كوروناۆيرۋس پاندەمياعا اينالعالى بەرى الەمنىڭ كوپ ەلدەرىندە، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندا دا ۆيرۋسقا قاتىستى ءتۇرلى ميفتەر پايدا بولىپ، الىپ-قاشپا سوزدەر دە كوبەيدى. اسىرەسە، 5G جاڭا تەحنولوگياسىنىڭ COVID-19-دىڭ تارالۋىنا اسەر ەتىپ، ۆيرۋس سيمپتومدارىن تۋىنداتىپ وتىر دەگەن سىقىلدى اقپاراتتار قازاقستاندىق الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ باستى تاقىرىبىنا اينالعانداي. مۇنىڭ ساياسي استارى بولۋى مۇمكىن. كەي دەرەكتەر حالىقتىڭ كارانتيندە وتىرعانىن پايدالانىپ، ۇكىمەت باقىلاۋ جۇيەسىن ودان ءارى دامىتىپ، بۇرىن "تەرىنىڭ ءۇستىن" باقىلاسا، ەندى "تەرىنىڭ استىن دا" باسقارعىسى كەلەتىنىن العا تارتۋدا. دەسەك تە، مۇنداي مالىمەتتەردىڭ پايدا بولۋىنا نە تۇرتكى بولدى؟

5G جاڭا تەحنولوگياسىنىڭ مۇمكىندىگى قانداي

5G ينتەرنەت جەلىسى وتكەن جىلدان باستاپ الەمنىڭ كەي ەلدەرىندە قولجەتىمدى بولا باستادى. اۆتونومدى 5G - "بۇلتتى جەلىلەرگە" نەگىزدەلگەن ءادىس. ونىڭ باستى ايىرماشىلىعى - 4G LTE ينفراقۇرىلىمىن پايدالانبايدى، كەرىسىنشە، جوعارى جىلدامدىقتى قولداۋ ءۇشىن جاڭاسىن قۇرۋدى تالاپ ەتەدى. مۇنداي تەحنولوگيا كومپانيالارعا جەلى ارقىلى ەركىن ۆيدەوكونفەرەنتسيالار ۇيىمداستىرىپ، پيلوتسىز كولىكتەردى قاشىقتان باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرمەك.

سونداي-اق ونىڭ جىلدامدىعىنىڭ ارقاسىندا قولدانۋشىلار تولىقمەتراجدى فيلمدەردى ساناۋلى سەكۋند ىشىندە جۇكتەپ، گرافيكاعا تولى ءموبيلدى ويىنداردى ەش كەدەرگىسىز ويناي الادى.

5G ينتەرنەت جەلىسى ءبىر شارشى شاقىرىمعا دەيىن ميلليون قۇرىلعىعا قىزمەت كورسەتۋە قابىلەتتى. ال قازىرگى قولدانىستاعى 4G ءبىر شارشى شاقىرىمىنا 100 000 قۇرىلعىنى قامتيدى.

ال كوروناۆيرۋس پەن 5G جەلىسىن بايلانىستىرۋعا نە سەبەپ بولدى؟ COVID-19 پاندەمياسى مەن 5G جەلىلەرىن ورناتۋ ۋاقىتى ءبىر-بىرىمەن سايكەس كەلدى. كەيبىر الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارىنا بۇل كەزدەيسوقتىق ەمەس سەكىلدى. ءارتۇرلى ەلدەردىڭ بلوگەرلەرى جىلدامدىعى جوعارى مۇنارالارداعى ساۋلەلەنۋ قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن تۋدىرىپ وتىر دەپ جازۋدا. ال بيلىك ونى كوروناۆيرۋس دەپ اتاپ، جاڭا 5G مۇنارالارىن ورناتۋ ءۇشىن كارانتين جاريالاعان. قازاقستاندا دا ءتۇرلى مەسسەنجەرلەردە تاراپ جۇرگەن مىنا اقپاراتقا نازار سالايىق.

"دامىعان ەلدەردە ادامدار 5G ينتەرنەت جەلىسىن پايدالانعانى ءۇشىن دەنەلەرىنە ۋلتراساۋلە ءوتىپ، قىرىلىپ جاتىر. كوروناۆيرۋس دەگەن اۋرۋ جوق. ول بار بولعانى بيلىكتىڭ ويلاپ تاپقانى. ماسەلەن، ۋحان قالاسىنىڭ تۇرعىندارى 5G مۇنارالارىن ورتەپ، قيراتىپ جاتىر. وسىلايشا ولار اۋرۋدى جەڭىپ وتىر. ەندى يتاليا دا 5G مۇنارالارىن قۇلاتىپ ورتەۋدە. تەك 5G ورناتىلعان مەملەكەتتىڭ ازاماتتارى عانا بۇل اۋرۋعا شالدىعادى" دەگەن سىڭايداعى اڭگىمە تارالىپ ءجۇر.

ءبىز دە جاريالانعان بەينەماتەريالداردان ازاماتتاردىڭ جاڭا تەحنولوگياعا قاتىسى بار مۇنارالاردى قيراتىپ، قۋانىپ جاتقانىن كوردىك. بۇل ۆيدەونىڭ استىندا اعىلشىن تىلىندە بىلاي دەپ جازىلعان: "قىتايلىقتار 5G مۇنارالارىن قيراتۋدا، سەبەبى ولار ونىڭ كوروناۆيرۋس سيمپتومدارىن تۋدىراتىنىن بىلەدى. الايدا مۇنى حالىقارالىق جاڭالىقتاردان كورسەتپەيدى". بەينەماتەريالدى مىنا Facebook پەن Instagram پاراقشالارىنان كورۋگە بولادى.

مۇنداي پوستتى بولىسەتىندەردىڭ ايتۋىنشا، ۇيالى تەلەفون جەلىلەرىندە قولدانىلاتىن 5G راديوتولقىنداردىڭ سيگنالدارىنا سۇيەنەدى، وسىلايشا، ول كوروناۆيرۋستىڭ پايدا بولۋىنا سەبەپ دەپ قارايدى. جالپى، بۇل ادامداردىڭ ءوزى ەكى توپقا بولىنەدى. بىرەۋى 5G يممۋندىق جۇيەنى السىرەتىپ، ادامداردىڭ ۆيرۋستى تەز جۇقتىرۋىنا الىپ كەلەدى دەسە، ەندى ءبىرى - 5G تەحنولوگياسىن قولدانۋ ارقىلى كوروناۆيرۋسقا شالدىعادى دەيدى. وسى ورايدا، ۇلىبريتانياداعى رەدينگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جاسۋشالىق ميكروبيولوگيا بويىنشا دوتسەنتى سايمون كلارك ۆۆس باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا بۇل ەكى تۇسىنىك تە "بوس ءسوز" ەكەنىن ايتادى.

"5G ادامداردىڭ يممۋندىق جۇيەسىن السىرەتەدى دەگەن تۇسىنىك زەرتتەۋدى قاجەت ەتپەيدى. ادامنىڭ يممۋندىق جۇيەسى كوپ نارسەدەن تومەندەيدى، ول شارشاعاننان دا، نەمەسە دۇرىس تاماقتانباعاننان السىرەيدى. ارينە، مۇنداي تۇسىنىك شىنايى كورىنبەۋى مۇمكىن، بىراق بۇدان ۆيرۋس جۇقتىرۋ ىقتيمالدىعى جوعارى", - دەدى سايمون كلارك.

ونىڭ پايىمداۋىنشا، وتە كۇشتى راديو تولقىندار قىزدىرۋدى تۋدىرۋى مۇمكىن، الايدا 5G جەلىسىنىڭ ادامنىڭ دەنەسىن قىزدىراتىنداي كۇشى جوق.

"راديوتولقىندار ادامنىڭ دەنەسىن قىزدىرعان كەزدە فيزيولوگياسىن بۇزۋى مۇمكىن، ياعني يممۋندىق جۇيە جۇمىس ىستەي المايدى. الايدا، 5G راديوتولقىندارى وتە كىشكەنتاي، ءارى ولار يممۋندىق جۇيەگە اسەر ەتە الاتىنداي كۇشتى ەمەس", - دەپ اتاپ ءوتتى ول.

سونىمەن قاتار بريستول ۋنيۆەرسيتەتى پەدياتريا ءبولىمىنىڭ پروفەسسورى ادام فينن 5G ينتەرنەت جەلىسىنىڭ ۆيرۋستى تاراتۋ مۇمكىندىگى جوق ەكەنىن ايتادى. "قازىرگى ىندەت ءبىر ۆيرۋس جۇقتىرعان ادامنان ەكىنشى ادامعا بەرىلىپ وتىر. بۇل شىندىق. ءتىپتى، ءبىز زەرتحانامىزدا اۋرۋعا شالدىققان ادامنان الىنعان ۆيرۋستى ءوسىرۋ جۇمىسىمەن اينالىسىپ جاتىرمىز. ۆيرۋس جانە ۇيالى تەلەفون مەن ينتەرنەت بايلانىستارىن جاساۋعا قولدانىلاتىن ەلەكتروماگنيتتىك تولقىندار مۇلدەم ەكى بولەك نارسە. بور مەن ىرىمشىك سياقتى", - دەيدى پروفەسسور ۆۆس باسىلىمىنداعى سۇحباتىندا.

سونىمەن قاتار جىلدىڭ باسىندا دا رادياتسيادان قورعاۋ جونىندەگى حالىقارالىق كوميسسيا جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەر ء"موبيلدى جەلىلەردىڭ قاتەرلى ىسىككە نەمەسە باسقا اۋرۋلارعا سەبەپ بولاتىنىنا ەشقانداي دالەل جوق" ەكەنىن ايتقان ەدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل ۆيدەوماتەريالدى ەۋروپانىڭ بىرقاتار ەلىندە ميليونداعان تۇرعىن كورىپ ۇلگەرگەن. سالدارىنان ۇلىبريتانيادا سوڭعى اپتالاردا ۇيالى تەلەفون مۇنارالارىن ورتەۋگە باعىتتالعان 50-گە جۋىق ءورت تىركەلىپ، ءۇش ادام قاماۋعا الىنعان. ال Mobile UK-ءدىڭ مالىمەتىنشە، تەلەكوممۋنيكاتسيا ينجەنەرلەرى قىزمەت بابىندا سوڭعى ايدا 80 رەت تۇرعىندار تاراپىنان قاتىگەزدىككە تاپ بولعان. سونىمەن قاتار نيدەرلاندىدا 16 مۇنارا قيراعان. ال ءدال وسىنداي ۇيالى تەلەفون مۇنارالارىنا شابۋىل يرلانديا، كيپر جانە بەلگيادا دا تىركەلدى.

وسى تۇستا، ءموبيلدى بايلانىستىڭ بەسىنشى بۋىنى ءالى تولىق ورناتىلماعان ۇلىبريتانيانى بىلاي قويعاندا، كوروناۆيرۋس 5G ينتەرنەت جەلىسىنىڭ ءيىسى دە بارماعان يران ەلىندە دە تارالىپ جاتقانىن ەسكە سالعان ءجون بولار ەدى.

ەندى زەرتتەۋىمىزگە سەبەپ بولعان جوعارىدا بەرىلگەن ۆيدەونىڭ شىن مانىسىندە قايدا جانە قالاي تۇسىرىلگەنىنە توقتالايىق. ول بۇرىن شىققان ءبىر ماتەريالدان "جۇلىپ" الىنعان. Reuters اقپارات اگەنتتىگىندە جاريالانعان بۇل كادرلار ءىس جۇزىندە 2019 جىلدىڭ تامىز ايىندا گونكونگ قالاسىنداعى نارازىلىق كەزىندە تۇسىرىلگەن. ول كەزدە ميتينگكە شىققاندار بيلىكتىڭ ادامداردىڭ جەكە دەرەكتەرىن جيناۋ ءۇشىن ارنايى قويعان مۇنارالار دەپ كوشەدەگى "اقىلدى" شامداردى قيراتقان. بۇل سونداعى كورىنىستەر. مۇنداي ۆيدەولاردىڭ اراعا جىلدار سالىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتا جۇرتتىڭ نازارىن اۋدارۋ ءۇشىن قايتادان جارىق كورۋىن زومبي-فەيك دەپ اتايدى.

South China Morning Post باسىلىمىنىڭ جازۋىنشا، گونكونگتاعى نارازىلىق بىلدىرۋشىلەر قوزعالىس پەن اۋا-رايى تۋرالى مالىمەتتەردى جيناۋعا ارنالعان "اقىلدى" شامدار تۇرعىنداردى قاداعالاپ، باقىلاۋ ءۇشىن قويىلعان دەپ كۇدىكتەنگەن.

ءسوز سوڭىندا دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ "ەشقانداي زەرتتەۋ جۇمىستارى سىمسىز تەحنولوگيانىڭ دەنساۋلىققا كەرى اسەر ەتەتىنىن دالەلدەگەن جوق" دەگەن مالىمدەمەسىن ەسكە سالعان ءجون. ددسۇ ءوزىنىڭ ۆەب-سايتىندا وسى سالاداعى زەرتتەۋلەردى جالعاستىراتىندىعىن اتاپ وتكەن ەدى.

دەسەك تە، 5G ينتەرنەت جەلىسىنىڭ كوروناۆيرۋستىڭ پايدا بولۋىنا اسەرى بولماعانىمەن، كەي تۇستارىندا ادامزاتتىڭ جەكە قاۋىپسىزدىگىنە كەرى اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن. ماسەلەن، سوڭعى جىلدارى ۇكىمەت، ءىرى كورپوراتسيالار ادامداردى باقىلاۋعا الۋ، مانيپۋلياتسيا جاساۋ جانە باسقارۋ ءۇشىن كۇردەلى تەحنولوگيالاردى قولدانا باستاعانى بەلگىلى. ەندى 5G سەكىلدى جاڭا تەحنولوگيانىڭ مۇنداي باسقارۋعا ارنالعان قۇرىلعىلاردى ودان ءارى جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىنىن ەسكەرسەك، ادامزات ءۇشىن قاۋىپتى ەكەندىگى انىق. بۇل تۋرالى كەلەسى ماتەريالدا جازامىز.

"The Qazaq Times"