Beyjiñdegi forum: «Bir beldeu, bir jol» qayda ketip baradı ?

Beyjiñde «Bir beldeu, bir jol» bağdarlamasınıñ ekinşi forumı ötude. Älemniñ 37 eliniñ liderleri Qıtay ortalıq qalasında bas qosuda. Wlı Jibek jolın qayta jandandırudı maqsat etken Qıtaydıñ atalğan jobası älemniñ 60-tan astam elin qamtığan, soñğı kezderi jasalğan eñ ambiciyalı joba sanalğan. Bwl jobanıñ tığırıqqa tirele bastağan Qıtay öndirisine jaña bazar izdeuge bağıttalğanı da belgili.

«Bir beldeu, bir jol» jäne sayasi-strategiyalıq ıqpal

«Bir beldeu, bir joldıñ» negizgi bağıtı – Europamen sauda jasaudıñ jaña jelisin qalıptastıru. Qıtay biligi «Wlı Jibek jolınıñ ekonomikalıq qorı arqılı» transporttıq baylanıstı, mädeniet jäne bilim beru salasındağı almasulardı, erkin sauda jäne finanstıq integraciyanı damıtudı közdep otır. Bwl jobanı iske asıru üşin Qıtay damuşı elderge milliardtağan investiciyalıq qarjı audarıp, tasımal dälizderinen tartıp, birqatar investiciyalıq jobalardı jüzege asıruğa küş saluda.

Biraq, Batıs elderiniñ sarapşıları, Qıtay biligi atalğan jobanıñ atın jamılıp, öziniñ sayasi jäne strategiyalıq ıqpalın keñeytudi közde wstaydı dep qaraydı. «Ortaq damu», «Ortaq payda» tabu wrandarı bar ekonomikalıq jobalarda ideologiyalıq jäne strategiyalıq müddelerdiñ jatqanın da eskertip keledi. Şınında da, eger atalğan joba iske asatın bolsa, Şığıs Aziyadan tartıp, Oñtüstik-Şığıs Aziya, Oñtüstik Aziya, Ortalıq Aziya, Orta jäne Şığıs, Şığıs jäne Ortalıq Europa tipti Batıs Europağa deyingi aymaqtar da Qıtaydıñ ekonomikalıq, sayasi, strategiyalıq ıqpalı şeksiz artıp ketpek.  Batıs elderi qazirdiñ özinde qarızğa batqan Ortalıq Aziya, Oñtüstik-Şığıs Aziya jäne Afrika elderi Qıtaydıñ sözinen şığa almay qaldı dep sanaydı.

Batıs elderi arasında bwl jobağa eñ aldımen AQŞ tik twyağımen qarsı twr. Bir jıldan beri AQŞ pen Qıtay arasında sauda soğısı jürip jatır. Uaşington bolsa Beyjiñniñ barğan sayın ösip kele jatqan ıqpalınan alañdaydı. AQŞ ükimeti Qıtaydı ekonomikalıq agressiya jäne «Qarız diplomatiyasın» jürgizip otır dep te sınğa alğan.

Kezekti forum

Kezekti forumda Qıtay lauazımdıları älem elderiniñ atalğan jobağa bolğan alañdauşılığın eskeretinin birneşe ret qaytaladı. Sonday-aq, auqımdı jobağa Qıtay tarabı bir trillion AQŞ dolları köleminde investiciya salatının da jetkizdi. Bwğan qosa, forumda bayandama jasağan Qıtay finans ministri qarız qaytaruğa şaması kelmegen elderge nesie bermeytinin de ayttı. Bwl AQŞ ükimetiniñ «Qarız diplomatiyası» turalı sınına qarsı bergen jauabı retinde tanıldı. Sonday-aq, Qıtay basşısı bwl jobanıñ «geo-strategiyalıq» joba emes ekenin, kerisinşe älem elderin damu üşin biriktiruge arnalğan joba ekenin de köbirek nasihattandı.

Beyjiñ biligi kezekti forum arqılı älem liderleriniñ «Bir beldeu, bir jol» jobasına degen kümändarınıñ tırısın jazıp, köñilderin aulaudı közdep otırğanı da bayqaladı.

Joba ıqpalı

Qıtaydıñ auqımdı ambiciyalı jobasına qarsı elder de, kerisinşe odan payda tapqısı keletin elder de bar. Orta Aziya elderinde Qıtay investiciyasımen infraqwrılımdıq jobalardıñ bastalğanına köp boldı. Qıtay qarızı da bwl elderde birtindep köbeyip keledi. Degenmen, keybir qarız alu jäne qarız beru kelisimşarttarı bütindey Qıtay wpayın tügendey bermeydi.

Italiya Europa elderiniñ arasınan Qıtaydıñ atalğan jobasına qoldau bildirgen alğaşqı el retinde qaldı. Ol älemniñ iri ekonomikasına ie elder müşe bolğan G7 yağni, «Ülken jetilikke» de müşe el. Alayda, Şri-Lanka, Päkistan, Malayziya sekildi Qıtay qarızınan qwtıla almay, soñında jobağa kümän artqan elder de bar. Şri-Lanka Qıtay qarızın qaytaruğa därmensiz qalıp, soñında öziniñ asa mañızdı portın ötkerip berdi.

“The Qazaq Times”