دوللارعا تەڭ قىتاي ونىمىنە 15% ، 250 ميلليارد كولەمىندەگى تاۋارىنا 25- 30 پايىزدىق تاريف بەلگىلەدى.

12 قازاندا جوعارى تاريف بەلگىلەنگەن 300 ميلليارد دوللارعا تەڭ قىتاي ونىمدەرى مىنالار (ملرد/دوللار: ۇيالى تەلەفوندار – 44.6, كومپيۋتەر 41.1, كيىم-كەشەك  35.2, ويىنشىقتار 25.5, اياق كيىم 14.3. الايدا، بۇل ءتاريفتى اتقارۋدى جەلتوقسان ايىنا دەيىن كەشىكتىردى. ال، 2020 جىلى قاڭتار ايىنان باستاپ ەلەكتر ونىمدەرگە 20 پايىز، مەحانيكالىق قۇرىلعىلارعا 13 پايىز، ويىنشىقتارعا 14 پايىز تاريف ەنگىزىلمەك.

ەكى الىپتىڭ قۋاتى

اقش پەن قىتاي الەمنىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى ەكونوميكاسىنا يە. ەكى ەلدىڭ جالپى ىشكى ءوندىرىس قۇنىن قوسساق الەم ەكونوميكاسىنىڭ 40 پايىزىن يەلەيدى، ونىڭ 24 پايىزى اقش-قا، 16 پايىزى قىتايعا تيەسىلى. اقش الەمدەگى ەڭ ءىرى يپمپورتتاۋشى ەل جانە ەكىنشى ءىرى ءوندىرۋشى ەل. ەكونوميكاسىنىڭ 80 پايىزى قىزمەت وتەۋ كاسىبىنە تاۋەلدى. 19 پايىزى ونەركاسىپكە، تەك 1 پايىزى عانا اۋىل شارۋاشىلىعىنا تيەسىلى. 2014 جىلى ەكى ەلدىڭ جالپى ساۋدا كولەمى 555 ملرد دوللاردان اسىپ، الماسقان ينۆەستيتسيا كولەمى 1,42 ترلن دوللارعا تەڭ بولعان. ال، وسى ينۆەستيتسيانىڭ باسىم كوبى اقش-قا تيەسىلى ەدى.

اقش تىڭ وزگە ەلدەرمەن ساۋدا بايلانىسى:

قىتايدىڭ باسقا ەلدەرمەن ساۋدا قاتىناسى:

كەستەدەگى ساندى مالىمەتتەرگە قاراپ قىتايدىڭ ءىرى ساۋدا ەلى ەكەنىن، سىرتقى ساۋداعا تاۋەلدىلىگى اقش-تان جوعارى ەكەنىن كورۋگە بولادى. اقش قىتاي ەكسپورتىنىڭ 20 پايىزىن قابىلدايتىن ەل. ساۋدا سوعىسىندا اقش تارابى قىتايدىڭ وسى 20 پايىزدىق ەكسپورتتىق تاۋارلارىن زەردەلەي وتىرىپ كەدەندىك سالىقتى جوعارلاتتى. قىتايدىڭ اقش-قا شىعاراتىن تاۋارلارىنىڭ جالپى قۇنى 500 ملرد دوللاردان اسادى. ترامپ اكىمشىلىگى بۇنىڭ جارتىسىنان كوبىنە، ياعني، 300 ملرد دوللار كولەمىندەگى تاۋارعا سالىق سالىپ وتىر. ال اقش-تىڭ قىتايعا باعىتتالعان ەكسپورتى تەك 8 پايىزدى قۇرايدى. ونىڭ قۇنى 120 ملرد دوللار كولەمىندە عانا. وسى ارقىلى ەسەپتەگەندە ساۋدا سوعىسىندا قىتايدىڭ تارتقان زيانى اقش-تان ءۇش ەسەگە كوپ.

بۇعان قوسا، قىتاي 200-دەن استام ءونىمدى وندىرۋدە الەمدە ءبىرىنشى ورىندا تۇرعانىمەن، بۇل ونىمدەردىڭ كوبى شەتەلدىك قارجى نەمەسە تەحنولوگياعا سۇيەنەدى.

ساۋدا سوعىسىنىڭ سەبەپتەرى: قۇراما شتاتتىڭ ليدەرلىك ورنى

امەريكا قۇراما شتاتتارى ءبىر عاسىردان استام ۋاقىتتان بەرى الەم ەكونوميكاسىنىڭ كوشباسشىسى بولىپ كەلدى. ءارى، شەتەل قارجىسىن كوبىرەك باۋراعان ەل رەتىندە بەلگىلى. كەڭەس وداعىمەن بولعان «قىرعي-قاباق سوعىستىڭ» دا ءبىر پاراسى ەكونوميكالىق باسەكەدە جاتىر. كەڭەس وداعى ەكونوميكاسى ەڭ شارىقتاۋ شىڭىنا شىققان كەزدىڭ وزىندە اقش ەكونوميكاسىنىڭ 60 پايىزىنا جەتە العان. ەكونوميكاسىنىڭ باستى كىرىسى مۇناي مەن كەن ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋدان كىرگەن. ال، سول ەكونوميكاسىنىڭ 70 پايىزىن اسكەري-قورعانىس سالاسىنا اۋدارۋ كەڭەس وداعىن يادرولىق دەرجاۆا ەتكەنى بەلگىلى. 1970 جىلدارى اقش ورتا شىعىس ەلدەرىنىڭ مۇنايى ارقىلى كەڭەس وداعىنىڭ مۇناي ەكسپورتىنا سوققى جاسادى. ناتيجەسى كەڭەس وداعىنىڭ ىدىراۋىنا الىپ كەلدى.

1980 جىلدارى جاپونيا قارقىندى ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتىپ، الەمنىڭ ەكىنشى ءىرى ەكونوميكاسى بولىپ تۇردى. اقش ەكونوميكاسىنىڭ 60 پايىزىنا دەيىن جەتكەن. الايدا، 1989 جىلعى داعدارىستان كەيىن 20 جىل بويى ەسەڭگىرەگەن كۇيدە بولدى. الەمدى جالت قاراتتى. اقش ەكونوميكاسىنىڭ

ال، قازىر قىتاي ەكونوميكاسى اقش ەكونوميكاسىنىڭ 65 پايىزىنا تەڭ. ءبىر قىزىعى، قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ 70 پايىزى كەڭەس وداعى سەكىلدى بەلگىلى ءبىر سالالارعا عانا تاۋەلدى. ايتالىق، تۇرعىن ءۇي، ينفراقۇرىلىمدارعا جۇمسالعان. ءتىپتى، 2011 جىلى قىتايدىڭ قۇرىلىس جانە ينفراقۇرىلىمدارعا پايدالانعان تسەمەنتتەرىنىڭ جالپى كولەمى اقش-تىڭ 70 جىلدا پايدالانعان تسەمەنتىنەن اسىپ كەتكەن. بۇنداي ءۇردىس قىتايدا جىلجىمايتىن مۇلىكتەر قۇنىنىڭ جوعارلاتىپ كوپىرمە ەكونوميكا قالىپتاستىردى. قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ وسال تۇسى دا وسى ەدى. بۇعان قوسا قىتايداعى شەتەل قارجىسىنىڭ 30 پايىزى اقش-قا ءتان. اقش ەندى ءوز ليدەرلىگىنە تالاسۋ مۇمكىندىگى بار قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ «جىنىن قاعىپ الۋى» مۇمكىن.

2018 جىلى اقش قىتايدى «حالىقارالىق ساۋدا زاڭىنىڭ پرينتسيپتەرىنە ساي جۇمىس ىستەمەي وتىر» دەپ ايىپتادى. پرەزيدەنت ترامپ كەزەكتى ءبىر مالىمدەمەسىندە اقش قىتايعا جىل سايىن 500 ملرد دوللار كولەمىندە ۇتىلىپ وتىرعاندارىن ايتىپ، ساۋدا تەڭسىزدىگى تۋرالى باسا سىنعا الدى. ترامپتىڭ قىتايدى ساۋدا تەڭسىزدىگى بويىنشا ايىپتاۋىنا كوپتەگەن ەلدەر كەلىسەدى. سەبەبى، قىتاي 2001 جىلى دسۇ-عا مۇشە بولعان كەزدە شەتەلدىك تاۋارلارعا تومەن تاريف بەلگىلەۋگە كەلىسىم بەرگەن. بىراق، بۇل كەلىسىمدى قازىرگە دەيىن ورىنداعان ەمەس. قىتاي اقش تاۋارلارىنان 25 پايىز كولەمىندە كەدەن سالىعىن الىپ وتىر. بۇدان بۇرىن قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ السىزدىگىن ەسكەرىپ، اقش تارابى بۇعان كەشىرىممەن قاراپ كەلگەن. الايدا، قىتاي ەكونوميكاسى دامىعانىمەن دە وسى ءۇردىسىن جالعاستىردى. ترامپ ايتىپ وتىرعان 500 ملرد دوللار مىنە وسى 25 پايىزدىق تاريف ارقىلى قىتايعا قۇيىلىپ جاتقان اقش قارجىسى ەدى. بۇلارعا قوسا قىتايداعى 100 مىڭداعان امەريكالىق كاسىپورىندارى ەكى ەلگە بىردەي پايدا كەلتىرىپ وتىردى. بىراق، قىتايدىڭ كۇن سايىن ۇلعايۋى اقش-قا جاڭا قاۋىپتەردى الا كەلدى. مىنە وسىلاردان كەيىن اقش قىتاي ەكونوميكاسىنا قارسى شەكتەۋ شارالارىنا قادام باستى.

تەحنولوگيا جارىسى نەمەسە «قىتايلىق برەندتەر – 2025»

1980 جىلداردان باستاپ تريلليونداعان قارجى قىتايعا قۇيىلىپ جاتتى جانە سول قارجىمەن بىرگە شەتەلدىك تەحنولوگيالار دا قىتايعا اعىلدى. قىتاي وسى شەتەلدىك تەحنولوگيالاردى كوشىرۋ، ۇرلاۋ ارقىلى ءوز تەحنولوگيالىق مۇمكىندىكتەرىن دە دامىتا ءتۇستى. تەك ەل ىشىندە عانا ەمەس، شەتەلگە ءبىلىم الۋعا بارعان قىتايلىق ستۋدەنتتەردە تەحنولوگيا جاڭالىقتارىنىڭ قىتايعا جەتكىزىلۋىنە جۇمىس ىستەدى. ايتالىق، اقش-تا ءبىلىم الاتىن 60 مىڭنان استام قىتايلىق ستۋدەنتتەر ەسەبىنەن اقش-قا 170 ميلليارد دوللار كىرىس كىرەدى. الايدا، قىتاي وسى ستۋدەنتتەر ارقىلى اقش تەحنولوگيالارىن، عىلىمي جاڭالىقتارىن ۇرلاپ كەلگەن. بۇل قۇراما شتاتتاعى زياتكەرلىك مەنشىك قۇقىعىنا اۋىر زيان كەلتىردى. قىتايلىق ستۋدەنتتەردەن كىرەتىن كىرىستەن كورى قاۋىپتىڭ كۇشتى بولاتىنىن بىلگەن ۋاشينگتون بيلىگى قىتايلىق ستۋدەنتتەر مەن زەرتتەۋشىلەردىڭ ەلگە كەلۋىنە شەكتەۋ قويا باستادى.

بۇدان تىس، قىتاي ءوزىنىڭ ارزان ەڭبەك كۇشى ارقىلى شەتەلدىك وندىرۋشىلەردى ەلىنە تارتقان بولاتىن. الەمنىڭ 28 پايىز ءونىمىن وندىرگەنىمەن بۇلاردىڭ اراسىندا برەند ونىمدەر تىم از ەدى. بۇل كەمشىلىكتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن بەيجىڭ ۇكىمەتى «قىتايلىق برەندتەر – 2025» ستراتەگياسىن قابىلدادى. جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مول ينۆەستيتسيا اۋداردى جانە شەتەلدىك مامانداردى دا كوپتەپ تارتتى. سول ارقىلى ينفورماتسيا، تسيفرلى تەحنولوگيا، ەلەكتر-تەحنولوگياسى، روبوت جاساۋ، اۆياتسيا، تەڭىز ينجەنەرياسى، اتوم ەنەرگياسى، مەديتسينا سالاسى جانە اۆتوكولىك پەن ەنەرگەتيكا سالاسىندا الەمنىڭ الدىنعى قاتارىنا شىعۋعا تالپىنىس جاسادى. جوسپار بويىنشا 2025 جىلى اتالعان سالالاردا جاپونيا مەن گەرمانيانى باسىپ وزباق بولدى. قىتاي ۇكىمەتىنىڭ بيۋدجەت قورجىنى تولىق بولعاندىقتان بۇل جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا دا مۇمكىندىگى بار ەدى. بىراق، بۇل قۇراما شتاتتى قاتتى الاڭداتتى. اقش ءوزىنىڭ تەحنولوگيا سالاسىنداعى ۇستەمدىگىنە قاتەر تونگەنىن انىق بايقاپ، قارسى شاراعا كوشتى. اقش جوعارى تاريف بەلگىلەگەن قىتاي تاۋارلارى اراسىندا ەلەكتروندى جابدىقتاردىڭ كوپ ەكەنى بەلگىلى. بۇل قىتايدىڭ ەلەكتر-تەحنيكالىق ونىمدەرىنىڭ ساتىلۋىنا سوققى بەرۋ دەگەندى بىلدىرەدى. بۇعان قوسا، Huawei, HTC قاتارلى قىتايلىق برەندتەرگە دە ءتۇرلى شەكتەۋلەر قويا باستادى. سوعان قوسا ەكى ەل اراسىندا 5G تەحنيكاسى سالاسىندا دا باسەكە دە قىزا تۇسۋدە.

قىتايداعى اقش دوللارى

قىتاي ەڭ ءىرى ساۋدا ەلى بولعاندىقتان سىرتقى قورىندا 3.1 تريلليوننان اساتام اقش دوللارى ساقتالعان. الەم ەلدەرى اراسىندا 66 پايىز سىرتقى ساۋدا اقش دوللارى ارقىلى جۇرگىزىلەتىندىكتەن، دوللارعا دەگەن سۇرانىس جوعارى. ال، اقش دوللارى قىتايدىڭ اقش-تان كەلەتىنى تۇسىنىكتى. بۇعان قىتايدىڭ اقش-قا باعىتتالعان 20 پايىز ەكسپورتى دا دالەل. ال، ساۋدا سوعىسى باستالعاننان بەرى قىتايدىڭ سىرتقى قورىنان 1 ترلن دوللارعا جۋىق (994 ملرد) جۋىق قارجىسى ازايعان. سىرتقى ينۆەستيتسيا دا دوللار ارقىلى جۇرەتىنى بەلگىلى. سوندىقتان دا، قىتاي دوللار تاپشىلىعىنان 2019 جىلى سىرتقا اۋدارعان ينۆەستيتسياسى 50 پايىزعا دەيىن قىسقارعان. بۇل قىتايدىڭ ساۋدا قۋاتىنىڭ السىرەۋىنە اكەلىپ سوعادى.

شەتەلدىك كومپانيالاردى قىتايدان شىعارۋ

1970 جىلدارى اقش پەن باتىس ەۋروپاداعى ەكولوگيالىق داعدارىس قاۋپى ءوندىرىس ورىندارىن سىرتقا شىعارۋعا يتەرمەلەدى. وسى كەزدە سىرتقا ەسىك اشقان جانە ارزان ەڭبەك كۇشكە باي قىتاي باستى سۇرانىستا بولدى. 1979 جىلدان باستاپ شەتەلدىك كومپانيالار، زاۋىت-فابريكالار قىتايعا اعىلدى. سول جىلدىڭ وزىندە جاپونيا قىتايعا جىلدىق ءوسىمى 3 پايىز جانە 30 جىلدىق مەرزىممەن 50 ملرد دوللار قارجى سالدى. 40 جىلدا قىتايعا 2.1 تريلليون دوللار ينۆەستيتسيا سالىندى. جالپى سانى 660 مىڭ شەتەلدىك كاسىپورىن قىتايدا جۇمىس ىستەپ تۇرعان بولسا سونىڭ 30 پايىزى امەريكالىق كاسىپورىندار ەدى. 2013 جىلعا جەتكەندە قىتاي ءجىو-نىڭ 65% شەتەلدىك كومپانيالاردان كىردى. قىتايداعى شەتەلدىك كومپانيالار سىرتقى ساۋدانىڭ باسىم كوپ بولىگىن يەلەدى، مەملەكەت كىرىسىنىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگىن ەنشىلەدى جانە ەكسپورتتىڭ 66 پايىزىن مەنشىكتەدى. قىتايدا تايۋاننىڭ (تايۆان) 80 مىڭعا جۋىق كومپانياسى ورنالاستى. ءبىر عانا Foxconn كومپانياسى ارقىلى 1 ميلليونعا جۋىق ادام جۇمىسپەن قامتىلدى. وسى كومپانيالاردىڭ كىرىسى قىتايدىڭ يۋننان، گۋيجوۋ، گانسۋ جانە شىنجاڭ سىندى پروۆينتسيالارىنىڭ ءجىو-نە تەڭ بولدى.

ەگەر قىتايداعى وسى شەتەلدىك كومپانيالار ءبىر كۇندە شىعىپ كەتەتىن بولسا، قىتاي ەكونوميكاسى ورنىنان تۇرا الماستاي كۇيدە قالار ەدى. اقش ساۋدا سوعىسى كەزىندە وسى كومپانيالاردى بىرتىندەپ قىتايدان شىعارۋدىڭ جولدارىن قاراستىردى. كاسىپورىندارعا سالىقتى ازايتۋ ارقىلى ءوز كومپانيالارىن كەرى قايتۋعا شابىتتاندىردى جانە قىتايدا وندىرىلگەن تاۋارلارعا ءتاريفتى جوعارلاتۋ ارقىلى دا كومپانيالاردىڭ قىتايدان شىعارۋعا تىرىستى.

بۇدان تىس 40 جىلدان بەرى قىتايعا تولاسسىز اعىلعان قارجى گونكونگ ارقىلى اعىلىپ ءوتىپ تۇردى. گونكونگتاعى الەۋمەتتىك تولقۋلار، تولاسسىز نارازىلىق شارالارى قىتايدىڭ كۇرە تامىرىن بۋىپ تاستاعانمەن بىردەي بولدى.

ساۋدا سوعىسىنىڭ سالدارى

30 ميلليوننان استام كاسىپورىنى بار قىتايدا سوڭعى جىلدارى 5 ملن كاسىپورىن جابىلدى. سونىڭ كوبى شەتەلدىك كاسىپورىندار ەدى. تىكەلەي ساۋدا سوعىسىنىڭ ىقپالىنان جابىلعان كاسىپورىندار سانىنىڭ ءوزى 2 ميلليوننان اسادى. گۋاڭدۋڭ پروۆينتسياسىندا جەكەلىك كاسىپورىنداردىڭ قۇنى 236 ميلليارد 400 ملن دوللار بولىپ 5 پايىزعا ازايعان بولسا، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار قۇنى 93 ملرد 500 ملن دوللار بولىپ، 15 پايىزعا ارتقان. ال، شەتەلدىك كاسىپورىندار قۇنى 2017 جىلعى 184 ملرد 900 ملن دوللاردان 2018 جىلى 165 ملرد 100 ملن دوللارعا دەيىن ازايعان.

ساۋدا سوعىسىنىڭ ناتيجەسىندە قىتايداعى شەتەلدىك وندىرۋشىلەر وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرىنە قاراي كەتە باستادى. ءتىپتى، قىتايدىڭ «حۋاۆەي» كومپانياسى دا زاۋىتىن يتالياعا كوشىردى.

قىتاي ۇلتتىق ۆاليۋتاسىنىڭ باعامىن تومەندەتۋ ارقىلى كومپانيالارىنىڭ شىعىنىن جەڭىلدەتىپ جاتسا، اقش جوعارى سالىقتان تۇسكەن پايدانى زارداپ شەككەن سالالارعا سالۋ ارقىلى ەكونوميكالىق جەبەۋ شارالارىن جاساۋدا. ايتالىق، بىلتىر اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنا 16 ملرد دوللار كولەمىندە كومەك بەرىلدى.

ساۋدا سوعىسىنىڭ قازاقستانعا پايداسى

ەكى ەلدىڭ ساۋدا سوعىسىنا بايلانىستى اقش ءوزىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىعىن باسقا ەلدەر ارقىلى قىتايعا كىرگىزۋدى كوزدەگەنى راس. ال، قىتاي كەيبىر ونىمدەرىن شەتەلدە ءوندىرۋ ارقىلى جوعارى تاريفتەن قۇتىلۋعا تىرىستى. اقش اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىندا زيان شەگىپ جاتقاندىقتان، ىڭعايلى ەلگە ءوز تەحنولوگياسى جانە قارجىسىن سالۋ ارقىلى زياننىڭ ورنىن تولتىرۋعا تىرىسادى. ال، قىتايدا ءىرى قارا سانى 120 ملن بولسا، قوي، ەشكى، شوشقا سانى 470 ملن شاماسىندا. بۇل قىتايدىڭ الىپ تۇتىنۋشىلار بازارىن قامداۋعا مۇلدە دارمەنسىز. بۇل ايتىلعان جاعدايلار قازاقستانعا جاڭا ورايدىڭ دابىلىن قاعىپ تۇرعانى بەلگىلى. اقش-تىڭ قارجىسى جانە اۋىلشارۋاشىلىق تەحنولوگياسى ارقىلى قىتايدىڭ الىپ نارىعىن قامتاماسىز ەتۋگە ۇمتىلسا، بۇل جاعىندا جۇيەلى، سىبايلاس جەمقورلىقتان ادا جۇمىس جاسالسا قازاقستان ءۇشىن اسا پايدالى بولماق.

“The Qazaq Times”