كۇنكورىس مينيمۋمىنان مينيستر جالاقىسىنا دەيىنگى "سيقىرلى ساندار"

قر اۋماقتىق قۇرىلىمى بويىنشا ازاماتتاردىڭ ورتاشا جالاقىسى

*قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى ستاتيستيكا كوميتەتى دەرەكتەرى بويىنشا دايىندالدى.

شىندىقتان الىس ەكونوميكالىق باعالاۋلار 

بيىلعى ماۋسىم ايىنداعى دەرەكتەرىنە سايكەس ەلدىڭ نەگىزگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرىنىڭ ماڭىزدى ساناتىنىڭ ءبىرى ورتاشا ايلىق جالاقى باعالاۋ بويىنشا 177 963 تەڭگەنى قۇراعان. جىل باسىندا كۇشىنە ەنگەن ەڭ تومەنگى جالاقى كولەمى 42 500 تەڭگە شاماسىندا مەجەلەنگەن بولاتىن. «جالاقىنىڭ ەڭ تومەن مولشەرىن بەكىتۋ» تۋرالى «قر-نىڭ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى جىل سايىنعى زاڭىندا بەكىتىلگەن ايلىق جالاقىنىڭ تومەن مولشەرى كۇن كورىس ازىعىنان تومەن بولماۋى ءتيىس»، – دەپ كورسەتىلگەن egov.kz اشىق ۇكىمەت پورتالىندا. ال، بازالىق الەۋمەتتiك تولەمدەردiڭ مولشەرiن ەسەپتەۋ ءۇشiن ەڭ تومەنگi كۇنكورiس دەڭگەيiنiڭ شاماسى – 29 698 تەڭگە دەپ باعالانعان. ءتىپتى وسىدان 5 جىل بۇرىن ەڭ تومەنگى كۇنكورىس مولشەرى 19 966 تەڭگە دەپ بەلگىلەنگەن ەدى. بۇگىندە كۇنكورىس مينيمۋمى سەبەتىنىڭ 40%-ى ازىق-تۇلىك ونىمدەرى بولسا، قالعان 60%-ى حالىققا قاجەتتى تۇرمىستىق كۇندەلىكتى تۇتىنۋ تاۋارلارىنان تۇرادى.

وسىنى ەسكەرگەن ماماندار «اي سايىن 29 مىڭ تەڭگەنىڭ كولەمىندە عانا تاماقتانۋ مۇمكىن ەمەس، سوندىقتان حالىقتىڭ جايىن ويلاساق، كۇنكورىس سەبەتىن قايتا قاراپ، ونىڭ ىشىنە كوممۋنالدىق تولەمدەر، تەلەفون قىزمەتى، دارىگەرلىك كومەك، كيىم-كەشەك شىعىنى، قوعامدىق كولىكتەرگە كەتەتىن شىعىن تاعى باسقا حالىقتىڭ قاجەتىن وتەۋى ءتيىس قىزمەتتەر ەنگىزىلۋى ءتيىس» دەيدى. «ەڭ تومەن كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ شاماسىن ەسەپتەۋ ەرەجەسى» ءوز دەڭگەيىندە باسشىلىققا الىنىپ، شىنايى ەسەپتەلسە، مۇنشالىق پارادوكس بولماس ەدى دەيدى بەلسەندىلەر.

كوپتەگەن ساراپشىلار قازاقستانداعى ءومىر ءسۇرۋ ستاندارتتارىنىڭ شىعىندارى مەن جالاقى اراسىنداعى پروپورتسيالىق بالانس بۇزىلعان دەيدى. نارىقتىق قوعامدا  مادەنيەت ءمينيسترى 980 مىڭ تەڭگە, ال ديىرمەنشى مەن ەدەن جۋشى 48 مىڭ تەڭگە جالاقى الاتىن «قازاقستاندىق» قاتاڭ ۇلگىسىنە تاڭعالمايمىز. بىراق، ورتاشا جالاقىنى شىرقاپ كەتكەن شەندىلەردىڭ رەسمي تابىسى مەن ارتسا كوزگە تامىزارداي ەتىپ ازەر وسەتىن، قىمباتشىلىعىمەن ەرىپ جۇرەتىن ەل نەسىبەسىن قوسىپ، فيزيكاداعى ورتاشا جىلدامدىقتى انىقتاۋ فورمۋلاسى ارقىلى ەسەپتەۋ – ستاتيستيكانىڭ «ءۇشىنشى وتىرىككە» اينالۋىنا سەبەپ بولعانداي. ستاتيستيكا، اسىرەسە مەملەكەت جۇرگىزەتىن قىساپنامانىڭ «گۋماندىق» ءپرينتسيپى قايدا؟ ات توبەلىندەي مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر كورپۋستارىنداعى شەندىلەردىڭ ءتاۋىر كۇيى ەلدىڭ شىنايى جاعدايىن جاماپ-جاسقاي المايتىنى انىق. پيراميدانىڭ ىرگەتاسىنا ءجىتى نازار اۋدارعان ءجون. 2019 جىلى 9 ميلليارد 3,8 ميلليون تەڭگە جۇمسالاتىنى بەلگىلەنگەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر سەكتورىنداعى ونداعان مىڭ كادرلارىنىڭ ايلىعىن ارتتىرۋدىڭ ءۇش جىلدىق جوسپارىندا 2020 جىلعا 16 ميلليارد 233,2 ميلليون، 2021 جىلعا – 16 ميلليارد 438,5 ميلليون، ال 2022 جىلى تاعى دا 16 ميلليارد 685 ميلليون تەڭگە باعىتتاۋ جوبالانۋدا. بۇل «بارشاعا ارنالعان يگىلىك» ينفلياتسيانى باقىلاۋدى ۇلتتىق بانك ەمەس، ۇكىمەت ءوز قولىنا السا عانا شاپاعاتى زور بولماق دەيدى مونيتورينگ ماماندارى. وندىرىستىك الەۋەتتى دامىتپاي جالاقىمەن قوساقتاتىپ قىمباتشىلىقتى بەتالدى ەركىنە جىبەرەر بولسا، ۆاليۋتا قۇنسىزدانۋىنا الىپ كەلۋى مۇمكىن دەپ ەسكەرتەدى. سونىمەن قاتار، ەكو­نوميستەر ەڭ تومەنگi كۇنكورiس دەڭگەيiن ءوسىرۋ ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ينفلياتسياعا سەبەپ بولمايدى، قايتا رەسپۋبليكا ازاماتتارى­نىڭ تابىسىن ۇلعايتۋ تۇتىنۋشىلىق سۇرا­نىستاردى ارتتىرىپ، وتاندىق تاۋارلارعا وڭ ىقپال ەتەدى دەگەن ويدا. ارينە، 29 مىڭ دەگەنىڭ قالتالى ادامنىڭ ءبىر قور-قور تارتىپ، كوك ءشاي ىشكەنىنەن ارتىلماۋى مۇمكىن. ال الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن ادامدار ءۇشىن اي بويى تۇتىناتىن الپىستان استام تاۋار مەن قىزمەت ءتۇرىنىڭ باعاسى. ورتاق اكتيۆتى تاۋارلار باعاسى تەڭەستىرىلگەن كەدەن وداعىنداعى كورشى رەسەيدىڭ وزىندە كۇنكورىس مينيمۋمى 11 185 رۋبل، تەڭگەگە شاققاندا 66 مىڭنان اساتىن كولەمدە بەكىتىلگەن. سونداي-اق، وزگە ەلدەردە، سلوۆاكيادا 198.09 € (87 700 ت), لاتۆيادا 240€، گرەتسيادا 360€، شۆەيتساريادا 400€، فينليانديادا 1200€، ليۋكسەمبۋرگتا 2000€ دەپ بەلگىلەنگەن.

ينفلياتسيا يىرىمىندە سۇيىنشىلەنەتىن "وسۋلەر"

جىلدا زەينەتاقى مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر جالاقىسى وسەدى دەگەننەن، نارىقتاعى بارلىق تاۋار-قىزمەت ەش نەگىزسىز «بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن» كوتەرىلە قويادى. قىمباتشىلىق بۇيىرىنەن قىسقاندا حالىق اشىنىپ قالا بەرەدى. ينفلياتسيا ءيىرىمىنىڭ بۇعاۋى كۇشەيەتىن تۇس، وسى – ۇكىمەت تاراپىنان جالاقىعا «ماي قۇيعاندا» جاعالاسىپ مونوپوليالانعان نارىق بىلگەن باعاسىن قويادى. ءبىر عانا مىسال، جىل باسىنان بەرى سقو-دا كارتوپ 29%، ءسابىز (233 ت) 65%، پياز 90% دەيىن قىمباتتادى. بۇعان بايلانىستى تاۋەلىز ەكونوميست امانجان قوڭىراتباەۆ وتاندىق باق بەتتەرىنە بەرگەن پىكىرىندە:

– قىمباتشىلىقتىڭ نەگىزگى كوزى مونوپوليستەر. تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدى شارۋاشىلىعىنان باستاپ اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ءىرى كومپانيالارعا دەيىن باعانى ءوز ىرىقتارىندا ۇستاپ وتىر. بۇل تۇرعىدا مەملەكەتتىڭ مونوپولياعا قارسى ساياساتى دۇرىس جۇمىس ىستەسە، تەك شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ تىنىسىن اشىپ قانا قويماي، باعانىڭ دا ارزانداۋىنا تۇرتكى بولار ەدى. سوندىقتان، ينفلياتسيا سىرتقى جاھاندىق فاكتورلاردان، نە بولماسا ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ السىزدىگىنەن ەمەس، ءبىرىنشى كەزەكتە ەكونوميكادا شاعىن جانە ورتا بيزنەس ۇلەسىنىڭ تومەندىگىنەن، – دەيدى.

ەلدىڭ كۇندەلىكتى قولدانىلاتىن ماڭىزدى تۇرمىستىق قاجەتتىلىكتەرىن، ايلىق ازىق-تۇلىكتەن باستاپ شاش كەپتىرگىش پەن ۇتىگىنە دەيىن بانكتىك ۇيىمداردىڭ «ءبولىپ تولەۋ» قىزمەتى ارقىلى الۋى زامان ءستيلى ەمەس، الاڭداتارلىق تاپشىلىق زارى دەپ ۇقساق ءوز بەينەمىزدى جاقىننان تانۋشى ەدىك. تۇتىنۋ باعالارى وسكەن سوڭ، ساتىپ الۋ قابىلەتى دە تومەندەۋى – ەكونوميكا زاڭى. ەل ازاماتتارىنىڭ ەڭبەككە جارامدى سەكتورىنىڭ بەلسەندى بولىگى تۇگەلدەرلىك بانك-قارجىلىق ۇيىمداردان نەسيە الۋشىلار. لومباردى سامساپ، بۋكمەكەرى قاپتاعان ەلدەگى احۋالدى "نارىق زاڭى" دەپ اقتاۋعا تىرىسۋ – ءوزىمىزدى الداۋ، اۋرۋدى جاسىرۋ. ال اۋرۋىن جاسىرعان... پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ وسىعان دەيىن Euronews-قا بەرگەن سۇقباتىندا قوعامدا كەدەيشىلىك سيپاتى بارىن جوققا شىعارمايتىنىن، ۇكىمەت تاراپىنان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق پروبلەمالارىنىڭ شەشۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىنىن ايتقان ەدى.

كۇنكورىس مينيمۋمى، ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى، ورتاشا جالاقى – الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق ەكونوميكالىق قاتىناستارداعى اسا ماڭىزدى مەحانيزمدىك تەتىكتەر. قازىر الدىمىزدا مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك ساياساتىن جۇرگىزۋدەگى ءمانى زور الگوريتمدىك تەتىكتەردىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرىن تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ زەرتتەۋ-زەردەلەۋى ارقىلى قايتا قاراپ، بارىنشا رەالدى جاعدايعا سايكەستەندىرۋ مىندەتى تۇر.

"The Qazaq Times"