قازاقستان ينتەرنەت سىنامادا ءىرى ەلدەرمەن بىرگە بولۋعا تىرىسادى
تەحنولوگيا كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن قارىشتاپ كەلەدى. وسىدان ون-ون بەس جىل بۇرىن مۇمكىن ەمەستەي كورىنەتىن جاڭالىقتاردىڭ باسىندا بۇگىندە قازاقستاننىڭ دا بوي كورسەتىپ جۇرگەنىن بىلەمىز. ينتەرنەت سىنامادا ءبىزدىڭ ەل بۇل جولى دا قالىس قالماق ەمەس، ياعني «قازاقتەلەكوم» اق ينتەرنەتتىڭ بەسىنشى بۋىنى 5G-ءدىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن مۇمكىندىكتىڭ بولاتىنىنا كەپىلدىك بەرىپ وتىر.
كانادا، تۇركيا، گەرمانيا، يسپانيا سىندى الپاۋىت مەملەكەتتەرمەن بىرگە ءبىزدىڭ قازاقستان دا جاھان جاڭالىعىن سىناپ كورۋگە كىرىسىپ كەتتى. تىپتەن اقش، كاتار جانە وڭتۇستىك كورەيا سىندى مىڭداعان بازالىق ستانتسياسى بار ەلدەردە ءموبيلدى وپەراتورلار 5G ينتەرنەت جەلىسىن كوممەرتسيالىق پايدا كوزىنە اينالدىرۋ ماقساتىندا ىسكە قوسىپ تا ۇلگەرگەن.
سونداي-اق، جاپونيا بيلىگى 2020-جىلعا جوسپارلانعان وليمپيادا ۋاقىتىندا ينتەرنەتتىڭ بەسىنشى بۋىنى ەلدىڭ تولىق اۋماعىن قامتىعانىن قالاپ وتىر. ال سمارتفون وندىرۋشىلەر دە قاراپ قالماي، عالامتوردىڭ جاڭا تۇرىنە قوسىلۋعا مۇمكىندىگى بار گادجەتتەر مەن تەلەفونداردىڭ العاشقى مودەلدەرىن شىعارماقشى.
5G نەسىمەن ەرەكشە؟
2010-جىلى ءبىزدىڭ تۇرمىسىمىزعا ەنگەن ۇيالى بايلانىس ستاندارتتارىنىڭ سوڭعى نۇسقاسى 4G-ءدىڭ ءوزىن ءبىزدىڭ حالىق تولىق مەڭگەرىپ بولا قويماعانى بەلگىلى. ياعني، 5G جاڭالىعى كەي شاعىن قالالار مەن شالعاي اۋىلداردا قولجەتىمسىز بولىپ وتىرعان 4G-ءدىڭ ايماقتارعا كەڭ تارالۋىنا سەبەپ بولادى.
جالپى بەسىنشى بۋىندى ىسكە قوسۋعا ەلىمىزدەگى ادام سانىنىڭ ارتۋى دا سەبەپ. ول دەگەنىمىز-حالىق تىعىز قونىستانعان جانە دە تۋريستەر مەن ەل قوناقتارى ءجيى كەلەتىن باستى قالالاردا ينتەرنەت ساپاسىنىڭ ناشارلاۋى زاڭدى، سول سەبەپتى دە 5G ينتەرنەتىنىڭ قۋاتىنا قول جەتكىزۋ كەرەك-اق. ال، قازىردىڭ وزىندە 4G-گە قوسىلا الماي وتىرعان ەلدىمەكەندەر ءتورتىنشى بۋىننىڭ ينتەرنەت كۇشىمەن تولىق قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى. ۋاقىت وتە كەلە 5G ينتەرنەتىن 50 مىڭنان استام تۇرعىنى بار باسقا دا ايماقتارعا ەنگىزۋ جوسپاردا بار.
اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن «قازاقتەلەكوم» اق ماماندارى نۇر-سۇلتان جانە الماتى قالالارىندا ءتورت مارتە وتكىزىلگەن ءساتتى تەستىلەۋدىڭ ناتيجەسىندە بۇل جاڭالىقتىڭ جولىندا ەشقانداي كەدەرگىنىڭ جوقتىعىنا كوز جەتكىزگەن. الايدا بۇل تەستىلەۋدىڭ سوڭعى قورىتىندىسى دەۋگە كەلمەيدى، سەبەبى 2020-جىلعا دەيىن پيلوتتىق ايماقتاردا تولىقتاي تەكسەرىستەن وتكەن سوڭ عانا قۇرىلىس باستالماق. مامانداردىڭ ايتۋىنشا قازاقستان حالقى اتالمىش جاڭالىقپەن 2021-جىلى قاۋىشا الادى.
5G-دەن نە كۇتۋگە بولادى؟
الدىمەن، بۇرىن-سوڭدى بولماعان جىلدامدىقتىڭ ارقاسىندا تۇتىنۋشىلار كەشەۋىلدەۋ دەگەندى مۇلدەم ۇمىتادى. قىزمەت بارىسىندا ماتەريالدى جۇكتەۋ مەن الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن حابار الۋ جاقسارىپ، جۇمىستىڭ ونىمدىلىگى مەن ۋاقىتتىڭ ۇنەمدىلىگىنە سەبەپ بولماق.
وسى ۋاقىتقا دەيىن، مۇحيتتىڭ ارعى بەتىندەگى ادامنىڭ ءجۇزىن كورىپ سويلەسۋ ادام سەنگىسىز قۇبىلىس كورىنگەنى سەكىلدى-ينتەرنەتتىڭ بەسىنشى بۋىنىندا دا پەندەنىڭ ويىنا دا كەلمەگەن مۇمكىندىكتەر ۇشان تەڭىز. مىسالى، الدىن-الا دەرەكتەرگە سۇيەنەر بولساق، تەحنيكا اتاۋلى ورتاق جەلىلەرگە قوسىلىپ، ءبىر-بىرىنە ماڭىزدى دەرەكتەردى جىبەرىپ وتىرادى، ءبىزدىڭ ىستەگىمىز كەلگەندى ءتۇسىنىپ، كۇندەلىكتى تىرشىلىككە كومەكتەسەدى.
بولجامدارعا قاراعاندا، جەلىگە قوسىلعان قۇرىلعىلاردىڭ سانى 2017 جىلى 5 ميللياردقا، 2020 جىلى 25 ميللياردقا جەتەدى. جۇرگىزۋشىسىز جۇرەتىن اۆتوموبيلدەر قۋاتتى ەسەپتەۋ مۇمكىندىكتەرىنە قول جەتكىزىپ، جولدى دەر كەزىندە باقىلاپ، قاۋىپ-قاتەردى باعالاپ وتىرادى. ادەتتەگى ۆيدەوچاتتاردىڭ ناقتىلىعى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلىپ، سۇحباتتاسۋشىنىڭ كۋاگەردەي بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
ءتىپتى قالانىڭ ينفراقۇرىلىمى دا جاڭا دەڭگەيگە شىعادى: داتچيكتەر جولدارداعى قوزعالىستى، اۋانىڭ لاستانۋ دەڭگەيىن، تۇراقتاعى بوس ورىنداردى قاداعالاپ، ونىڭ دەرەگىن 5G-ءدىڭ كومەگىمەن سول ساتتە-اق ماشينامىزعا جىبەرەدى-دەگەن بولجام بار.
سونىمەن، حالىق 5G-ءدى قالاي قابىلدايدى؟
ايگەرىم مۇراتوۆا: «ءوزىم نۇر-سۇلتان قالاسىندا تۇراتىندىقتان ينتەرنەتتىڭ زاردابىن تارتقان ەمەسپىن. ەلوردادا حالىق تىعىز قونىستانعانمەن 4G ينتەرنەتىنىڭ دە ساپاسى جامان ەمەس قوي. بىراق 5G ەنگىزەتىن بولسا، نۇر-سۇلتاننىڭ تۇرعىنى رەتىندە قولداعان بولار ەدىم، سەبەبى جاڭانىڭ اتى جاڭا. ەگەر دە بۇل جاڭالىقتى دامىعان مەملەكەتتەر قولداپ وتىرسا، ءبىزدىڭ دە قالىس قالۋىمىزعا بولمايدى دەپ ويلايمىن».
گۇلجان زەينولدينا: «مەن الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنىمىن. قازىر 4G ينتەرنەتىن قولدانامىن. ەگەر ينتەرنەتتىڭ بەسىنشى نۇسقاسى كەلەر بولسا، جاڭادان سمارتفون جاڭارتۋعا تۋرا كەلەدى. ال، ءوز باسىم جاڭا تەلەفون الۋعا ءازىر دايىن ەمەسپىن، ەگەر 2021-جىلى ىسكە قوسىلاتىن بولسا، ارينە كۇتەمىز. جاڭالىقپەن بىرگە ىلەسىپ وتىرۋ كەرەك».
جانار الياكباروۆا: «جەزقازعان قالاسىندا تۇرامىز. ءبىزدىڭ قالادان 1-2 ساعاتتىق قاشىقتىقتا ورنالاسقان كەي اۋىلداردا تىپتەن 4G ۇستامايدى. ينتەرنەت قولجەتىمسىز، ۋاقىتتى كوپ جوعالتاسىڭ. قالانىڭ وزىندە ينتەرنەتتىڭ ساپاسىن جامان دەۋگە كەلمەيدى. الايدا، ۇلكەن قالالارمەن قاتار ءبىزدىڭ دە جاڭا نۇسقانى تۇتىنعىمىز كەلەتىنى وتىرىك ەمەس».
قازاقستاندا 5G ينتەرنەت جەلىسىن ورناتۋ قانشا قاراجاتتى تالاپ ەتەدى؟
5G جەلىسىنىڭ مۇمكىندىكتەرىنە، ونىڭ حالىققا اكەلەتىن ءتيىمدى تۇستارىن ويلاعاننىڭ وزىنەن-اق، ونىڭ ارزان جوبا بولمايتىنىن اڭعارۋعا بولادى. 5G جەلىلەرىن سالۋ تەك ۇيالى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە تىركەلگەن وپەراتورلاردىڭ قۇرىلىمىنداعى وزگەرىستەردى قاجەت ەتەدى. راديوعا قوسىلۋ جەلىسىن ۆيرتۋاليزاتسيالاۋ، جەلىلەردى كەسۋ، سونىمەن قاتار جوعارى جيىلىكتى سپەكتردى قولدانۋمەن بىرگە كولىك ينفراقۇرىلىمىنا قويىلاتىن جالپى تالاپتار وسىنىڭ بارىنە جوبامەن العاندا 4G ينتەرنەتىنە جۇمسالعان قارجىدان 3-5 ەسەگە دەيىن كوپ ينۆەستيتسيانىڭ جۇمسالاتىنىن مويىنداۋ كەرەك.
تەستىلەۋ مەن ءجىتى تەكسەرۋلەر اياقتالعاننان كەيىن باستان اياق قانشا قاراجاتتىڭ جۇمسالاتىنى بەلگىلى بولادى دا، ينۆەستيتسيالاۋ جۇزەگە اسىرىلا باستايدى.
شىن مانىندە، 5G جەلىسىن دامىتۋدىڭ بەس جىلدىق باعدارلاماسى قازاقستاندىق وپەراتورلارعا سوڭعى جىلدارداعى جەلىلىك ينفراقۇرىلىمعا سالىنعان ورتاشا ينۆەستيتسيامەن سالىستىرعاندا قىمباتقا تۇسەدى. بىراق بۇل بەسىنشى بۋىن ىسكە قوسىلعاننان كەيىن ينتەرنەتتىڭ باعاسى قىمباتتايدى دەگەن ءسوز ەمەس. دەمەك، تۇرعىندارعا عالامتور مەن ونىڭ تاعى دا باسقا مۇمكىندىكتەرى قولجەتىمدى بولماق. ياعني، قازاقستاننىڭ باستى بايلانىس وپەراتورى «قازاقتەلەكوم» اق باستاعان باسقا دا بايلانىس وكىلدەرى ادەتتەگىدەي وزدەرىنىڭ تاريفتەرىن ۇسىنادى، وسىلايشا، حالىق قالاعان باعاسىنا وزىنە قاجەتتى ساپالى ينتەرنەتتى قولدانا بەرەدى.
ەركەناز شوقان
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى
نازارباەۆ "قۇرمەتتى سەناتور" اتاعىنان ايىرىلدى
موڭعوليا استاناسىندا جاپپاي نارازىلىق شەرۋلەرى ءوتتى
دۇيسەنبى كۇنگى رەسەيدەگى ەكى بىردەي جارلىس. ەلەكتروندى سوعىستا كىم ۇتادى
ەكىباستۇزدا جىلۋ جەلىسىندەگى اقاۋعا "ستانتسيا قىزمەتكەرىنىڭ قاتەلىگى" سەبەپ بولعانى ايتىلدى