الماتىدا الاشتىڭ 100 جىلدىعىنا وراي حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا ءوتتى

كەشەگى بابالار اڭساعان بوستاندىققا قولىمىز جەتكەلى بەرى ۇلتىم دەپ قان كەشكەن، ءتىپتى جانىن بەرگەن ۇلى تۇلعالار مەن ەل جۇرەگىنەن وشپەس ورىن العان ەگەي ەرلەردىڭ ەسىمدەرى ۇلىقتالىپ كەلەدى. سولاردىڭ جارقىن بەينەسى «قايتسەك قازاقتى تەڭدىك جولىنا تۇسىرەمىز، قايتسەك باسقالارمەن تەرەزەسى تەڭ ەل بولامىز، قايتكەندە قازاقتى وياتامىز؟» – دەپ ءومىر كەشكەن الاشورداشىلار ەدى. وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن «الاش» دەگەن اتپەن وردا تىككەن الاشورداشىلاردىڭ ۇلت ءۇشىن باستاعان يگى باستامالارىنا بيىل 100 جىل تولدى. ءجۇز جىلدىقتى ەسكە الۋ، ونى ۇلىقتاۋ رەسپۋبليكامىزدىڭ ءار جەرىندە ءوز دەڭگەيىندە تويلانىپ كەلدى.

قر ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى.، پروفەسسور مامبەت قويگەلدى

22 جەلتوقساندا ا. بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى «رۋحاني جاڭعىرۋ – الاشتىڭ اسىل مۇراتى: ءتىل - جازۋ - مادەنيەت» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا وتكىزدى. كونفەرەنتسياعا قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى، قر ۇعا اكادەميگى  مۇرات جۇرىنوۆ،      فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، «وتىرار كىتاپحاناسى» عىلىمي ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى تۇرسىن جۇرتباي، قر ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمدارىنىڭ  دوكتورى.، پروفەسسور  مامبەت قويگەلدى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى زيابەك قابىلدينوۆ، قر ۇعا كورروسپوندەنت مۇشەسى، پەداگوگيكا عىلىمدارىىنڭ دوكتورى، پروفەسسور فاۋزيا ورازباەۆا، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، مۋگلا سىتكى كوچما ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى كەنان كوچ (تۇركيا),   فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى  مۋگلا سىتكى كوچما ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى الي اكار (تۇركيا), الماتى قالاسىنداعى يران مادەني وكىلدىگىنىڭ ديرەكتورى  دجالالي كياساري سەيەد دجاۆاد، جازۋشى بەيبىت قويشىباەۆ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قازۇۋ پروفەسسورى انار        سالقىنباي،         فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى  عاريفوللا انەس، ساياساتكەر دوس كوشىم، ايدوس سارىم، راسۋل جۇمالى،  قاتارلى ەلىمىزدىڭ جانە شەتەلدەن كەلگەن عالىمدار، الاش ارىستارىنىڭ ۇرپاقتارى، مۇراعات، كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرى، ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتار، مەكتەپ وقۋشىلارى ت.ب. قاتىستى.

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، «وتىرار كىتاپحاناسى» عىلىمي ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى تۇرسىن جۇرتباي

كونفەرەنتسيا سوڭىندا باسپادان شىققان «احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تىلتانىمدىق مۇرالارى» اتتى كولەمدى ەڭبەكتىڭ، تەلجان شونانوۆتىڭ بەس تومدىق شىعارمالار جيناعىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى، جيىلىسقا قاتىسقان الاش ارىستارىنىڭ ۇرپاقتارىنا سىي-قۇرمەت كورسەتىلدى.

قازاقتىڭ ءبىر عاسىرىن ۇلتتىق رۋح پەن سەنىمگە، پاراسات پەن پايىمعا، عىلىم مەن بىلىمگە تولتىرىپ كەتكەن ۇلت زيالىلارى «الاش» اۆتونومياسىن قۇرۋ ارقىلى قازاقتىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن، سالت-ءداستۇرىن، ۇلتتىق ۇستانىمىن دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا تانىستىرۋدى مۇرات ەتتى. سول زاماندا ايقىن يدەيا، ماڭگىلىك ماقسۇت ۇستانعان ابزال جانداردى زامانىنان وزىق تۋعان تۇلعالار دەسەك بولار. ولار باستاعان يدەيا قازاق قوعامىنىڭ تەڭدىك پەن بوستاندىققا، وقۋ مەن بىلىمگە، الداعى نۇرلى بولاشاققا ۇمتىلۋدىڭ العى شارتى ىسپەتتى. ءبىرى: «ءتىرى بولسام قازاققا قىزمەت ەتپەي قويمايمىن» ء(اليحان بوكەيحانۇلى) دەپ انت ەتسە، ەندى ءبىرى:

«الاش تۋى استىندا

كۇن سونگەنشە سونبەيمىز.

ەندى ەشكىمنىڭ الاشتى

قورلىعىنا بەرمەيمىز!

ولەر جەردەن كەتتىك ءبىز

ەندى ماڭگى ولمەيمىز!

جاساسىن، الاش، جاساسىن!» (س.تورايعىروۆ) –

دەپ كۇللى قازاقتى ءبىر تۋدىڭ استىنا جيىپ، ازاتتىققا بىرگە قول جەتكىزۋگە ۇندەۋ سالدى. ولار ەل ىسىنە ارالاسا ءجۇرىپ، وقۋ-اعارتۋ، گازەت-جۋرنال شىعارۋ، ساۋاتسىزدىقتى جويۋ سەكىلدى يگى شارۋالارمەن اينالىسىپ، «قايتسەك وزىق ۇلتتار سەكىلدى عىلىم مەن ءبىلىمدى قاتار يگەرگەن، ۇلتتىق ەكونوميكاسى دامىعان، ىشكى ءوندىرىسى قۋاتتى، بولاشاعى جارقىن ەل بولامىز؟!» دەگەن ماقساتتىڭ جەتەگىندە ءجۇردى. ولار ەلدىڭ بۇگىنى ءۇشىن ەمەس، ەرتەڭى ءۇشىن جۇمىس ىستەدى. باستارىنا تونگەن قاۋىپ- قاتەرگە قاراماستان، ولار ەل يگىلىگى جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتتى. ولاردىڭ ازات ويلارى ەلىمىزدىڭ  تاۋەلسىزدىك الۋىنا تىكەلەي سەبەپشى بولعانى دا شىندىق. بوستاندىق پەن ازاتتىققا جەتۋدى اڭساعان الاش ۇرپاقتارى بۇگىندە ءوزىنىڭ شۇرايلى جەرىندە، تاۋەلسىز ەلىندە جاساپ وتىر. الاشوردانىڭ بۇگىنگى بەينەسى – تاۋەلسىز قازاقستان. ال بۇگىنگى قازاقستاننىڭ التاي مەن اتىراۋعا دەيىنگى ۇلان-عايىر دالاسى – ۇلت ءۇشىن جانىن اياماعان كەشەگى الاش ارىستارىنىڭ اماناتى.

قازاق قوعامىنىڭ بولاشاققا تالپىنىسىن سوناۋ وتكەن عاسىردا-اق كوكسەگەن الاش زيالىلارى – ۇلتىمىزدىڭ ماڭگىلىك ماقتانىشتارى. ولاردىڭ ۇستانعان يدەياسى ماڭگىلىك يدەيا بولىپ قالا بەرمەك. ۇلت زيالىلارىنىڭ وتكەن عاسىرداعى اڭساعان ارماندارى بۇگىنگى تاڭدا جۇزەگە اسىپ جاتىر. ارينە، قازاق باردا الاش رۋحى سونبەيدى. ۇلتىم، بايتاق جەرىم، باي ءتىلىم دەپ ءومىر كەشكەن ەلەۋلى تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرى، اتقارعان قىزمەتتەرى، ونەگەلى ىستەرى ەل جادىنا ماڭگى ساقتالارى داۋسىز.

دۇيسەنالى الىماقىن

“The Qazaq Times”