Jaqında Qazaqstannıñ sayasi sahnasında tağı bir qızıq jağday orın aldı. Bwl bwrınğı prem'er-ministr, memleket qayratkeri Imanğali Tasmağambetovtıñ "Men reseyşil emespin, Meni orınsız qaralap jasıñdar..." degen aqtaulu-ündeui. Biraz uaqıttan beri jwrt esinen köterile bastağan Tasmağambetov qaytadan qoğamnıñ talqılauına ilikti. Onıñ mälimdemesi ärtürli közqarastar men pikirtalastarğa türtki bolıp, qazaq qoğamınıñ işki sayasi ahualı men bolaşağı jaylı jaña swraqtardı kün tärtibine şığardı. Biz Tasmağambetovtıñ sol ündeuiniñ mazmwnı men oğan qatıstı türli közqarastar jäne onıñ Qazaqstannıñ sayasi landşaftına ıqtimal äserin taldauğa tırıstıq.

Ündeudiñ mäni men mañızı

Tasmağambetovtıñ ündeuinde eldiñ äleumettik-ekonomikalıq jağdayı, tipti oq pen ottıñ arasındağı tönip twrğan geosayasi qater, wlttıq biregeylik jäne el basqarudağı mañızdı mäseleler qozğaldı. Ol Qazaqstannıñ bolaşağı üşin wlttıq müddelerdiñ basım boluı qajettigin atap ötip, belgili bir sayasi özgeristerge şaqırğandayğ, sonımen birge Abaydan bastap qazaq oyşıldarın eske ala otırıp öz ornın wlt müdesindege mañızdı orınğa qoyğısı keletindey äser qaldırdı.

Qoğamda bwl ündeu ärtürli qabıldandı: bireuler onı halıqtıñ üni dep qabıldap, qoldasa, endi bireuler onıñ astarında jasırın sayasi müddeler bar dep sanaydı. Sonımen qatar, Tasmağambetovtıñ "Men reseyşil emespin" degen sözine köpşilik senimsizdikpen qarap, onıñ şınayılığına kümän keltirude. Äsirese, onıñ Reseydegi elşi qızmetin atqarğan kezeñi, Mäskeuge jaqın sayasi twlğa retinde körinui jäne onıñ bwrınğı bilik jüyesindegi röli köptegen azamattardıñ onı ekijüzdi sayasatker retinde qabıldauına sebep boldı.

Pikirtalastar jäne qoğamnıñ reakciyası

Tasmağambetovtıñ mälimdemesine baylanıstı pikirtalastar negizinen üş negizgi bağıtta örbidi:

  1. Qoldauşılardıñ pikiri
    Onıñ jaqtastarı bwl ündeudi qoğamdağı mañızdı mäselelerdi aşıq köteruge degen batıl qadam retinde bağalaydı. Olar Tasmağambetovtıñ täjiribeli sayasatker ekenin jäne onıñ sözi qoğamda senim tudıratının alğa tartadı. Keybir sarapşılar onı qazirgi bilikke balama retinde körip, onıñ ündeui eldegi sayasi dinamikanıñ özgeruine sebep boluı mümkin dep boljaydı.
  2. Sınşılardıñ közqarası
    Qarsı pikir bildiruşiler bwl mälimdemeniñ uaqıtılı jasalğanına kümänmen qarap, onıñ naqtı sayasi maqsatı boluı mümkin ekenin aytadı. Olardıñ pikirinşe, Tasmağambetovtıñ ündeui belgili bir sayasi oyınnıñ bir böligi boluı ıqtimal jäne onıñ bastı maqsatı – bilikke ıqpal etu. Sonımen qatar, qoğamnıñ belgili bir böligi onı Şañıraq oqiğasına, 2000 jıldardıñ basındağı jerdi jekeşelendiru zañına jäne sol kezdegi äleumettik ädiletsizdikterge tikeley qatısı bar twlğa retinde qarastıradı. Tasmağambetovtıñ sol kezeñdegi sayasatı jerdi halıqtan tartıp alıp, oligarhtarğa beru ürdisin küşeytti degen pikirler bar. Bwl onıñ qazirgi ündeuine degen senimsizdikti arttırıp otır.
  3. Beytarap közqarastar
    Keybir sayasattanuşılar bwl ündeudi qoğamda orın alıp jatqan özgeristerdiñ körsetkişi retinde qarastıradı. Olar Tasmağambetovtıñ sözderi qazirgi bilik üşin belgili bir sın-qater tudıruı mümkin ekenin, biraq onıñ naqtı saldarı uaqıt öte kele anıqtalatının atap ötedi. Degenmen, jwrttıñ basım böligi Aron Atabek oqiğasın wmıtpağanın jäne ol üşin jauapkerşilikti Tasmağambetov ta arqalauı tiis ekenin alğa tartadı. Aronnıñ türmede köz jwmuı men onıñ sayasi közqarastarı üşin quğındaluı biliktiñ sol kezeñdegi şeşimderimen tikeley baylanıstı dep esepteledi. Sondıqtan Tasmağambetovtıñ ündeui köptegen adamdar üşin tek sayasi manevr retinde körinedi.

Mümkin saldarlar men bolaşaq scenariyler

Tasmağambetovtıñ ündeuiniñ Qazaqstannıñ sayasi sahnasına qalay äser etetini äli belgisiz. Degenmen, ıqtimal scenariylerdi qarastırar bolsaq:

  1. Qoğamdıq belsendiliktiñ artuı
    Bwl mälimdeme azamattıq belsendilikti arttırıp, bilikten naqtı reformalar talap etuge itermeleui mümkin.
  2. Biliktiñ reakciyası
    Ükimet bwl ündeudi elemey qoyuı da, oğan qarsı şara qoldanuı da mümkin. Eger ündeu qoğamda keñ qoldau tapsa, bilik belgili bir sayasi özgerister jasauğa mäjbür boluı ıqtimal.
  3. Jaña sayasi qozğalıstardıñ payda boluı
    Eger Tasmağambetovtıñ ündeui sayasi küşter tarapınan qoldau tapsa, bwl jaña sayasi qozğalıstardıñ qalıptasuına türtki boluı mümkin.

Imanğali Tasmağambetovtıñ ündeui qazaq qoğamında eleuli pikirtalastar tuğızdı. Onıñ sayasi salmağı men bedeli bwl ündeudi eleusiz qaldırmaydı. Degenmen, onıñ naqtı saldarı men ıqpalı aldağı uaqıtta anıqtalatın boladı. Qazaqstandağı sayasi procesterdiñ damuı osı ündeudiñ qoğamdağı rezonansına jäne biliktiñ oğan degen reakciyasına baylanıstı bolmaq. Biraq qoğamnıñ eleuli böligi onıñ ötkendegi sayasi äreketterin eskere otırıp, oğan kümänmen qarap, bwl ündeudi taza populistik qadam retinde bağalauda.