Theresa May. Brexit (cdn.extra.ie)

بريتانيا باسىلىمدارى Brexit شەشىمى مەن ەۋرووداقتان شىعۋ ماسەلەسىن قىزۋ تالقىلاپ جاتىر. Daily Telegraph-تا «ماعىناسى جوق كەزەكتى رەفەرەندۋمنىڭ ارتى ساياسي شايقاسقا اينالادى»، – دەگەن ساراپتاما جاريالادى. سىرتقى ىستەر ءمينيسترى جانە كونسەرۆاتيۆتىك پارتيانىڭ بۇرىنعى باسشىسى ۋيليام حەيگتتىڭ بۇل ماقالاسىندا Brexit-ءتىڭ ساياسي ماڭىزى مەن كەلەشەگىنە تالداۋ جاسالعان.

سوڭعى كۇندەرى ەو-دان شىعۋ تۋرالى رەفەرەندۋمدى قايتا قاراۋ كونسەرۆاتيۆتىك پارتيالاردىڭ نازارىن وزىنە اۋداردى. ارتى ۇلكەن داۋعا اينالعان ساياسي-ەكونوميكالىق ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى بىرىككەن كورولدىكتىڭ بولاشاعىنا ايقىن باعدار جاسايتىنى ءمالىم. ماقالا اۆتورى پىكىر قايشىلىعىنا اكەلگەن Brexit شەشىمىنە قاتىستى نەگىزگى 5 ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيدى.

1. رەفەرەندۋمدى ۇيىمداستىرۋ مەن وتكىزۋگە قانشا ۋاقىت كەتەدى؟

ەگەر ونى وتكىزۋ جايلى شەشىم قاڭتار ايىندا قابىلدانسا، ناۋقان اقپان ايىندا جۇرگىزىلەدى. بىراق، بريتانيادا رەفەرەندۋم وتكىزۋ تۋرالى ارنايى كونستيتۋتسيالىق ەرەجە جوق. كەز كەلگەن مەملەكەتتىك ماڭىزى بار ءىس پارلامەنتتىڭ ارنايى اكتىسىن تالاپ ەتەدى. بۇل ماسەلەدە پارلامەنتتىڭ جالپىعا ورتاق كەلىسىمىنە سەنىم ءبىلدىرۋ مۇمكىن ەمەس. رەفەرەندۋم وتكىزۋ بويىنشا پىكىرتالاستار مەن داۋىس بەرۋ، ونىڭ ەرەجەلەرى مەن قابىلدانعان شەشىمدەردى جۇزەگە اسىرۋ تۇبىندە جويقىن داۋ تۋىنداتادى. سونداي-اق ەگەر رەفەرەندۋم بەكىتىلسە، مىندەتتى تۇردە قوعامدىق پىكىرتالاس ورنايدى. ءادىل تۇردە Brexit «داۋىن» شەشۋ كەرەك.

2019 جىلدىڭ مامىر ايىندا ەو-دا ەۋروپالىق پارلامەنت پەن بريتانيا سايلاۋى وتەتىنىن ەسكەرسەك، Brexit وڭتايلى شەشىمىن تاپپاسا، بيلىك باسىنداعىلارعا قاۋىپ تونەدى. ءتىپتى، ۇلىبريتانيانىڭ «تاۋەلسىزدىك» پارتياسى كەزەكتى ناۋقانىن جۇرگىزۋگە ءماجبۇر بولادى. بيزنەس سالاسىندا قيىندىقتار تۋىندايدى. ال ۇكىمەت ەو-عا مۇشە 27 ەلدەرمەن بايلانىستى قايتا قاراۋ ءۇشىن 50-باپتىڭ ەكى جىلدىق قولدانىلۋ مەرزىمىن ۇزارتۋىنا تۋرا كەلەدى. دەمەك، بريتانيا ۇستانىمدارى ودان سايىن السىرەيدى.

2. رەفەرەندۋم قالاي جۇزەگە اسۋى قاجەت؟

بۇل رەتتە 2016 جىلى داۋىس بەرۋدە قويىلعان ماسەلەنىڭ قايتالانۋىن تالاپ ەتەمىز. مۇنداي بولماعان جاعدايدا، ەكى تاڭداۋ بار:  ەو مۇشەلىگىن ساقتاۋ جانە Brexit-ءتى شارتسىزداندىرىپ، تەرەزا مەيدىڭ «چەككەرس» جوسپارىمەن الماستىرۋ.

3. رەفەرەندۋم كۇردەلى ەكونوميكالىق كونفليكتىلەردى شەشە الا ما؟

اۆتوردىڭ جازۋىنشا، كەزەكتى كەزدەسۋ ەشقانداي ماسەلەنى شەشە المايدى. كەرىسىنشە، ۆاليۋتا باعامىن قۇلدىراتىپ، ساۋدا-ەكونوميكالىق داعدارىسقا اكەپ سوعادى. سول سەبەپتى «جاڭبىر جاۋماي جاتىپ سۋ بولۋدىڭ قاجەتى جوق».

4. بريتانيانى نە كۇتىپ تۇر؟

حەيگ بۇل ساۋال تۇرعىسىندا بيلىكتەگى شەندىلەردى قايتا سايلاپ، رەفورمالاردى رەتكە كەلتىرسە، ۇلىبريتانيانىڭ بولاشاعىنا نىق سەنىممەن قاراي الامىز دەيدى. ونىڭ ويىنشا، تاعى دا رەفەرەندۋم وتكىزۋ – ەڭ قاتال، ەڭ جاعىمسىز جانە اگرەسسيۆتى شەشىم. ەو-دان شىعۋعا شوتلانديا، سولتۇستىك يرلانديا جانە لوندون داۋىس بەرسە دە، وداقتىڭ قۇلدىراۋى مۇمكىن. دەمەك، بۇل كوربين ۇكىمەتىن بيلىككە كەلتىرۋدىڭ جىلدام ءارى دۇرىس جولى بولادى.

5. مەيدىڭ كەزەكتى رەفەرەندۋمى بريۋسسەلمەن كەلىسىمگە قول جەتكىزە مە؟

ۋيليام حەيگتىڭ جازۋىنشا، بۇل ساۋالدىڭ دۇرىس جاۋابى تابىلمايدى. «ەگەر بريۋسسەلدە بريتانيا قايتادان رەفەرەندۋم وتكىزەمىز دەپ شەشسە، وندا قولايلى كەلىسىمگە قول جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس».

اتالعان ماقالانى اۆتور: «بۇل ىسكە كەم دەگەندە ءبىر جىل كەتەدى. وسىعان دەيىن ورىن العان كەلىسپەۋشىلىكتەر شەشىمىن تاپپاسا، دجەرەمي كوربيننىڭ بيلىگى ۇستەمدىك قۇرۋى مۇمكىن»،– دەگەن بولجاممەن اياقتايدى.

 P.S: سوڭعى جىلدارى ەۋروپالىق وداق ساۋدا-ەكونوميكالىق جاعىنان قيىندىقتارعا تاپ بولدى. ەگەر ۇلىبريتانيا Brexit شەشىمىندە ساياسي كيكىلجىڭدەرگە باسا ءمان بەرەر بولسا، مەملەكەتتىك كومپانيالاردى بيۋرروكراتيالىق «رەگرەسستەن» قۇتقارىپ، قارجىلىق داعدارىستان قۇتىلا الادى. الداعى ۋاقىتتا مەي ۇكىمەتى جاڭا ەكونوميكالىق جوسپار قۇرىپ، ماڭىزدى كەلىسىمدەر جۇرگىزۋ ارقىلى ەۆوليۋتسيالىق پروگرەسسكە قول جەتكىزبەك. بىراق ساياسي ىستە تۇراقسىزدىق تانىتىپ كەلە جاقتان بىرىككەن كورولدىك كەي جوبالاردى وداق قۇرامىنان تىس مەملەكەتتەرمەن جۇرگىزۋ بارىسىندا كەدەرگىلەرگە تاپ بولۋى مۇمكىن.

بۇل – گيپوتەزا. الەم تاريحىندا «تەمىر ايەل» اتانعان تەرەزا مەي مەن ونىڭ قارسىلاستارى اراسىنداعى Brexit داۋىنىڭ شەشىمى ۋاقىت ەنشىسىندە.