وزبەكستان رەسپۋبليكاسى – ورتالىق-ازيا ەلدەرىنىڭ ءبىرى. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك كورشىسى. ەلىمىزگە ماڭعىستاۋ، قىزىلوردا، وقو، جامبىل وبلىستارى ارقىلى شەكارالاسادى. قۇرامىندا ءبىر اۆتونوميالى رەسپۋبليكا (قاراقالپاقستان) جانە 12 وبلىس بار. رەسمي دەرەكتەر بويىنشا حالىق سانى 31,1 ملن ادام. حالىق سانىنىڭ ورتا ەسەپپەن جىلدىق ءوسىم مولشەرى 1,7 پايىز. ياعني، جىلىنا شامامەن 459 مىڭ ادامعا كوبەيەدى. حالىقتىڭ ورتاشا ۇزاق جاسى 64 جاستى قۇرايدى. وزبەكتەر جالپى رەسپۋبليكا حالىق سانىنىڭ 75 پايىزىن ۇستايدى. ورىستار 7,4 پايىز، تاجىكتەر 4,7 پايىزىن، ال، قازاق ۇلتى 4,1 پايىزىن يەلەيدى.
وزبەكستان قارۋلى كۇشتەرى
1992 جىلى قاڭتاردا وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق گۆاردياسى قۇرىلدى. بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ءبىر موتواتقىشتار ديۆيزياسى، ەكى اۋە كۇشتەرى پولكى مەن ءبىر اۋەدەن قورعانىس پولكى، جاڭادان قۇرىلعان وزبەكستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ نەگىزى بولىپ قالاندى.
1992 جىلى شىلدەدە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگى قۇرىلدى.
1994 جىلى 13 شىلدەدە وزبەكستان ناتو-نىڭ 22-ءشى بەيبىت سەرىكتەس باعدارلاماسىنداعى ەلگە اينالدى.
نەگىزگى اسكەري قۋاتى
وزبەكستاندا اسكەري جاتتىعۋداعى جانە قوسالقى اسكەر قاتارىنداعى بەلسەندى اسكەريلەر سانى 382 مىڭ ادام. 350 مىڭ ادامى قۇرلىق اسكەري جاتتىعۋلارىنان وتكەن. تەڭىز كۇشتەرى 2500 ادام، اۋە كۇشتەرىندە 30 مىڭ جاۋىنگەر، ال اسكەرگە شاقىرۋعا دايىن ادامدار جىل سايىن 600 مىڭ ادامنان اسادى. ەلدەگى تۇراقتى اسكەريلەندىرگەن كۇشتەردە 50 مىڭ ادام بار.
2016 جىلعى جاھاندىق اسكەري قۋاتتىلىق رەيتينگىسىندە (Global Firepower Military Ranks-2016) وزبەكستان 126 مەملەكەت ىشىندە 53-ءشى ورىندى يەلەپ، ورتا ازيا ەلدەرى اراسىندا الدىنعى ورىنعا شىقتى. اتالعان رەيتينگتە قازاقستان 66-شى ورىننان كورىندى. سونىمەن بىرگە بۇل كورسەتكىشتە وزبەكستانداعى اسكەري قىزمەتكە جارامدى ادام سانى 13,3 ملن ادام دەلىنگەن.
2010 جىلعى رەسەيلىك «اسكەري ونەركاسىپ جۋرنالى» باسىلىمىندا كورسەتىلۋىنشە، وزبەكستاننىڭ قۇرلىق ارمياسىندا 27 بريگادا بار دەلىنگەن.
قۇرلىق ارميا قوسىنى
وزبەكستان ارمياسىنىڭ ەڭ قۋاتتى قوسىنى قۇرلىق قوسىنى دەۋگە بولادى. 250 مىڭ ادام قۇرلىق اسكەري جاتتىعۋىنان وتكەن. ودان سىرت 100 مىڭ ادام قۇرلىق اسكەر قاتارىنا دايىن. تۇراقتى قۇرلىق ارميا جاۋىنگەرلەرى 40 مىڭ. (1 تانك بريگاداسى، 10 موتواتقىشتار بريگاداسى، 1 دالالىق سوعىس بريگاداسى، 1 دەسانتتار بريگاداسى، 1 اۋەدەن شابۋىلداۋشى بريگادا جانە ينجەنەرلەر باتالونىنان تورتەۋى بار)
وزبەكستان ارمياسى قۇرلىقتىق قوسىنىندا تانك جانە بروندالعان اسكەري كولىكتى قوسقانداعى جالپى سانى شامامەن 7100. ءارتۇرلى ارتيللەريالاردىڭ جالپى سانى 8100. جاقىن ارالىقتا اتىلاتىن زىمىراننان 6 دانا، تانككە قارسى زىمىراننان ون نەشەسى بار. بىرنەشە اۋە شابۋىلىنان قورعانۋعا ارنالعان زىمىراندارى دا بار. قۇرلىق قوسىنىنا تيەسىلى 24 تىك ۇشاق بار.
تەڭىز ارميا قوسىنى
وزبەكستان سۋ كۇشتەرى نەگىزىنەن ارال تەڭىزىندەگى شەكارانى قورعاۋعا ارنالعان. تەڭىز ارمياسىندا 2500 جاۋىنگەر، ءارتۇرلى تيپتەگى 20 كەمەسى بار. ونىڭ ىشىندە ەكەۋى سۋ ءۇستى سوعىس كەمەسى، ال وزگەسى تاسىمال، قۇتقارۋ جانە سۋ ايدىنىن شارلاۋ قىزمەتىنە ارنالعان كەمەلەر.
اۋە كۇشتەرى
وزبەكستان اۋە كۇشتەرى مەن اۋە قورعانىسى كۇشتەرىندە 8500 ادام بار. اۋە كۇشتەرىنە قاراستى 4 اۋە ارمياسى بريگاداسى، ءبىر تىكۇشاق قوسىنى، ءبىر كولىك قوسىنى، 1 تىكۇشاق بريگاداسى مەن ءبىر اۆياتسيالىق وقىتۋ ورنى بار. ولارعا تيەسىلى ءتۇرلى تيپتەگى ۇشاق سانى 470. نەگىزگى اۋە كۇشى 137 شابۋىلشى، توسقاۋىلشى ۇشاقتار جانە 100 شامالى تىكۇشاققا سۇيەنەدى.
وزبەكستاننىڭ نەگىزگى اۆياتسيا بازاسى ءاندىجان، قارشى، تەرمەز، چيرچيك، نامانگان، تاشكەنت قاتارلى جەرلەرگە ورنالاسقان.
ىشكى اسكەري كۇشتەر
ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنە قارايتىن 30 مىڭعا جۋىق اسكەريلەر بار. بۇلار 1 ارناۋلى مىندەت وتەيتىن بريگادانى، 1 پاترۋلدىك بريگادا، ءبىر كۇزەتشىلەر پولكىن، ءبىر ارناۋلى قوسىنىن، 2 بارلاۋ اگەنتتىگى مەن 2 بارلاۋشىلار باتالونىن قۇرايدى.
قورعانىس مينيسترلىگىنە قارايتىن شەكارا قورعاۋشى جاۋىنگەرلەر سانى 15 مىڭ ادامعا جەتەدى. ولار 13 شەكارا قورعاۋ بريگاداسى مەن 2 ۇلكەن شەكارا گارنيزونى جانە 2 كىشى اسكەري كازارماسىن قۇرايدى.
4 ۇلكەن اسكەري قولباسشىلىق باس شتابقا بولىنگەن.
پرەزيدەنت كۇزەتىنە ارنالعان مىڭعا جۋىق اسكەري قىزمەتكەر بار، وعان قوسا ۇلتتىق گۆارديا مىڭعا جۋىق اسكەردەن قۇرالعان. توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنە قاراستى 10 مىڭ ادام، قۇرامىنا ءبىر ازاماتتىق قورعانىس توبى، ءبىر جىلدام رەاكتسيا باتالونى، قۇتقارۋ كومانداسىنان بىرەۋ جانە ءبىر تاۋلى ايماقتا قۇتقارۋ قىزمەتىن اتقارۋشى باتالون بار. بۇلاردان بولەك ءۇش زاپاس باتالونى جاساقتالعان.
اسكەري تەحنيكاسى
تانك: جالپى سانى 420, قۇرلىق ارمياسىندا 340 تانك بار. (جارتىسىنا جۋىعى ەسكى ت-62 تۇرپاتتى تانكتەر)
اسكەري كولىك: 210 جاياۋ اسكەر جاۋىنگەرلىك ماشينالارى (بمپ). 190 پاراشيۋتشى-دەسانتشىلارعا ارنالعان كولىكتەر (بمد). 500 ساۋىتتى تاسىمال كولىكتەرى بار (بتر)
ارتيللەريالار: وزدىگىنەن جۇرەتىن ارتيللەريا 140 دانا. سۇيرەلمەلى ارتيللەريالار 200-گە جۋىق.
زىمىراندار: 80 دانا زىمىران قوندىرعىلارى بار.
سوعىس ۇشاقتارى: 30-دان استام سۋ-24 بومبىلاۋشى ۇشاقتارى بار. 20 دانا سۋ-25 شابۋىلداۋشى ۇشاق. 30-عا جۋىق ميگ-25, ميگ-29 جانە سۋ-27 جويعىش ۇشاقتارى بار. 40-تان استام تاسىمالداۋشى ۇشاق، 30 دا 50 شاماسىنداعى مي-24 جاۋىنگەرلىك تىكۇشاقتارى مەن 90 دانا كولىك جانە كوممۋنالدىق تىكۇشاقتارى بار.
اسكەري بيۋدجەتى: 2007 جىلدان بەرى وزبەكستان اسكەري بيۋدجەتتە ورتا ازيا ەلدەرى اراسىندا الدىنعى ورىندا كەلەدى. 2006 جىلى وزبەكستاننىڭ قورعانىس قۋاتىنا بولگەن قارجىسى 809 ملن اقش دوللارىن قۇرادى. 2007 جىلى $900 ملن. 2008 جىلى $ 1.08 ميلليارد. 2009 جىلى $ 1.238 ملرد. 2010 جىلى $ 1,422 ملرد. 2011 جىلى $ 1,568 ملرد دەيىن كوتەرىلدى. 2014 جىلى 2 ملرد اقش دوللارى ءبولىندى.
«قازاقستان اسكەرى رەسەي شەكاراسىن قورعاۋعا بارا ما؟»: قورعانىس ءمينيسترى جاۋاپ بەردى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى
ۋكراينا داعدارىسىنىڭ كۇشەيۋىنە بايلانىستى رەسەي – موڭگوليا - قىتاي مۇددەلىك قاتىناستارى
موڭعوليا استاناسىندا جاپپاي نارازىلىق شەرۋلەرى ءوتتى