الماتى وبلىسىنىڭ حالقى ساياسي قۋعىن – سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الدى

بۇگىن تالعار اۋدانىنا قاراستى جاڭالىق ەلدى مەكەنىندە الماتى وبلىسىنىڭ حالقى ساياسي قۋعىن – سۇرگىن قۇرباندارىنا تاعزىم ەتتى.

«1917-1938 جىلدار ارالىعىندا بولعان ساياسي قۋعىن –سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ» شاراسىنا الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى اماندىق باتالوۆ، قر ساياسي قۋعىن – سۇرگىنگە ۇشىراعاندار قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى جۇمابەك اشۋۇلى، رەسپرەسسيا قۇربانى، اقىن، قوعام قايراتكەرى ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ ۇلى سايات جانسۇگىروۆ جانە رەسپۋبليكالىق «ادىلەت» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى انەس عاريفوللا قاتىستى. شارا بارىسىندا ساياسي قۋعىن – سۇرگىن قۇرباندارىنا قۇران باعىشتالىپ، اس بەرىلدى. بۇدان بولەك وبلىس اكىمى جاڭالىق اۋىلىندا سالىنىپ جاتقان قۋعىن – سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان مۇراجاي قۇرىلىسىمەن تانىستى.

الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى  اماندىق باتالوۆ. فوتو: QT

جاڭالىق اۋىلىندا 2001 جىلى اشىلعان ەسكەرتكىشتىڭ سالىنۋ تاريحى مەن وتكەن عاسىردا قازاق حالقىنىڭ باسىنان وتكەن ناۋبەت جونىندە عالىم، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بەيبىت قويشىباەۆ بىلاي دەدى:

تاريحشى، بەيبىت قويشىباەۆ. فوتو: QT

«بۇل جەر كەڭەس وداعىنىڭ تۇسىندا «داچا» قۇرىلىسىنا بەرىلگەن. قۇرىلىس بارىسىندا بۇل جەردەن ادامنىڭ باس سۇيەگى تابىلعان. سۇيەكتەردى تاپقان كگب ارداگەرلەرى 1990 جىلدىڭ كوكتەمىندە «ادىلەت» قوعامىنا حابارلاسقان. سودان زەرتتەۋ جۇمىستارى باستالىپ، «ادىلەت» قوعامىنىڭ ادامدارى قۇزىرلى ورگاندارمەن بىرلەسە وتىرىپ بۇل جەردەن ءۇش قاپ ادامنىڭ سۇيەگىن تاپقان. سودان سوت مەديتسينالىق ساراپتاما جۇمىستارىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇل جەرگە 1937 جىلى اتىلعان ادامداردىڭ سۇيەكتەرى كومىلگەندىگى انىقتالعان. اشارشىلىق دەگەن قازاقتىڭ ومىرىندەگى ۇلكەن تراگەديا. ءبىز تاۋەلسىزدىك العان جىلى جوعارى كەڭەس "ۇجىمداستىرۋ تاريحىن" زەرتتەۋگە ارنالعان ۇلكەن كوميسسيا قۇرعان. بۇل كوميسسيا وتە جاقسى جۇمىس ىستەدى. ناتيجەسىندە كوميسسيا مۇشەلەرى «1931-1933 جىلدارى كوشپەندىلەرگە قارسى گەنوتسيد جاسالدى» - دەگەن قورىتىندى شىعاردى. بىراق سول قورىتىندى ۇكىمەت تاراپىنان ماقۇلدانباي «گەنوتسيد» دەگەن ۇعىم ايتىلعان جوق. 1992 جىلدان باستاپ 31 مامىر اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى بولىپ بەلگىلەنگەن. بىراق ۇكىمەت 1997 جىلعا دەيىن ءبىر دە ءبىر رەت رەسمي اتاپ وتكەن جوق. سەبەبى ونى جاسىراتىنى جوق ۇكىمەت ارامىزداعى ورىستاردان جاسقاندى، ىرگەمىزدەگى ماسكەۋدەن جاسقاندى. بىراق ءبىز ايتامىز بۇل دۇرىس ەمەس دەپ. ويتكەنى وعان ورىس تا كىنالى ەمەس، قازىرگى ماسكەۋدىڭ دە كىناسى جوق، دەموكراتيالىق رەسەيدىڭ دە كىناسى جوق. ماسەلە وتكەن جۇيەدە، بولشەۆيكتىك جۇيەدە. ول مەملەكەت جوق قوي قازىر. ونىڭ قىلمىسىن ايتۋ كەرەك».

فوتو: QT

1918-1938 جىلدارى ارالىعىندا قازاق دالاسىندا اشارشىلىق پەن رەپرەسسيا سالدارىنان 3 ميلليوننان استام ادام كوز جۇمعان. ونىڭ ىشىندە ساياسي قۋعىن – سۇرگىن كورىپ، اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن بەس مىڭعا جۋىق ادام ءدال وسى جاڭالىق اۋىلىندا جەرلەنگەن.

“The Qazaq Times”