بەيجىڭدەگى فورۋم: «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» قايدا كەتىپ بارادى ؟

بەيجىڭدە «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسىنىڭ ەكىنشى فورۋمى وتۋدە. الەمنىڭ 37 ەلىنىڭ ليدەرلەرى قىتاي ورتالىق قالاسىندا باس قوسۋدا. ۇلى جىبەك جولىن قايتا جانداندىرۋدى ماقسات ەتكەن قىتايدىڭ اتالعان جوباسى الەمنىڭ 60-تان استام ەلىن قامتىعان، سوڭعى كەزدەرى جاسالعان ەڭ امبيتسيالى جوبا سانالعان. بۇل جوبانىڭ تىعىرىققا تىرەلە باستاعان قىتاي وندىرىسىنە جاڭا بازار ىزدەۋگە باعىتتالعانى دا بەلگىلى.

«ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» جانە ساياسي-ستراتەگيالىق ىقپال

«ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ» نەگىزگى باعىتى – ەۋروپامەن ساۋدا جاساۋدىڭ جاڭا جەلىسىن قالىپتاستىرۋ. قىتاي بيلىگى «ۇلى جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق قورى ارقىلى» ترانسپورتتىق بايلانىستى، مادەنيەت جانە ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى الماسۋلاردى، ەركىن ساۋدا جانە فينانستىق ينتەگراتسيانى دامىتۋدى كوزدەپ وتىر. بۇل جوبانى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قىتاي دامۋشى ەلدەرگە ميللياردتاعان ينۆەستيتسيالىق قارجى اۋدارىپ، تاسىمال دالىزدەرىنەن تارتىپ، بىرقاتار ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا كۇش سالۋدا.

بىراق، باتىس ەلدەرىنىڭ ساراپشىلارى، قىتاي بيلىگى اتالعان جوبانىڭ اتىن جامىلىپ، ءوزىنىڭ ساياسي جانە ستراتەگيالىق ىقپالىن كەڭەيتۋدى كوزدە ۇستايدى دەپ قارايدى. «ورتاق دامۋ»، «ورتاق پايدا» تابۋ ۇراندارى بار ەكونوميكالىق جوبالاردا يدەولوگيالىق جانە ستراتەگيالىق مۇددەلەردىڭ جاتقانىن دا ەسكەرتىپ كەلەدى. شىنىندا دا، ەگەر اتالعان جوبا ىسكە اساتىن بولسا، شىعىس ازيادان تارتىپ، وڭتۇستىك-شىعىس ازيا، وڭتۇستىك ازيا، ورتالىق ازيا، ورتا جانە شىعىس، شىعىس جانە ورتالىق ەۋروپا ءتىپتى باتىس ەۋروپاعا دەيىنگى ايماقتار دا قىتايدىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي، ستراتەگيالىق ىقپالى شەكسىز ارتىپ كەتپەك.  باتىس ەلدەرى قازىردىڭ وزىندە قارىزعا باتقان ورتالىق ازيا، وڭتۇستىك-شىعىس ازيا جانە افريكا ەلدەرى قىتايدىڭ سوزىنەن شىعا الماي قالدى دەپ سانايدى.

باتىس ەلدەرى اراسىندا بۇل جوباعا ەڭ الدىمەن اقش تىك تۇياعىمەن قارسى تۇر. ءبىر جىلدان بەرى اقش پەن قىتاي اراسىندا ساۋدا سوعىسى ءجۇرىپ جاتىر. ۋاشينگتون بولسا بەيجىڭنىڭ بارعان سايىن ءوسىپ كەلە جاتقان ىقپالىنان الاڭدايدى. اقش ۇكىمەتى قىتايدى ەكونوميكالىق اگرەسسيا جانە «قارىز ديپلوماتياسىن» جۇرگىزىپ وتىر دەپ تە سىنعا العان.

كەزەكتى فورۋم

كەزەكتى فورۋمدا قىتاي لاۋازىمدىلارى الەم ەلدەرىنىڭ اتالعان جوباعا بولعان الاڭداۋشىلىعىن ەسكەرەتىنىن بىرنەشە رەت قايتالادى. سونداي-اق، اۋقىمدى جوباعا قىتاي تارابى ءبىر تريلليون اقش دوللارى كولەمىندە ينۆەستيتسيا سالاتىنىن دا جەتكىزدى. بۇعان قوسا، فورۋمدا بايانداما جاساعان قىتاي فينانس ءمينيسترى قارىز قايتارۋعا شاماسى كەلمەگەن ەلدەرگە نەسيە بەرمەيتىنىن دە ايتتى. بۇل اقش ۇكىمەتىنىڭ «قارىز ديپلوماتياسى» تۋرالى سىنىنا قارسى بەرگەن جاۋابى رەتىندە تانىلدى. سونداي-اق، قىتاي باسشىسى بۇل جوبانىڭ «گەو-ستراتەگيالىق» جوبا ەمەس ەكەنىن، كەرىسىنشە الەم ەلدەرىن دامۋ ءۇشىن بىرىكتىرۋگە ارنالعان جوبا ەكەنىن دە كوبىرەك ناسيحاتتاندى.

بەيجىڭ بيلىگى كەزەكتى فورۋم ارقىلى الەم ليدەرلەرىنىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» جوباسىنا دەگەن كۇماندارىنىڭ تىرىسىن جازىپ، كوڭىلدەرىن اۋلاۋدى كوزدەپ وتىرعانى دا بايقالادى.

جوبا ىقپالى

قىتايدىڭ اۋقىمدى امبيتسيالى جوباسىنا قارسى ەلدەر دە، كەرىسىنشە ودان پايدا تاپقىسى كەلەتىن ەلدەر دە بار. ورتا ازيا ەلدەرىندە قىتاي ينۆەستيتسياسىمەن ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردىڭ باستالعانىنا كوپ بولدى. قىتاي قارىزى دا بۇل ەلدەردە بىرتىندەپ كوبەيىپ كەلەدى. دەگەنمەن، كەيبىر قارىز الۋ جانە قارىز بەرۋ كەلىسىمشارتتارى بۇتىندەي قىتاي ۇپايىن تۇگەندەي بەرمەيدى.

يتاليا ەۋروپا ەلدەرىنىڭ اراسىنان قىتايدىڭ اتالعان جوباسىنا قولداۋ بىلدىرگەن العاشقى ەل رەتىندە قالدى. ول الەمنىڭ ءىرى ەكونوميكاسىنا يە ەلدەر مۇشە بولعان G7 ياعني، «ۇلكەن جەتىلىككە» دە مۇشە ەل. الايدا، شري-لانكا، پاكىستان، مالايزيا سەكىلدى قىتاي قارىزىنان قۇتىلا الماي، سوڭىندا جوباعا كۇمان ارتقان ەلدەر دە بار. شري-لانكا قىتاي قارىزىن قايتارۋعا دارمەنسىز قالىپ، سوڭىندا ءوزىنىڭ اسا ماڭىزدى پورتىن وتكەرىپ بەردى.

“The Qazaq Times”