Selçuk Bayraktar. Foto: https://stargazete.com

Türkiya men Asad rejimi qaqtığısında Bayraktar-TB2 wşqışsız wşu qwrılğıları türik qorğanıs salasınıñ aybındı ekenin körsetti. Türkiya bwğan deyin Süriyada birneşe märte äskeri operaciya jürgizgenmen, twñğış ret Idlib aspanında Bayraktar-TB2 atalatın wşqışsız äue qwrılğıların qoldandı. Qarulı şabuılda auır artilleriyamen qatar wşqışsız apparattar soğıs jağdayın aytarlıqtay özgertti.

2018 jılı Türkiya Süriyada jürgizgen «Zäytün bwtağı» äskeri operaciyasında wşqışsız äue qwrılğıların qoldanğan. Degenmen Bayraktar-TB2 men ANKA-S jaudı joyu maqsatında birinşi ret äuege köterildi.

Idlib qaqtığısı: Türkiyanıñ qorğanıs salası

1975 jılı AQŞ Türkiyanıñ qaru-jaraq eksportına sankciya engizgen soñ, Ankara men Uaşington baylanısı qiınday tüsti. Sol uaqıttan bastap Türkiya öziniñ qorğanıs önerkäsibin damıtuğa küş saldı. 1996 jılı Türkiya amerikalıq General Atomics kompaniyasınan 6 wşqışsız äue apparatın, 2006 jılı Izrail'den wşqışsız Heron qwrılğıların satıp aldı. Degenmen 2010 jılı Izrail' biligi Gazağa jol tartqan Türkiyanıñ toğız azamatın öltiruge bwyrıq bergennen keyin, taraptar diplomatiyalıq baylanısqa nükte qoydı.

Negizinen Türkiyanıñ qorğanıs salasına 1990 jıldarı äkelingen twñğış wşqışsız äue apparattarı AQŞ-tağı GNAT pen Izrail'diñ Heron ülgisinde bolatın. GNAT-tıñ jetilgen nwsqası sanalatın «Predator» jäne «Repaer» wşu kemeleriniñ 2000 jıldarı Türkiyağa satıluına AQŞ Kongresi rwqsat bergen joq. Keyinnen Türkiya otandıq wşqışsız äue apparattarın öndirudi qolğa aldı.

27 aqpanda Idlibtegi ahual kürt naşarladı. Äue soqqısı saldarınan 33 türik sarbazı mert boldı. Qarımta jauap retinde Türkiya Bayraktar-dı wşırdı.

Wşqışsız äue qwrılğıları osı aptada Asadtıñ äskeri jasağı men Damask baqılaytın audandarğa, Aleppo men Hama qalalarınıñ mañındağı äskeri äuejaylarğa da soqqı jasadı. 2 naurızda Türkiyanıñ qorğanıs ministri Hulusi Akara türik äskerleri Bayraktar-dıñ kömegimen süriyalıq eki Su-24 joyğış wşağın, eki wşqışsız apparattı, 135 tanki men bes PVO jüyesin joyıp, 2500-den astam jauıngerdiñ közin joydı dep habarladı. Sonımen qatar, «Hezbollanıñ» 10 joğarı lauazımdıları men odaqtastarı Aleppodağı kezdesu kezinde öltirilgen. Qazirgi uaqıttı reseylik qwrılğılar da Türkiyanıñ Bayraktar-ını tötep bere almay otırğanı ras.

Bayraktar-dıñ avtorı: Prezidenttiñ küyeubalası

Älem nazarın özine audarğan Bayraktar-TB2 qwrılğısın 2005 jılı 26 jastağı Selçuk Bayraktar esimdi student tanıstırdı. Ol elektrotehnika mamandığı boyınşa magistraturanı Amerikadağı Pensil'vaniya universitetinde, doktoranturanı Massaçusets tehnikalıq universitetinde tämamdağan. Selçuktiñ ata-anası 1984 jıldan bastap Türkiyadağı Bayraktar Makina kölik qwrau kompaniyasın basqarğan. 2000 jıldan bastap atalğan kompaniya dron şığara bastadı.

Alğaşqı jıldarı Bayraktar oylap tapqan wşqışsız apparattardı memleket igiligine jaratu oñayğa soqqan joq: Türkiya biligi Bayraktar-TB2-ge küdikpen qarap, qorğanıs salasında qoldanudan bas tartqan. Biraq 2006 jılı injener Bayraktar Türkiyadağı wşqışsız şağın drondar bayqauında jeñiske jetip, resmi Ankara eldiñ oñtüstik-şığısında 19 qwrılğını ornalastıruğa bwyrıq berdi.

2009 jılı qırküyek-qazanda jäne 2015 jılı resmi delegaciya aldında sınaqtan sätti ötken Bayraktar-TB2 türik qorğanıs salasındağı ozıq tehnikalar qatarına enip, Ankara äue operaciyalarınıñ negizgi qwrılğısına aynaldı. Ol 7 şaqırım biiktikte 24 sağatqa deyin wşu mümkindigine ie. 150 şaqırımğa deyingi qaşıqtıqta 54 kilogramnan artıq jük tasımalday alatın qwrılğı baylanıs ornatu üşin jerüsti basqaru stanciyaların paydalanadı.

Türik äskerleri paydalanatın 75-ten astam Bayraktar şağın wşqışsız äue köligi elektronikalıq, komp'yuterlik bağdarlama jäne qwrılımdıq qondırğılarımen birge Türkiyanıñ twñğış äue köligi sanaladı. Büginge deyin 100 mıñnan astam operaciyalıq wşu reysin jüzege asırğan qwrılğı qolaysız aua-rayı kezinde de qoldanıladı.

Selçuk Bayraktar esimi türik jerinde injener maman retinde ğana emes, prezident Rejep Tayıp Erdoğannıñ küyeubalası retinde de belgili. Bayraktar Erdoğannıñ kişi qızı Sumeyege üylengen.

Otandıq basılımdardıñ birine bergen swhbatında ol: «Boeing pen Lockheed Martin älemdegi eñ iri kompaniyalar. Biz de osı tizimge qosılatın bolamız. Eger Türkiya men wsınğan jobağa qoldau bildiretin bolsa, 5 jıldan keyin biz düniejüzilik qorğanıs salasında bir qadam alğa şığamız», – deydi. Rasımen, Amerikada bilim alıp, Tükriyanıñ qorğanıs salasına eleuli ıqpal etken Selçuk Bayraktardıñ äue qwrılğılarına basqa memleketter de asqan qızığuşılıq tanıtıp otır. Bıltır qañtarda Ukrainanıñ bwrınğı prezidenti Petr Poroşenko Bayraktar-TB2-niñ 12 danasına tapsırıs bergen. Mämileniñ jalpı qwnı 69 million dollarğa bağalandı. Katar men Päkistan da atalğan qwrılğığa qol jetkizudi maqsat etip otır.

Qwrılğınıñ tehnikalıq harakteristikası tömendegidey:

Maksimaldı wşu salmağı – 650 kg;

Apparattıñ wzındığı – 6,5 m;

Qanatı – 12 m;

Qozğaltqış: «Rotaks 912»;

Qozğaltqış quatı – 100;

Wşudıñ eñ joğarı jıldamdığı – 222 km/sağ;

Kreyserlik wşu jıldamdığı – 130 km/sağ;

Äser etu radiusı – 150 km;

Wşu biiktigi– 8200m;

Jükteme salmağı – 50 kg.

Qazirgi uaqıtta Türkiya wşqışsız wşu qwrılğıları arqılı AQŞ jäne Wlıbritaniyamen bäsekeles memleketke aynalğan. AQŞ älem boyınşa 2001 jılı wşqışsız qwrılğımen şabuıl jasadı. Büginde Wlıbritaniya, Izrail', Päkistan, Saud Arabiyası, BAÄ, Egipet, Nigeriya jäne Türkiya osı tehnologiyağa ie.

Naurızda bastalğan Idlibtegi qaqtığıs kezinde Bayraktar wşqışsız äue apparattarınıñ qanşalıqtı quattı ekeni mälim boldı. Aldağı jıldarı türiktiñ bwl qwrılğısı Germaniyadağı «Mauzer» men Reseydegi «Kalaşnikovtıñ» analogına aynaluı mümkin.

"The Qazaq Times"