Almatıda Alaştıñ 100 jıldığına oray halıqaralıq ğılımi-teoriyalıq konferenciya ötti

Keşegi babalar añsağan bostandıqqa qolımız jetkeli beri wltım dep qan keşken, tipti janın bergen wlı twlğalar men el jüreginen öşpes orın alğan egey erlerdiñ esimderi wlıqtalıp keledi. Solardıñ jarqın beynesi «qaytsek qazaqtı teñdik jolına tüsiremiz, qaytsek basqalarmen terezesi teñ el bolamız, qaytkende qazaqtı oyatamız?» – dep ömir keşken Alaşordaşılar edi. Osıdan bir ğasır bwrın «Alaş» degen atpen orda tikken Alaşordaşılardıñ wlt üşin bastağan igi bastamalarına biıl 100 jıl toldı. Jüz jıldıqtı eske alu, onı wlıqtau respublikamızdıñ är jerinde öz deñgeyinde toylanıp keldi.

QR WĞA akademigi, tarih ğılımdarınıñ doktorı., professor Mämbet QOYGELDİ

22 jeltoqsanda A. Baytwrsınwlı atındağı Til bilimi institutı «Ruhani jañğıru – Alaştıñ asıl mwratı: til - jazu - mädeniet» attı halıqaralıq ğılımi-teoriyalıq konferenciya ötkizdi. Konferenciyağa QR Wlttıq ğılım akademiyasınıñ prezidenti, QR WĞA akademigi  Mwrat JWRINOV,      filologiya ğılımdarınıñ doktorı, professor, «Otırar kitaphanası» ğılımi ortalığınıñ direktorı Twrsın JWRTBAY, QR WĞA akademigi, tarih ğılımdarınıñ  doktorı., professor  Mämbet QOYGELDİ, tarih ğılımdarınıñ doktorı, professor, Ş.Uälihanov atındağı Tarih jäne etnologiya institutınıñ direktorı Ziyabek QABILDINOV, QR WĞA korrospondent müşesi, pedagogika ğılımdarıınñ doktorı, professor Fauziya ORAZBAEVA, filologiya ğılımdarınıñ doktorı, Mugla Sıtkı Koçma universitetiniñ professorı KENAN KOÇ (Türkiya),   filologiya ğılımdarınıñ doktorı  Mugla Sıtkı Koçma universitetiniñ professorı ALI AKAR (Türkiya), Almatı qalasındağı Iran mädeni ökildiginiñ direktorı  DJALALI KIYASARI Seyed Djavad, jazuşı Beybit QOYŞIBAEV, filologiya ğılımdarınıñ doktorı, QazWU professorı Anar        SALQINBAY,         filologiya ğılımdarınıñ doktorı  Ğarifolla ÄNES, sayasatker Dos Köşim, Aydos Sarım, Rasul JWMALI,  qatarlı elimizdiñ jäne şetelden kelgen ğalımdar, Alaş arıstarınıñ wrpaqtarı, mwrağat, kitaphana qızmetkerleri, studentter men magistranttar, mektep oquşıları t.b. qatıstı.

filologiya ğılımdarınıñ doktorı, professor, «Otırar kitaphanası» ğılımi ortalığınıñ direktorı Twrsın JWRTBAY

Konferenciya soñında baspadan şıqqan «Ahmet Baytwrsınwlınıñ tiltanımdıq mwraları» attı kölemdi eñbektiñ, Teljan Şonanovtıñ bes tomdıq şığarmalar jinağınıñ twsaukeseri ötti, jiılısqa qatısqan Alaş arıstarınıñ wrpaqtarına sıy-qwrmet körsetildi.

Qazaqtıñ bir ğasırın wlttıq ruh pen senimge, parasat pen payımğa, ğılım men bilimge toltırıp ketken wlt ziyalıları «Alaş» avtonomiyasın qwru arqılı qazaqtıñ tilin, mädenietin, salt-dästürin, wlttıq wstanımın dünieniñ tört bwrışına tanıstırudı mwrat etti. Sol zamanda ayqın ideya, mäñgilik maqswt wstanğan abzal jandardı zamanınan ozıq tuğan twlğalar desek bolar. Olar bastağan ideya qazaq qoğamınıñ teñdik pen bostandıqqa, oqu men bilimge, aldağı nwrlı bolaşaqqa wmtıludıñ alğı şartı ispetti. Biri: «Tiri bolsam qazaqqa qızmet etpey qoymaymın» (Älihan Bökeyhanwlı) dep ant etse, endi biri:

«Alaş tuı astında

Kün söngenşe sönbeymiz.

Endi eşkimniñ alaştı

Qorlığına bermeymiz!

Öler jerden kettik biz

Endi mäñgi ölmeymiz!

Jasasın, Alaş, jasasın!» (S.Torayğırov) –

dep külli qazaqtı bir tudıñ astına jiıp, azattıqqa birge qol jetkizuge ündeu saldı. Olar el isine aralasa jürip, oqu-ağartu, gazet-jurnal şığaru, sauatsızdıqtı joyu sekildi igi şarualarmen aynalısıp, «Qaytsek ozıq wlttar sekildi ğılım men bilimdi qatar igergen, wlttıq ekonomikası damığan, işki öndirisi quattı, bolaşağı jarqın el bolamız?!» degen maqsattıñ jeteginde jürdi. Olar eldiñ bügini üşin emes, erteñi üşin jwmıs istedi. Bastarına töngen qauip- qaterge qaramastan, olar el igiligi jolında ayanbay eñbek etti. Olardıñ azat oyları elimizdiñ  täuelsizdik aluına tikeley sebepşi bolğanı da şındıq. Bostandıq pen azattıqqa jetudi añsağan Alaş wrpaqtarı büginde öziniñ şwraylı jerinde, täuelsiz elinde jasap otır. Alaşordanıñ bügingi beynesi – Täuelsiz Qazaqstan. Al bügingi Qazaqstannıñ Altay men Atırauğa deyingi wlan-ğayır dalası – wlt üşin janın ayamağan keşegi Alaş arıstarınıñ amanatı.

Qazaq qoğamınıñ bolaşaqqa talpınısın sonau ötken ğasırda-aq köksegen Alaş ziyalıları – wltımızdıñ mäñgilik maqtanıştarı. Olardıñ wstanğan ideyası mäñgilik ideya bolıp qala bermek. Wlt ziyalılarınıñ ötken ğasırdağı añsağan armandarı bügingi tañda jüzege asıp jatır. Ärine, qazaq barda Alaş ruhı sönbeydi. Wltım, baytaq jerim, bay tilim dep ömir keşken eleuli twlğalardıñ esimderi, atqarğan qızmetteri, önegeli isteri el jadına mäñgi saqtaları dausız.

Düysenäli ÄLİMAQIN

“The Qazaq Times”