Künköris minimumınan ministr jalaqısına deyingi "siqırlı sandar"

QR aumaqtıq qwrılımı boyınşa azamattardıñ ortaşa jalaqısı

*QR Wlttıq ekonomika ministrligi Statistika komiteti derekteri boyınşa dayındaldı.

Şındıqtan alıs ekonomikalıq bağalaular 

Biılğı mausım ayındağı derekterine säykes eldiñ negizgi äleumettik-ekonomikalıq körsetkişteriniñ mañızdı sanatınıñ biri ortaşa aylıq jalaqı bağalau boyınşa 177 963 teñgeni qwrağan. Jıl basında küşine engen eñ tömengi jalaqı kölemi 42 500 teñge şamasında mejelengen bolatın. «Jalaqınıñ eñ tömen mölşerin bekitu» turalı «QR-nıñ respublikalıq byudjet turalı jıl sayınğı zañında bekitilgen aylıq jalaqınıñ tömen mölşeri kün köris azığınan tömen bolmauı tiis», – dep körsetilgen egov.kz aşıq ükimet portalında. Al, bazalıq äleumettik tölemderdiñ mölşerin esepteu üşin eñ tömengi künköris deñgeyiniñ şaması – 29 698 teñge dep bağalanğan. Tipti osıdan 5 jıl bwrın eñ tömengi künköris mölşeri 19 966 teñge dep belgilengen edi. Büginde künköris minimumı sebetiniñ 40%-ı azıq-tülik önimderi bolsa, qalğan 60%-ı halıqqa qajetti twrmıstıq kündelikti twtınu tauarlarınan twradı.

Osını eskergen mamandar «ay sayın 29 mıñ teñgeniñ köleminde ğana tamaqtanu mümkin emes, sondıqtan halıqtıñ jayın oylasaq, künköris sebetin qayta qarap, onıñ işine kommunaldıq tölemder, telefon qızmeti, därigerlik kömek, kiim-keşek şığını, qoğamdıq kölikterge ketetin şığın tağı basqa halıqtıñ qajetin öteui tiis qızmetter engizilui tiis» deydi. «Eñ tömen künköris deñgeyiniñ şamasın esepteu erejesi» öz deñgeyinde basşılıqqa alınıp, şınayı eseptelse, mwnşalıq paradoks bolmas edi deydi belsendiler.

Köptegen sarapşılar Qazaqstandağı ömir süru standarttarınıñ şığındarı men jalaqı arasındağı proporciyalıq balans bwzılğan deydi. Narıqtıq qoğamda  mädeniet ministri 980 mıñ teñge, al diirmenşi men eden juuşı 48 mıñ teñge jalaqı alatın «qazaqstandıq» qatañ ülgisine tañğalmaymız. Biraq, ortaşa jalaqını şırqap ketken şendilerdiñ resmi tabısı men artsa közge tamızarday etip äzer ösetin, qımbatşılığımen erip jüretin el nesibesin qosıp, fizikadağı ortaşa jıldamdıqtı anıqtau formulası arqılı esepteu – statistikanıñ «üşinşi ötirikke» aynaluına sebep bolğanday. Statistika, äsirese memleket jürgizetin qısapnamanıñ «gumandıq» principi qayda? At töbelindey memlekettik qızmetkerler korpustarındağı şendilerdiñ täuir küyi eldiñ şınayı jağdayın jamap-jasqay almaytını anıq. Piramidanıñ irgetasına jiti nazar audarğan jön. 2019 jılı 9 milliard 3,8 million teñge jwmsalatını belgilengen memlekettik qızmetşiler sektorındağı ondağan mıñ kadrlarınıñ aylığın arttırudıñ üş jıldıq josparında 2020 jılğa 16 milliard 233,2 million, 2021 jılğa – 16 milliard 438,5 million, al 2022 jılı tağı da 16 milliard 685 million teñge bağıttau jobalanuda. Bwl «barşağa arnalğan igilik» inflyaciyanı baqılaudı Wlttıq bank emes, Ükimet öz qolına alsa ğana şapağatı zor bolmaq deydi monitoring mamandarı. Öndiristik äleuetti damıtpay jalaqımen qosaqtatıp qımbatşılıqtı betaldı erkine jiberer bolsa, valyuta qwnsızdanuına alıp kelui mümkin dep eskertedi. Sonımen qatar, eko­nomister eñ tömengi künköris deñgeyin ösiru bizdiñ elimizdegi inflyaciyağa sebep bolmaydı, qayta respublika azamattarı­nıñ tabısın wlğaytu twtınuşılıq swra­nıstardı arttırıp, otandıq tauarlarğa oñ ıqpal etedi degen oyda. Ärine, 29 mıñ degeniñ qaltalı adamnıñ bir qor-qor tartıp, kök şäy işkeninen artılmauı mümkin. Al äleumettik jağdayı tömen adamdar üşin ay boyı twtınatın alpıstan astam tauar men qızmet türiniñ bağası. Ortaq aktivti tauarlar bağası teñestirilgen Keden odağındağı körşi Reseydiñ özinde künköris minimumı 11 185 rubl', teñgege şaqqanda 66 mıñnan asatın kölemde bekitilgen. Sonday-aq, özge elderde, Slovakiyada 198.09 € (87 700 t), Latviyada 240€, Greciyada 360€, Şveycariyada 400€, Finlyandiyada 1200€, Lyuksemburgta 2000€ dep belgilengen.

Inflyaciya iiriminde süyinşilenetin "ösuler"

Jılda zeynetaqı men memlekettik qızmetkerler jalaqısı ösedi degennen, narıqtağı barlıq tauar-qızmet eş negizsiz «belgili bir sebeptermen» köterile qoyadı. Qımbatşılıq büyirinen qısqanda halıq aşınıp qala beredi. Inflyaciya iiriminiñ bwğauı küşeyetin tws, osı – Ükimet tarapınan jalaqığa «may qwyğanda» jağalasıp monopoliyalanğan narıq bilgen bağasın qoyadı. Bir ğana mısal, jıl basınan beri SQO-da kartop 29%, säbiz (233 t) 65%, piyaz 90% deyin qımbattadı. Bwğan baylanıstı täueliz ekonomist Amanjan Qoñıratbaev otandıq BAQ betterine bergen pikirinde:

– Qımbatşılıqtıñ negizgi közi monopolister. Twrğın üy kommunaldı şaruaşılığınan bastap auıl şaruaşılığındağı iri kompaniyalarğa deyin bağanı öz ırıqtarında wstap otır. Bwl twrğıda memlekettiñ monopoliyağa qarsı sayasatı dwrıs jwmıs istese, tek şağın jäne orta biznestiñ tınısın aşıp qana qoymay, bağanıñ da arzandauına türtki bolar edi. Sondıqtan, inflyaciya sırtqı jahandıq faktorlardan, ne bolmasa wlttıq valyutanıñ älsizdiginen emes, birinşi kezekte ekonomikada şağın jäne orta biznes ülesiniñ tömendiginen, – deydi.

Eldiñ kündelikti qoldanılatın mañızdı twrmıstıq qajettilikterin, aylıq azıq-tülikten bastap şaş keptirgiş pen ütigine deyin banktik wyımdardıñ «bölip töleu» qızmeti arqılı aluı zaman stili emes, alañdatarlıq tapşılıq zarı dep wqsaq öz beynemizdi jaqınnan tanuşı edik. Twtınu bağaları ösken soñ, satıp alu qabileti de tömendeui – ekonomika zañı. El azamattarınıñ eñbekke jaramdı sektorınıñ belsendi böligi tügelderlik bank-qarjılıq wyımdardan nesie aluşılar. Lombardı samsap, bukmekeri qaptağan eldegi ahualdı "narıq zañı" dep aqtauğa tırısu – özimizdi aldau, aurudı jasıru. Al auruın jasırğan... Prezident Qasım-Jomart Toqaev osığan deyin Euronews-qa bergen swqbatında qoğamda kedeyşilik sipatı barın joqqa şığarmaytının, ükimet tarapınan äleumettik-ekonomikalıq problemalarınıñ şeşu jwmıstarı jürgiziletinin aytqan edi.

Künköris minimumı, eñ tömengi jalaqı mölşeri, ortaşa jalaqı – äleumettik-twrmıstıq ekonomikalıq qatınastardağı asa mañızdı mehanizmdik tetikter. Qazir aldımızda memlekettiñ äleumettik sayasatın jürgizudegi mäni zor algoritmdik tetikterdiñ negizgi körsetkişterin täuelsiz sarapşılardıñ zertteu-zerdeleui arqılı qayta qarap, barınşa realdı jağdayğa säykestendiru mindeti twr.

"The Qazaq Times"