«Sayasi twtqın» azabın tartqan Aron Atabek Almatığa keldi

Aqın äri dissident Aron Atabek jwma küni sağat 22.00 şamasında Almatı qalasına wşıp keldi. Sot 18 jıl bas bostandığın ayıru jazasınıñ qalğan üş jıl merzimin bir jıldıq şekteu türine auıstırıp, abaqtıdan bosatqannan keyin onı qoldauşı-daqtastarı kütip aluğa äuejayğa jinaldı.

Azamattıq qoğamdı birdey quantıp-alañdatqan kezdesu

Qazan ayınıñ alğaşqı küni Aron Atabektiñ twrğılıqtı qalasına oralatını jöninde keşkisin tarağan habarlamadan keyin FlyArystan äuekompaniyasınıñ Pavlodar-Almatı bağıtındağı reysin tağatsızdana kütkender qatarı köbeydi. Jiın barısında «biliktiñ repressivti sayasatın» sınağandar sayasi közqarastarı men azamattıq talaptarın aşıq ayttı.

16 jılğa juıq türmede otırğan «sayasi twtqınnıñ» qızı Alma Aronqızı Azattıq radiosınıñ tilşisine telefon arqılı bergen pikirinde Almatığa kelgenin rastap, äuejaydıñ negizgi kireberisinen bölek esikten jedel järdem köligimen alıp şığarılğanın jetkizdi.

Wşıp kelgen jolauşılardı kütu zalına şıqqan joq. Wzaq uaqıt bilik taqqan ayıptı moyındamay, azamattıq wstanımına tabandılıq tanıtqan Atabekti köpşilik köruden qattı ümittendi. Keybiri emociyağa erik berip jattı. «Sayasi twtqındar» turalı söz bola qalğanda atı birinşi atalatın onıñ jwrtpen qauışpaytının estigennen keyin de azamattar äuejay aldında biraz ayaldap, talap-pikirin bildiruge tırıstı. Olar «Aron Atabek!» dep wrandastı. «Nazarbaev rejimine sınbağan has batırımız, qoş keldiñ» degen ülken plakattı wstap jürdi.

Belsendilerdiñ biri «Nazarbaev rejimine sınbağan has batırımız, qoş keldiñ» degen jazuı bar plakattıñ qasında azamattıq-jeke közqarasın bildirip twr. Foto: QT

Atabekti kütip aluğa kelgender arasında belgili oppozicioner Jasaral Quanışalin, tirkelmegen Dempartiya jetekşisi Janbolat Mamay, onı qoldauşı Tölegen Jükeev, jeltoqsanşı Gülbahram Jünis, t.b. boldı.

Tarihi sätte Aron Atabekpen birge boluğa kelgender belgili jurnalist, marqwm Qazis Toğızbaevtıñ tüsirgen fotoların alıp şıqqan. Foto: QT

«Batıs sınına ilikken bilik Ağadildiñ tragediyasın Atabektiñ mısalında qaytalamauğa mäjbür»

Keyingi jıldarı qoğamda Aron Atabekti bosatu talabı köp aytıldı. Biıl tipti jiilep,  bastama Parlament qabırğası men ziyalılar ortasında da qozğaldı. Jıldar boyı adam haqınıñ saqtalauı men qorğaluı jolında eñbek etip kele jatqan qwqıq qorğauşılar arnayı peticiya jariyalap, qol jinap, Aqordağa da joldağan.

Osıdan keyin Pavlodardağı AP-162/1 türmesi Atabekti türmeden bosatu turalı ötiniş berip, qalalıq №2 sotı onıñ densaulıq jağdayına baylanıstı jazasın jwmsartıp, ayırılğan bostandığın şekteuge özgertti. Sot qaulısına säykes, Atabek bir jıl köleminde probaciyalıq baqılauda boladı.

Qırküyek ayınıñ ayağında qwqıq qorğauşılar Atabektiñ auruhanağa jatqızılğanın habarlağan. Anığıraq aytqanda, 15 jıl bwrın deni sau küyde türmege qamalğan onıñ qazir «omırtqası men jwlını zaqımdanğan jäne basqa da emdelmeytin aurularğa şaldıqqan». Sot qazannıñ 1-i onlayn ötken, osı küni birden bosatıldı. Belsendiler sot ükiminiñ jıldam orındaluın twtqınnıñ densaulıq jağdayınıñ öte naşar ekenin körsetedi dep topşılaydı.

Pavlodar-Almatı reysiniñ jolauşıları şığatın kütu zalında kirberis qaqpağa qarap-eleñdep twrğan köptiñ kütkeni bolmadı. Aron Atabekti toptan tısqarı basqa esikten alıp ketkeni belgili boldı. Foto: Orda.kz

Aron Atabek 2006 jılı Almatıdağı «Şañıraq» oqiğasınan keyin 18 jılğa sottalıp, policeydiñ ölimine äkep soqqan tärtipsizdikter wyımdastırdı dep ayıptalğan. Keyingi  jıldarı qwqıq qorğauşılar 68 jastağı dissidenttiñ densaulığınıñ naşarlauına alañdap, dereu bosatu turalı bastama kötergen. Biıl tamız ayında Atabekpen türmede kezdeskennen keyin Wlttıq aldın alu tetiginiñ qatısuşıları aqınnıñ jağdayı müşkil ekenin habarlağan edi.

Aron Atabekti «sayasi twtqın» retinde ataluına birden-bir sebep – onıñ Şañıraq oqiğasına deyin qoğamdıq-sayasi belsendilikpen aynalısuı. Ötkir közqarası men azamattıq wstanımı negizinde qwqıqtıq ädildikti talap etip, bilikti jii sınağan. 1986 jılı Jeltoqsan oqiğasına qatısqan. Tarihi oqiğanıñ qayta qaralıp, şınayı bağalanuına atsalısqan. 1989 jılı «Jerwyıq» wlttıq-qoğamdıq qozğalısın qwrdı. 90-şı jıldardıñ basında beyresmi-tirkeusiz «Alaş» partiyasına törağalıq etip, osımen attas gazetti basıp şığarğan. Ol abaqtıda oqşau otırsa da 0publicistikalıq jäne ädebi şığarmaşılığın tastamadı, eldegi jağdayğa qal-qadirinşe ärdayım ün qosıp otıradı. Atası Atabek quğın-sürgin qwrbanı bolğan. Qazirgi Qazaq Wlttıq universitetiniñ (filologiya fakul'teti) 1974 jılğı tülegi.

Şañıraq oqiğası            

2006 jılğı 14 şildede Almatı biligi Şañıraq eldimekeniniñ twrğındarı jerdi zañsız ielendi degen uäjben üylerdi sürmek bolğanda qarsılıq bildirgen jwrtqa qarsı arnayı jasaq pen policiyanı qoldanğan. Bar tabısı men eñbegin jwmsap twrğızğan baspanasın kül-qoqısqa aynaluın qalamağan qaraşa jwrt «qara şañırağın» qorğauğa tırısıp baqtı. Talabın beybit türde bildirgen. Dese de halıq tilin taba almağan bilik qaqıtığısqa jol berip, oqiğa 24 jastağı policey ölimimen ayaqtalğan.

Şañıraq oqiğasındağı qaqtığısqa deyingi kezeñde äyelder men qarttar bilik ökilderi men küştik qwrılımdarğa beybit kelisimge keluge ügittep tırısqan säti. Foto: Azattıq radiosı / Qazis Toğızbaev

Qoğam nazarın audarğan şulı iste bwl jağdayğa bilik birneşe şañıraqtıq pen sonda bolğan aqın äri dissident Aron Atabekti kinäli dep taptı. Aron Atabek 18 jılğa, Qwrmanğazı Ötegenov 16 jılğa, Erğanat Taranşiev 15 jılğa, Rüstem Twyaqov 14 jılğa sottaldı. Soñğı atalğan eki azamattıñ merziminen bwrın şarttı türde bostandıqqa şığaru jönindegi ötinişi qanağattandırılıp, 2018 jılı bosap şıqtı. Al wzaq uaıtqa sottalğan Ötegenovtıñ jazasına 2013 jılı türme äkimşiligi qızmetkerleriniñ «zañdı talabına bağınbau» ayıbı boyınşa tağı 2,5 jıl qosılıp, barlığı 18,5 jılğa wlğayğan.

Aron Atabek jazasınıñ köp böligin özi twratın Almatı qalasınan alıs ornalasqan türmelerde ötep kelgen. Aşıq derekterge qarağanda, keyingi jeti jıldan asa uaqıt, 2014 jıldıñ säuirinen bastap Pavlodardıñ uaqıtşa tergeu izolyatorında otırdı. Atabek bwl jerge Qarağandı oblısı Qarajal qalasındağı koloniyadan etappen jiberilgen. Sonımen qosa, onı eki ret Qostanay oblısı Arqalıq qalasındağı ömir boyına sottalğandar jatatın«qazaqstandıq Guantanamo» sanalatın «jabıq» türmege wstap jazalağan.

Qwqıq qorğauşılar men özi «jazıqsız sottalıp, azap şekken» dep esepteytin Aron Atabekke 2010 jılı küzde«Twtqındağı jasampaz» (Imprisoned artist) nominaciyası boyınşa Freedom to Create halıqaralıq sıylığı berildi.

Aron Atabektiñ eki qızı, bir wlı bar.

The Qazaq Times