«كاسپي داۋىنا» قاتىستى كەزەكتى ءماجىلىس يراندا وتكىزىلمەك

كاسپي تەڭىزى ماسەلەلەرى بويىنشا جوعارى دەڭگەيدەگى جۇمىس توبىنىڭ كەلەسى ءماجىلىسى شىلدەدە يراندا وتكىزىلمەك.

رەسمي تەھران قازاقستان پارلامەنتىنىڭ كاسپي تەڭىزىندە وقىس وقيعالار بولدىرماۋ كونۆەنتسياسىن راسىمدەۋىنە بايلانىستى قولداۋ ءبىلدىردى. بىرلەسكەن جوبا اياسىندا كاسپي ماڭىنداعى بەس مەملەكەت ترانزيت، تەمىرجول قاتىناسى، قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە ايماقتىق قاۋىپسىزدىك سالالارىندا ءوزارا ىنتىماقتاستىق ورناتقان. 1921 مەن 1940-جىلدارى يران مەن كەڭەس وداعى ايماقتى ءوزارا ءبولۋ، كەمەلەر قوزعالىسى مەن بالىق اۋلاۋ جونىندە كونۆەنتسياعا قول قويعان بولاتىن. ەندى يران مەن رەسەي اتالعان كەلىسىمدى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن راتيفيكاتسيالاماق. وسىعان قاتىستى حالىقارالىق ماسەلەلەر بويىنشا ساراپشى سەيەد بەحزاد احلاگي: «كونۆەنتسيانىڭ تەڭىز اكۆاتورياسىنا قاتىستى باپتارىن تولىق كۇشىنە ەنگىزۋ ءۇشىن قىسقا مەرزىمدە كاسپيدەگى شەكارالاردى بەلگىلەتىن تاسىلدەمەنى ازىرلەۋىن اياقتاپ، بەسجاقتى كەلىسىمگە قول قويۋ قاجەت. بۇل ايماقتاعى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتىپ، سىرتقى قاتەر دەڭگەيىن تومەندەتەدى»، – دەيدى.

بىلتىر 12 تامىزدا اقتاۋدا V كاسپي ءسامميتى ءوتىپ، تەڭىزدە وقىس وقيعالاردى بولدىرماۋ كەلىسىمىنە قول قويىلعان. قۇجات بەس مەملەكەتتىڭ اسكەري كەمەلەرى مەن ۇشاقتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا جاسالدى. سامميتكە قازاقستان، ءازىربايجان، تۇركىمەنستان، رەسەي جانە يران باسشىلارى قاتىسىپ، تاراپتار كاسپي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىنە قاتىستى ماسەلەلەردى قاراستىردى. سونىمەن قاتار، باسقوسۋدا مەملەكەت باسشىلارى بەس جاقتىق ۇكىمەت ارالىق قۇجاتتارعا، ساۋدا-ەكونوميكالىق، قاۋىپسىزدىك، ەكولوگيا جانە ترانسپورت سالالارى بويىنشا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە قاتىستى قۇجاتتارعا قول قويىلعان. قازىرگى ۋاقىتتا وسى كەلىسىمدى قازاقستان، تۇرىكمەنستان جانە ازەربايجان راتيفيكاتسيالادى.

كاسپي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىنە قاتىستى كەلىسىمگە جوعارىدا اتالعان بەس مەملەكەت 20 جىلدان استام ۋاقىت بويى بەلىگى ءبىر كەلىسىمگە كەلە الماي كەلگەن بولاتىن. وعان باستى سەبەپ كاسپي جاعالاۋىندا ورنالاسقان قازاقستان، ءازىربايجان، تۇركىمەنستان، رەسەي جانە يراننىڭ تەڭىزدى ءوز ارا بولىسە الماۋى. ساراپشىلار پىكىرىنشە، 2003 جىلعا دەيىن تاراپتار كاسپي تەڭىزىن تەك الىپ سۋ باسسەينى جانە پايدالى قازبا بايلىقتارىنىڭ التىن قورى رەتىندە كورسە، 2003 جىلدان كەيىن ايماق گەوساياسي، گەوەكونوميكالىق ماڭىزعا يە بولا باستادى. نەگىزىنەن كاسپيدىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن انىقتاۋ جۇمىسى 1996 جىلدان بەرى جۇرگەن. كونۆەنتسيا جوباسىن 2017 جىلى كاسپي ماڭى ەلدەرى سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ كەڭەسۋى بارىسىندا بەكىتكەن. بۇل كەلىسىم 5 ەلدىڭ تەڭىزشىلەرى مەن ۇشقىشتارى اراسىندا دوستىق قاتىناتىستى نىعايتىپ، كاسپي تەڭىزىندە كەمەلەردىڭ سوقتىعىسۋىن بولدىرماۋعا ارنالعان حالىقارالىق ەرەجەلەردىڭ ەنگىزىلۋىن تەزدەتتى.

"The Qazaq Times"