قىتاي وندىرگەن ۇشقىشسىز ۇشۋ قۇرىلعىلارى. فوتو: BBC.

 

قىتاي بيلىگى قارۋ-جاراق ەكسپورتتاۋ تۋرالى ۇلكەن امبيتسياداعى جوبالارىن ىسكە قوسىپ وتىر. اسىرەسە، قىتاي جاساعان ۇشقىشسىز ۇشۋ قۇرىلعىلارى (دروندار) الەمگە كەڭ جايىلۋدا. اقش ءوزى وندىرگەن درونداردى كەز-كەلگەن ەلگە ساتا بەرگىسى جوق. كەلىسىمشارت ارقىلى ناتو-عا جانە جەكەلەي بريتانياعا عانا ساتىپ بەرۋى مۇمكىن. ال قىتايدا مۇنداي پرينتسيپ جوق. قارۋ-جاراق جارمەڭكەلەرىنىڭ بارىندە جوعارى تەحنولوگيامەن جابدىقتالعان دروندارىن الىپ كەلۋدە. الەمدىك دەرجاۆالاردىڭ قارۋ-جاراق بازارىنداعى باسەكەسى الەمگە قورقىنىش الىپ كەلۋدە. وسىدان كەيىن "سوعىس جانە بەيبىتشىلىكتىڭ شەكاراسى قاي جەردەن شەكتەسەدى؟" دەگەن سۇراق تۋادى.

حالىقارالىق ستراتەگيالىق زەرتتەۋ ورتالىعى (International Institute for Strategic Studies, ارى قاراي IISS) كورسەتكەن مالىمەتكە قاراعاندا قىتاي ءوزىنىڭ اسكەري ىستەرگە پايدالاناتىن دروندارىن مىسىر، ميانما، ساۋد ارابياسى، پاكىستان، بىرىككەن اراب امىرلىگى جانە نيگەريا قاتارلى ەلدەرگە ساتقان.

الەمدە اسكەري قارۋ-جاراق سالاسىنا نازار اۋداراتىن بولساق، قىتايدىڭ ون جىلدىڭ الدىنداعى سالماعى مەن قازىرگى دەڭگەيىن جەر مەن كوكتەي پارىقتى. سونىمەن بىرگە، قىتاي قارۋ ساتىپ الاتىن الارماندارىنا ەڭ جوعارى ساپاداعى قارۋ-جاراقتى ۇسىنۋدا.

قۇرلىق ارمياسىنا باعىتتالعان قارۋ-جاراق ەكسپورتىندا دا قىتاي قازىر ۋكراينا مەن رەسەيدىڭ باستى قارسىلاسىنا اينالىپ كەلەدى. ايتالىق، 2014 جىلى تايلاندپەن تانك ساۋداسى كەزىندە رەسەيدىڭ الدىن وراپ كەتتى. 2017 جىلعا كەلگەندە تايلاند پەن قىتاي اراسىندا قارۋ-جاراق ساتۋ جانە ساتىپ الۋ كەلىسىمىن جاساستى.

قىتايدىڭ جاڭا سوعىس قارۋلارىن ەكسپورتتاۋى ونىڭ كورشىلەرىن عانا ەمەس، الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىن الاڭداتىپ وتىر. قىتايدىڭ جاڭا سوعىس قارۋلارىن كوپتەپ ساتۋى الەمدىك تۇراقتىلىققا قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىن دەپ قارايدى. سەبەبى، قازىرگى جاعدايدان الىپ قاراعاندا باتىس ەلدەرى اراسىندا سوعىس بولۋى ەكى تالاي، بىراق قىتايدىڭ قارۋ-جاراقتارىن ساتىپ الىپ جاتقان ەلدەردىڭ ءبارى ورتا شىعىس جانە شىعىس ەلدەرى.

“The Qazaq Times”