تانىمايتىن قىزدى الىپ قاشۋ – بارىپ تۇرعان جابايىلىق

قىز الىپ قاشۋ قازاقتا بۇرىننان بار. وعان كوز جۇما قاراۋعا بولماس. بىراق، قالاي الىپ قاشقان، نە ءۇشىن الىپ قاشقان.  

قازاق تاريحىنا كوز جىبەرسەك بۇعان ءبىراز مىسال تابۋعا بولادى. ارىعا بارماي-اق، «ەڭلىك-كەبەك»، «قالقامان-مامىر» تاعى باسقا جىر-داستانداردان كورە الامىز. بۇگىنگە اڭىز بولىپ جەتكەن بۇل عاشىقتار ءبىرىن-ءبىرى شىن سۇيگەن، ءتاڭىردىڭ جازۋىمەن تاعدىرلارى تۇيىسكەن جاستار.

بىراق، قاتال قوعامدىق ءتارتىپ، رۋ باسشىسىنىڭ ىعىنا باعىنعان جۇيەنىڭ اسەرىنەن ءبىر-بىرىنە قوسىلا الماي، امالسىز الىسقا قاشۋعا ءماجبۇر بولادى. قاراپ وتىساڭىز، كەبەك ەڭلىكتى، قالقامان مامىردى الىپ قاشقان.

ال، قازىرگى كەزگە ورالايىق. ءوزىمىز ەس بىلگەلى، قازاق دالاسىنىڭ شىعىس وڭىرىندە «قىز الىپ قاشۋ» وقيعالارىنا كۋا بولدىق، ەستىدىك. وندا دا امالسىزدان. ەڭ اۋەلى، ەكى جاس ءبىر-بىرىمەن تانىسىپ، تابىسىپ الادى. الايدا، قىز جاقتىڭ اتا-اناسى رۇقسات بەرمەي قويعان سوڭ عانا، سونداي قادامعا ەرىكسىز بارعان قىز-جىگىتتەردى تۇسىنۋگە بولادى.

ال، ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك جاعىندا دا قىز الىپ قاشۋ بار ەكەن. ءبىر قىزىعى، تانىمايتىن، ءوزى بۇرىن سويلەسىپ، جۇزدەسىپ كورمەگەن قىزدى الىپ قاشىپ كەتەدى ەكەن. كوشەدەن كورىپ، سىرتىنان بايقاپ، ءتۇرى ۇناسا بولدى، تارپا باسسالىپ، ۇيىنە الىپ بارادى. اپىراۋ، بۇل – قىز الىپ قاشۋ ەمەس، ادام بۇلاۋ، ادام ۇرلاۋ دەيتىن قىلمىستىق ارەتكەتىڭ ناق ءوزى ەمەس پە؟!

اتام قازاقتىڭ سالتىندا قىزعا قىرىق جىگىت ءسوز سالادى، بۇيىرعان ءبىرى الادى.  ەكى جاس ءسوز بايلاسقان سوڭ، اتا داستۇرىمەن قۇدالىق ايتتىرىپ، ۇكىسىن تاعىپ، سىرعاسىن سالىپ، تويىن جاساپ، وتاۋىن كوتەرەدى. ال، تانىمايتىن قىزدى الىپ قاشپاق تۇگىلى، ارتىق ءسوز ايتپاعان عوي. بايقاساق، ءبىز قىز الىپ قاشۋ دەگەندى مۇلدە باسقاشا تۇسىنەدى ەكەنبىز. بىرەۋدىڭ ۇكىلەپ، ايالاپ وتىرعان قىزىن زورلىقتى كۇشپەن الىپ قاشىپ، ونى ۇيىنە كىرگىزگەن سوڭ، تابالدىرىققا ءبىر كەمپىردى جاتقىزىپ جولىن توستىرۋ قايدان شىققان سالت؟ ول قىز الىپ قاشىپ بارعان ادامىمەن دۇرىس ءومىر كەشە السا جاقسى، ەكەۋىنىڭ كوڭىلى جاراسپاسا، سەزىمى تابىسپاسا ءومىرى وكىسىپ، بەرەكەسى بۇزىلىپ، ەرتەڭ-اق شاڭىراعى شايقالماي ما؟! ءسويتىپ، تاعى ءبىر قازاقتىڭ قىزىنىڭ جۇرەگى جارالانىپ، ءومىرى ويران، تاعدىرى تاس-تالقان بولادى. ەرتەڭ ول «قايتىپ كەلگەن قىز، اجىراسقان قاتىن» اتىن ارقالاپ، ارى قارايعى تاعدىرىندا ومىرىنە قارا كۇيە جاعىلىپ وتەدى.

سوندىقتان، تانىمايتىن قىزدى الىپ قاشۋ دەگەن ول قازاق سالتىندا بولماعان. ول – زورلىق، جابايىلىق. شىنداپ كەلگەندە، قىلمىس. بۇنداي ارەكەتتى وزىنە سەنىمسىز، قىزدان سالىمى جوق، جۇرەگىندە سەزىم، ماحاببات جوق ەزدەر عانا ىستەيدى. ال، ەركەكتەر جاقسى كورگەن قىزىنا ءسوز سالىپ، جۇرەگىن جاۋلاپ، وزىنە باعىندىرىپ، عاشىق قىلىپ الادى. ءسويتىپ، باقىتتى وتباسىن قۇرادى.

ابات بايتاق

"The Qazaq Times"