وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك كورەيانىڭ باسشىلارى كەزدەسۋىندە، ەكى كورەيا اراسىندا تاتۋلىق كەلىسىمى جاسالدى. بۇل 1953 جىلى تۇبەكتى ەكىگە بولگەن سوعىستان بەرگى بەيبىتشىلىك ءۇشىن جاسالعان ەڭ ۇلكەن قادامداردىڭ ءبىرى دەپ باعالاندى. ەكى باسشى «تاتۋلىق دەكلاراتسياسىنا» قول قويىپ، تۇبەكتىڭ بەيبىتشىلىگىن ساقتاۋ، يادرولىق قارۋسىزدانۋ ءىسىن جۇرگىزەتىندەرىن جاريالادى. كيم جوڭ ۋن بولسا 1953 جىلعى كورەي تۇبەگى سوعىسىنان كەيىن العاش رەت وڭتۇستىك كورەياعا قادام باسقان، كورەي حالىقتىق دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ليدەرى رەتىندە تاريحتا قالدى.

اتالعان تاريحي وقيعا الەم ەلدەرى ءۇشىن ەلەۋلى جاڭالىق بولدى. وڭتۇستىك كورەيا پرەزيدەنتى ءمۇن جاين شەكارا سىزىعىندا كيم جوڭ ۋندى كۇتىپ الدى. ەكى ەل باسشىسىن كورەي حالقىنىڭ ءداستۇرلى پاتشالاردى كۇتىپ الۋ سالتىمەن كەلىسسوز سارايىنا جەتكىزدى. بۇل ەكى كورەيانىڭ بىرلىگى ءۇشىن تەرەڭ اسەر قالدىرعان كورىنىستىڭ ءبىرى دەۋگە بولادى. كەزدەسۋدە سولتۇستىك كورەيا ليدەرى دە ءوزىنىڭ شىن نيەتىن تانىتىپ، ەكى ەلدىڭ جوعارى لاۋازىمدىلارىن بىرلىكتە ەستەلىك سۋرەتكە تۇسۋگە ۇيىمداستىردى. بۇعان قوسا ول «بەيبىتشىلىك ۇيىندە» قوناقتارعا ارنالعان كىتاپشاعا: «بۇدان كەيىن تاريحتىڭ جاڭا پاراعى اشىلادى. تىنىشتىق ءداۋىر ورنايدى»، – دەپ جازدى.

اقش تارابى دا ەكى كورەيانىڭ تاتۋلىعىن قولداپ، بەيبىتشىلىكتى، كەلىسىمدى جاقتايتىنىن ءبىلدىردى. الداعى ۋاقىتتا سولتۇستىك كورەيا باسشىسى مەن اقش پرەزيدەنتى كەزدەسەتىن بولادى.

كەزدەسۋدە قانداي ماسەلەلەر تالقىلاندى؟

حابارلارعا قاراعاندا، ەڭ باستى تاقىرىپ سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق ارسەنالى تۋرالى بولعان. كەزدەسۋدەن بۇرىن سولتۇستىك كورەيا باسشىسى ەلىندەگى يادرولىق پوليگوندى جاۋىپ، قۇرلىقارالىق بالليستيكالىق زىمىران باعدارلامالارىن توقتاتاتىنىن مالىمدەگەن. دەگەنمەن، وڭتۇستىك كورەيا تارابى كەلىسسوزدىڭ ءساتتى بولۋىنا سەنىم بىلدىرمەگەن بولاتىن. سەبەبى، بۇدان بۇرىن دا ەكى كورەيا اراسىنداعى تاتۋلىق ءۇشىن جاساعان قادامدارى ساتسىزدىكپەن اياقتاپ، سولتۇستىك تارابى وزدەرىنىڭ يادرولىق باعدارلامالارىن دامىتا تۇسكەن.

كەزدەسۋدە بەيبىتشىلىك كەلىسىمى مەن ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى دە تالقىلادى. الايدا، ەكى كورەيا اراسىنداعى تاريحي كەزدەسۋدە ادام قۇقىقتارى، ازاماتتاردىڭ ەركىندىك ماسەلەلەرى تالقىعا سالىنبايتىنى انىق. بۇل بىرقاتار شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ نارازىلىعىن دا تۋدىردى. دەگەنمەن، قازىرگىدەي وڭدى وزگەرىستەر تۇسىندا سولتۇستىك كورەيانىڭ رەجيمى مەن ساياساتىنا سىن بولىپ قادالاتىن بۇنداي تاقىرىپتار، بەيبىتشىلىك پروتسەستەرىنە كەرى اسەر ەتۋى دە مۇمكىن.

«بەيبىتشىلىك دەكلاراتسياسى» بويىنشا، كورەي تۇبەگىنىڭ يادرولىق قارۋسىزدانۋ ءىسى ءبىر اۋىزدان ماقۇلداندى. سونىمەن بىرگە ەكى ەل اراسىندا تۇراقتى بايلانىس ورناتىپ، تۇبەك تاعدىرىن ورتاق شەشۋگە دە كەلىستى. دەگەنمەن، كەيبىر ساراپشىلار بۇل كەلىسىمدەر كورەي تۇبەگىندەگى بەيبىتشىلىك پروتسەسكە وڭ ىقپالىنا كۇمانمەن قارايدى. ايتالىق، امەريكالىق ستراتەگيالىق جانە حالىقارالىق قاتىناستاردى زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ازيا ماسەلەلەرى بويىنشا ساراپشىسى بونني گلەزەر VOA-عا بەرگەن سۇحباتىندا بىلاي دەدى: «بۇل دەكلاراتسيا ەكى كورەيانىڭ بولاشاق قارىم-قاتىناستارىنىڭ دامۋىنا نەگىز بولۋى مۇمكىن. سەبەبى، ەكى ەل اراسىنداعى بۇرىن قول جەتكىزبەگەن كوپتەگەن ماسەلەلەر اتالعان. الايدا، ەڭ ماڭىزدىسى يادرولىق قارۋسىزدانۋ ماسەلەسىنە نازار اۋدارۋ كەرەك. بۇل كەلىسسوزدىڭ العاشقى قادامى عانا».

كەيبىر ساراپشىلار، كورەي تۇبەگى شيەلەنىسىنىڭ شەشۋ ءتۇيىنى اقش پەن سولتۇستىك كورەيا اراسىندا دەگەن ويدى دا ورتاعا سالادى. ولار بۇنى «قازىرگى جاعدايدا ساقا ترامپتىڭ قولىندا» دەگەن سوزبەن بەينەلەيدى. «ەڭ سوڭعى شەشىم ترامپ پەن كيم اراسىنداعى كەلىسسوزدەن كەيىن بەلگىلى بولادى»، – دەيدى ساراپشىلار. سولتۇستىك كورەيا باسشىسى يادرولىق پوليگوندى جاۋىپ، زىمىران سىناقتارىن توقتاتاتىنىن مالىمدەگەنىمەن، يادرولىق قارۋلاردى جويۋ نەمەسە وتكىزىپ بەرۋ تۋرالى ايتقان جوق. بۇل ەڭ كۇردەلى كەلىسسوزدەردەن كەيىن شەشىم تاباتىن ماسەلە.

مەيلى قالاي بولسا دا، الەمنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن تۇراقتىلىعى تۇرعىسىنان وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك كورەيا اراسىنداعى جاڭا قادامدار ۇلكەن وڭدى وزگەرىستەردىڭ نىشانى بولىپ قالدى. قازىرگىدەي الەم ابىر سابىر كەزەڭدە 60 جىلدان استام ۋاقىتتاعى كىربەڭدىكتى ۇمىتىپ تاتۋلىققا ۇمتىلعان كورەي بىرلىگى وڭ باعاسىن الىپ وتىر.

“The Qazaq Times”