سۇرياداعى ازاماتتىق سوعىس وسى ايدا سەگىزىنشى جىلعا اياق باسۋدا. 2011 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا نارازىلىق شاراسىمەن باستالىپ، اقىر سوڭى ورتا شىعىستاعى ەڭ اۋىر سوعىس وشاعىنا اينالعان سۇرياداعى ازاماتتىق سوعىستا وسىنشاما ۋاقىت ىشىندە شامامەن 400 مىڭ ادام ومىرىمەن قوشتاسقان. بۇل سوعىستا 3 ميلليون ادام جارالانسا، 1 ميلليون ادام مۇگەدەك بولعان. سۇرياداعى وسى ءبىر زۇلمات جىلداردىڭ كەسىرىنەن ميلليونداعان ادام بوسقىنعا اينالىپ، تاريحي عيماراتتار قايتا تۇزەۋگە كەلمەستەي بولىپ، ۇيىندىگە اينالعان.
سۇرياداعى ازاماتتىق سوعىستىڭ العاشقى ۇشقىنى يوردانيا شەكاراسىنداعى دەرا قالاسىندا باس كوتەرگەن اساد بيلىگىنە قارسى نارازىلىق شاراسىمەن باستالدى. كۇنتىزبە بويىنشا، بۇل 2011 جىلدىڭ 11 ناۋرىزىنا سايكەس كەلەدى.
فوتو: ntv.com
اساد رەجيمى، دەرا قالاسىنداعى نارازىلىق شارالارىن اتىس قارۋلارى ارقىلى اۋىزدىقتاۋعا تىرىسقان بويدا، ەلدىڭ بارلىق وڭىرىندە قارسىلىق ارەكەتتەرى بوي كورسەتتى. نارازىلىق شاراسى ءاپ-ساتتە قارۋلى قاقتىعىسقا اينالدى. ءسۇريا تەرريتورياسىندا ناعىز سوعىس ءورتى تۇتاندى.
فوتو: ntv.com
2012 جىلدىڭ جازىندا ءسۇريانىڭ ەڭ ءىرى قالاسى ءارى پروۆينتسيا ورتالىعى الەپپودا ورىن العان قاقتىعىس سۇرياداعى ازاماتتىق سوعىستىڭ شيەلەنىسكەن كەزى بولىپ سانالادى. وسى جىلدىڭ تامىز ايىندا اساد رەجيمى شامعا (داماسك) جاقىن ماڭداعى گۋتادا حيميالىق جارىلىس قولدانىپ، شابۋىل ۇيىمداستىردى. شام بيلىگى بەيبىت تۇرعىندارعا قارسى زارين گازىن پايدالانىپ، كۇش كورسەتكەن ەدى.
فوتو: ntv.com
بۇل وقيعا دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەنمەن، ءبارىبىر باتىستىڭ شام بيلىگىنە اسكەري تۇرعىدان ارالاسۋى ءۇشىن جەتكىلىكتى ەمەس ەدى.
فوتو: ntv.com
جەتى جىل بويى تولاستاماعان ازاماتتىق سوعىستىڭ ۋشىققان كەزدەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە 2014 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنداعى وقيعا اتالادى. دايش تەررورلىق ۇيىمى، ءسۇريا مەن يراكتىڭ سولتۇستىگىندەگى باسىپ الىنعان ايماقتاردا "حاليفالىق" جاريالادى.
فوتو: ntv.com
ءۇش ايدان كەيىن اقش-تىڭ جەتەكشىلىگىندەگى حالىقارالىق وداق دايش-قا قارسى اۋە شابۋىلدارىن باستادى. سوعىس بارىسىن وزگەرتكەن بۇل وقيعا 2015 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا ورىن الدى.
فوتو: mynet.com
سۇرياعا اسكەري نىساندارىن ورنالاستىرعان رەسەي، اساد رەجيمىنە قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن اسكەري وپەراتسيالاردى قولعا الدى. الايدا، ماسكەۋدىڭ كيلىگۋىمەن جاعداي بۇرىنعىدان دا ۋشىققان ەدى.
فوتو: ntv.com
ازاماتتىق سوعىس سەگىزىنشى جىلعا اياق باسقاندا، ياعني ۇستىمىزدەگى جىلى شام بيلىگى قالالار مەن قالاشىقتاردا باقىلاۋ ورناتۋدى ءساتتى جۇزەگە اسىردى. الايدا، ەلدىڭ تورتتەن بىرىنە جۋىعى ءالى دە بولسا "كۇردتەردىڭ حالىقتىق قورعاۋ وتريادىنىڭ" (YPG) جەتەكشىلىگىندەگى ء"سۇريا دەموكراتيالىق كۇشتەرىنىڭ" (اقش-تىڭ دا قولداۋىنداعى) ۋىسىندا. 2 ميلليون 600 مىڭ حالقى بار يدليب قالاسى دا قارۋلى كۇشتەردىڭ باقىلاۋىندا.
فوتو: mynet.com
سۇرياداعى ازاماتتىق سوعىستا تۇركيا دا بەلسەندىلەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. تۇركيا 2016 جىلدىڭ 24 تامىزىندا "ەۆفرات قالقانى" وپەراتسياسىن قولعا الدى. 7 اي، 5 كۇنگە جالعاسقان وپەراتسيا ارقىلى ءسۇريانىڭ دجەرابلۋس، ءال-باب جانە دابيك قالالارى باقىلاۋعا الىندى. شەكاراداعى تۇركياعا باعىتتالعان زىمىران قاۋپى جويىلدى. ال، وسى جىلدىڭ 20 قاڭتارىندا افرينگە باعىتتالعان ء"زايتۇن بۇتاعى" وپەراتسياسى باستالدى.
سۇرياداعى داعدارىستى شەشۋ ءۇشىن 2012 جىلى جەنەۆادا كەزدەسۋ ۇيىمداستىرىلدى. 2016 جىلى تۇركيا مەن رەسەيدىڭ ارالاسۋىمەن استانا بەيبىت كەلىسسوزى باستالدى. استانا بەيبىت كەلىسسوزى ارقىلى ءسۇريادا تۇركيا، رەسەي جانە يران ەلدەرىنىڭ كەپىلدىك بولۋىمەن "داۋلى ايماقتار" قۇرىلدى. الايدا، حالىقارالىق باسىلىمدار استانادا وتكەن ءسۇريا جانجالىن رەتتەۋ كەلىسسوزىنىڭ "ناتيجەسىز" بولعانىن جارىسا جازدى.
فوتو: qazaquni.kz
ءسۇريا سوعىسى جانە ساندار
بۇۇ-نىڭ، سونداي-اق ورتالىعى لوندوندا ورنالاسقان ءسۇريا ادام قۇقىقتارى جونىندەگى عىلىمي مەكەمەنىڭ مالىمەتىنشە، 2011 جىلى باستالعان ءسۇريا ازاماتتىق سوعىسىندا بارلىعى 353 مىڭ 935 ادام مەرت بولعان. اتالعان مەكەمەنىڭ ايتۋىنشا، ومىرىمەن قوش ايتىسقانداردىڭ 106 مىڭ 390-ى قاراپايىم حالىق. ال وسى قاراپايىم حالىقتىڭ 19 مىڭ 811-ءى بالالار جانە 12 مىڭ 513-ءى ايەلدەر ەكەن. وسى ايتىلعان ساندار قازا بولعانداردىڭ تەك رەسمي تىركەلگەندەرى عانا. ايتپەسە، سۇرياداعى سوعىستا اجال قۇشقانداردىڭ سانى بۇدان الدەقايدا كوپ، ياعني 500 مىڭنان اسادى.
فوتو: ntv.com
حالىقارالىق مۇگەدەكتەر ۇيىمى (Handicap International) بەرگەن مالىمەت بويىنشا، ءسۇريا سوعىسىندا بارلىعى 3 ميلليون ادام جاراقاتتانعان. ولاردىڭ 1 جارىم ميلليونى سوعىستىڭ كەسىرىنەن مۇگەدەككە اينالعان. 2017 جىلى "حالىقارالىق راقىمشىلىق ۇيىمى" (Amnesty International) جاساعان مالىمدەمەدە شام ماڭىنداعى سايەدنايا تۇرمەسىندە 2011 جانە 2015 جىلدارى اراسىندا شامامەن 13 مىڭ ادامنىڭ اسىلىپ ولتىرىلگەنى تۋرالى مالىمەت بەرگەن. 17 مىڭ 700 ادامنىڭ سوعىس باستالعاننان قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن قاماۋدا ەكەندىگىنە قاتىستى بولجامدار دا بار. ءسۇريا ادام قۇقىقتارى جونىندەگى عىلىمي مەكەمە 2011 جىلدان بەرى ەڭ از دەگەندە 60 مىڭ ادامنىڭ زورلىق-زومبىلىق پەن كۇش كورسەتۋ ارەكەتتەرىنە نەمەسە وتە اۋىر شارتتارعا توزە الماي قازا تاپقاندىقتارى تۋرالى اقپارات بەردى.
فوتو: ca-news.org
ءسۇريانىڭ جالپى حالىق سانى سوعىس باستالماي تۇرىپ 23 ميلليون بولعان ەكەن. ال بۇگىندە بارلىعى 11 ميلليون سۇريالىق سوعىس كەسىرىنەن ەلىن تاستاپ كەتۋگە ءماجبۇر بولعان. 6,1 ميلليون سۇريالىق (2,8 ميلليونى بالالار) ءۇي-جايىنان ايرىلىپ، ءوز ەلدەرىنىڭ تەرريتورياسىندا بوسقىنعا اينالعان. ال 5,4 ميلليوننان استام سۇريالىق (جارتىسىن بالالار قۇرايدى)تۇركيا، ليۆان، يوردانيا، يراك جانە مىسىر سەكىلدى كورشى ەلدەرگە باس ساۋعالاعان.
فوتو: ntv.com
سۇريالىق بوسقىندارعا ەسىگىن اشقان ەلدەردىڭ كوشىن 3,5 ميلليون بوسقىن قابىلداعان تۇركيا باستايدى. ال ليۆاندا شامامەن 1 ميلليون, يوردانيادا بۇۇ ستاتيستيكاسى بويىنشا 660 مىڭ بوسقىن ءومىر سۇرۋدە. يوردانيا ۇكىمەتى بۇل كورسەتكىش ودان دا كوپ، ياعني 1,3 ميلليون دەپ حابارلاپ وتىر. سونىمەن قاتار، جالپى مالىمەت بويىنشا، قازىرگى ۋاقىتتا يراكتى 246 مىڭ, مىسىردى 126 مىڭ بوسقىن پانالاپ ءجۇر.
فوتو: ntv.com
ءسۇريا حالقىنىڭ جارتىسىنا تەڭ، 5,3 ميلليونىن بالالار مەن جاستار قۇرايتىن 13,1 ميلليون ادام كومەككە مۇقتاج. ءسۇريا حالقىنىڭ ۇشتەن ءبىرىنىڭ تازا اۋىز سۋ پايدالانۋ مۇمكىندىكتەرى مۇلدەم جوق، سونداي-اق شامامەن 69 پايىزى جوقشىلىقتا ءومىر سۇرۋدە.
فوتو: ntv.com
ءسۇريا ازاماتتىق سوعىسى كەزىندە كوپتەگەن مادەني وقيعالار ۇيىمداستىرىلعان تاريحي عيماراتتار قايتا تۇزەتۋگە كەلمەستەي ەتىلىپ، جەرمەن-جەكسەن ەتىلگەن. ماماندار، سوعىستىڭ سۇرياداعى ينفراقۇرىلىمعا ورنى تولماس زارار اكەلگەنىن ايتۋدا. سوعىستىڭ جەتى جىلىنان كەيىن سۇرياداعى اۋرۋحانا مەن وزگە دە دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىقتارىنىڭ تەك جارتىسى عانا پايدالانۋعا جارامدى كۇيدە.
فوتو: ntv.com
2017 جىلى مەكتەپ پەن باسقا دا ءبىلىم بەرۋ ورتالىقتارىنا باعىتتالىپ ۇيىمداستىرىلعان بارلىعى 67 شابۋىل تىركەلگەن. 7 مىڭ 400-دەن استام مەكتەپ، اسكەري قاقتىعىستاردىڭ سالدارىنان قيراتىلىپ، مۇلدەم جارامسىز كۇيگە تۇسكەن. سونىمەن قاتار، 2017 جىلى اۋرۋحانا مەن وزگە دە دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىقتارىنا قارسى بارلىعى 108 شابۋىل جاسالعان.
فوتو: ntv.com
مامانداردىڭ پىكىرىنشە، سوعىس ءسۇريا ەكونوميكاسىن 30 جىل ارتقا شەگىندىرگەن. شام قالاسىندا قىزمەت ەتەتىن مينيسترلەردىڭ ايتۋلارىنشا، مۇناي ءوندىرىسى وسى جەتى جىل ىشىندە ەڭ تومەنگى دەڭگەيگە ءتۇسىپ، فوسفات ەكسپورتى مەن ەلەكتر ەنەرگيا ءوندىرىسى ەلەۋلى تۇردە ازايعان.
فوتو: ntv.com
2017 جىلدىڭ شىلدە ايىندا دۇنيەجۇزىلىك بانك تاراپىنان سوعىستىڭ ەكونوميكالىق جانە قوعامدىق سالدارىنا قاتىستى جاسالعان باياندامادا، جالپى ىشكى ءونىم بويىنشا جيىنتىق شىعىننىڭ 226 مرد. دوللار قۇراعانى ايتىلعان ەدى.
فوتو: ntv.com
2017 جىلى سۇرياعا باسپاناسىنان ايرىلعان شامامەن 655 مىڭ ادام ەلدەرىنە كەرى قايتقان. بوسقىن رەتىندە باس ساۋعالاعان كورشى ەلدەردەن سۇرياعا ورالعانداردىڭ سانى 70 مىڭعا جۋىق.
قورىتا ايتقاندا، سۇرياداعى ازاماتتىق سوعىستىڭ جەتى جىلدا تالاي جازىقسىز جاننىڭ ءومىرىن جالماعانى انىق. ساۋساقپەن ساناعانداي، سانمەن ولشەپ قويامىز. بىراق بالا بولسىن، باسقا بولسىن، ءبارى دە ءبىر-ءبىر جان يەسى ەمەس پە؟! بۇل سوعىسقا نۇكتە قويىلار كۇندى كۇتكەندەردىڭ ءۇمىتى قاشان اقتالارى دا بەلگىسىز. سەگىزىنشى جىلدا سەنى قانداي "سىي" كۇتىپ تۇر ەكەن، سورى بىتپەگەن ءسۇريا...
شەرزاتتىڭ ءولىمى ىسىنە قاتىستى قۇپيا ۆيدەونى جاريالاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ – ساراپشىلار مەديا سىنى
24 قازان – كىتاپحاناشىلار مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!
«ۋچاسكەدەن ارۋاققا كوك حات»: الماتىدا مارقۇمعا كەلگەن شاقىرتۋ
كوميسسيا مەن باقىلاۋشى ەسەبىندەگى ايىرماشىلىق: الماتىدا رەفەرەندۋم قالاي ءوتىپ جاتىر؟
ء"ادىل قازاقستان، ەستيتىن مەملەكەت" ەندى ادۆوكاتتارعا قىسىم جاساي باستادى ما؟
«پسەۆدو-بايقاۋشى» الدە كاسىبي باقىلاۋشى: رەفەرەندۋمدى كىم باقىلايدى؟