گۇلنار سالىقباي: سەنىڭ قاسىڭدا كۇن نۇرسىز، كوك تە الاسا

اقىن، گۇلنار سالىقباي

***

سەنى كۇتۋ – بالعا بۇرىش قوسقانداي،

كۇلىم قاعىپ، كۇندىز ايدى توسقانداي...

سەنى كۇتۋ – جالىنعا مۇز سالعانداي،

قامشىمەنەن وسقانداي.

سەنى كۇتۋ – بۇلتتىڭ سوقىر كوزىندەي،

قۋانعانداي ەشتەڭەنى سەزىنبەي.

سەنى كۇتۋ - جوققا قولدى سوزعانداي،

تورعاي قونعان گۇلدىڭ سىنعان كەزىندەي.

سەنى كۇتۋ سۋدى قۇمعا شاشقانداي،

قۇبىجىققا ەسىگىڭدى اشقانداي.

سەنى كۇتۋ قاراعانداي ايناعا،

سوسىن تۇرا قاشقانداي.

سەنى كۇتۋ مۇزدان شىراق جاققانداي،

جالتىراعان تۇزدان القا تاققانداي.

سەنى كۇتۋ - جىلاپ تۇرىپ وڭاشا،

كۇننىڭ ءدامىن تاتقانداي.

سەنى كۇتۋ - ءبىر عاجايىپ ومىردەي،

كوك اسپاندا تۇراتۇعىن توگىلمەي.

سەنى كۇتۋ - كولەڭكەمەن سوعىسۋ،

ەشقاشان دا جەڭىلمەي.

سەنى كۇتۋ - اداسقانداي ىشىڭدە،

نە بولماسا نان كورگەندەي تۇسىڭدە.

سەنى كۇتۋ – اپپاق تاسقا اينالۋ

كۇلىپ، الدە جىلاپ تۇرعان پىشىندە.

سەنى كۇتۋ - كۇتۋلەردىڭ قىزىعى،

تىلەكتىڭ دە ەڭ ادەمى، تۇزىگى.

كۇتەم سەنى قارا كوزىم تالدىرىپ،

دۇنيەنىڭ بىتكەنىنشە قىزىلى!

كۇتەم سەنى. كوزىم وتكىر، ءسوزىم شىن.

مۇنداي باقتان قالاي ادام بەزىنسىن.

كۇتەم سەنى، جان تاعىنان تايعانشا.

ويتكەنى، سەن - ءوزىمسىڭ!

***

ءبىر ۋىس كۇن ءتۇستى كوكتەن ءۇزىلىپ،

جەردەگى ءتۇن كەتىپ قالدى بۇزىلىپ.

قارا ءتۇستى شاپپاي العان قىزىلعا

بۇكىل الەم قاراپ تۇردى قىزىعىپ.

قارا ايازدىڭ باسىلعانداي ارىنى،

جايلاپ الدى جىلىلىقتىڭ سارىنى.

ءبىر ۋىس كۇن -

جۇرەكتەردى ارالاپ -

تەك ۇرىعا ۇنامايتىن جارىعى.

توي وزگەرىپ، جەردەن باسىن كوتەردى وي،

كەتتى نالا، كورسەتتىم دەپ بەكەر بوي.

قاراڭعىلىق بيلىك قۇرعان بۇل جەرگە

ءبىر ۋىس كۇن بولسا جەتەدى ەكەن عوي...

***

جانىڭا جاي تاپپاي لايىق،

ەشكىمگە تاعا الماي ءبىر ايىپ.

جۇرەسىڭ جۇگەنىڭ سۇيرەتىپ،

مۇز باسقان مۇحيتتاي مۇڭايىپ.

ايىرىپ الا مەن قۇلاسىن،

اقىرى ىشىڭنەن تىناسىڭ.

تالتۇستە اداسىپ-اداسىپ،

شىرىگەن اعاشتاي سىناسىڭ.

نە سۇيمەي نەمەسە جەرىنبەي،

ەرتەڭگە بارۋعا ەرىنبەي،

سوزىڭە ءبىر شۋاق توگىلمەي،

كوزىڭە ەشتەڭە كورىنبەي،

نە توقتاپ،

نەمەسە شابا الماي،

نە كەرەك ەكەنىن تابا الماي،

تۇماۋدان تۇرعانداي سالبىراپ،

تىم قۇرسا وزىڭە جاعا الماي،

بولماشى نارسەنى سۇرايسىڭ،

بولماشى نارسەگە جىلايسىڭ.

بيىككە ۇمتىلساڭ، تايعاناپ،

تاعاسىز جورعاداي قۇلايسىڭ.

قىزىققا كوزىڭدى سۇزبەيسىڭ،

قايتادان ءبىر ءومىر ىزدەيسىڭ.

كيىمىن ۋاقىتقا ۇرلاتىپ،

ۇيالعان جالاڭاش كۇزدەيسىڭ...

نەمەسە تويداعى اشتايسىڭ،

جۇرەكتەن الىنعان تاستايسىڭ.

كوڭىلىڭ كوز اشپاي قامشىدان،

ەسىگىڭدى ەشكىمگە اشپايسىڭ.

...ءتۇن قارا گۇلدەي بوپ اشىلعان،

ءبىر ساۋلە قالدىرماي قاسىڭنان.

تولقىنداي سوعاسىڭ جاعانى،

جيناپ اپ كۇشىڭدى شاشىلعان.

قۇرعاتىپ كوزىڭنىڭ ۇياسىن،

قايتادان قالىپقا سىياسىڭ.

ءبىر ساۋلە جىلت ەتسە، وزگەرىپ،

وسىنىڭ بارلىعىن قياسىڭ...

***

قاپ-قارا ءتۇن كوزى قىزىل، ءتىسى اپپاق...

جارىعىڭدى شايناپ جاتىر ۇساقتاپ.

ۇيقىعا كەت ، تىنىشتىققا ورانىپ،

ايدان تۇسكەن اش ساۋلەنى قۇشاقتاپ...

جەردى ۇمىتىپ جاپىراعىن جامىلعان،

شەردى ۇمىتىپ جاستان القا تاعىنعان.

ۇيىقتاپ كەت دۇنيەدەن الىستاپ،

جەلدى ۇمىتىپ باعىتىنان جاڭىلعان.

سەندە قالعان – تەگىن قيال، تەك تىلەك،

سودان كەيىن جاۋىر بولعان ەت-جۇرەك.

ۇيقىعا كەت ءۇمىتىڭدى جاستانىپ،

تەرەزەڭدى قارا جاڭبىر تەپكىلەپ...

***

سالقىن كۇزدە سالقىن ويلار بالالاپ،

ارمان قاشىپ بارا جاتىر اعالاپ.

جىلىتاتىن ءسوز ىزدەيمىن سورەدەن،

الىستاعى ءۇمىتىمدى ساعالاپ.

ءبىر كۇلىمدەي كۇلكىڭ بولسا، لاقتىرشى،

ەسىگىمنەن ءبىر قۋانىش اپ كىرشى!

سۋىقتورعاي سەكىلدەنىپ، بۇرسيگەن

جامان بىرەۋ بولسام داعى جاقتىرشى...

اياپ مەنى، ۇزبەي-اق قوي تۇك تامشى،

قۋاندىرىپ، ارقامداعى جۇكتى الشى،

تەك ايتەۋىر مىنا سالقىن الەمنەن

قۇتقاارشىى!

***

قۇلامايمىن دەپ تىرمىستىم،

جىلاماي جۇرسەم – جەڭىسىم.

كەلەمىن كارى تۇرمىستىڭ

سۇيرەتىپ ەسكى كەبىسىن.

جۇرەگىڭ كەيدە اۋىرلاپ،

قويعانداي قۇيىپ قورعاسىن.

تارتاسىڭ جاسىڭ ساۋىلداپ،

تىرلىكتىڭ تەسىك دورباسىن.

ۇقسايدى تۇرمىس جەندەتكە -

قويماسى اۋىر جازانىڭ.

ۇشا الماي قالدىم مەن كوككە

قايناتىپ جەردىڭ قازانىن.

ىزدەيدى كەزىن جاسىراق،

ەلەسىن تاۋىپ ارقايدان،

اسىلىن ويدىڭ اسىراپ.

گۇل ىزدەپ كۇلدەن قارتايعان.

بىتە مە بۇل ءان بىزدەرمەن.

ءتۇڭىلىپ كوكتەم، جازىنان.

سەنۋگە سەبەپ ىزدەۋمەن.

سەرگەلدەڭ بولىپ، قاجىعان.

***

سەزىپ ەدىم وسى كۇننىڭ كەلەرىن،

كۇتىپ ەدىم جىل ساناپ.

بۇزاقى جەل كورسەتەم دەپ ونەرىن،

تەرەزەمدى تۇر ساباپ.

كۇتىپ ەدىم وسى كۇندى اسىعىپ،

قونار ما دەپ قولىما.

ايدىڭ التىن بۇتاعىنا اسىلىپ،

قاراپ ەدىم جولىنا.

ويلارىمنىڭ شۋاعىنا جىلىنىپ،

ارتىق تاستان ارىلىپ.

كۇننىڭ نازىك شاشاعىنا ءىلىنىپ،

كۇتىپ ەدىم زارىعىپ.

شەتسىز-شەكسىز ساعىنىشقا يە عىپ،

ءومىر سولاي جالعاسقان.

جۇلدىزداردىڭ جارىعىنا سۇيەنىپ،

كۇتتىم سەنى تالماستان.

... جەتتى سول كۇن – ۇزىلگەندە ءۇمىتىم،

تۇسكەندەي بوپ توبەدەن.

نەنى كۇتىپ ءجۇرمىن ەندى كۇنى-ءتۇن؟

قۋانبايمىن نەگە مەن؟..

***

وياتپا سەن مەنى، قالعىسام،

وزگەگە ەلىكتەپ، وزگەرمە.

ىزدەمە بەكەرگە، قاڭعىسام،

جوعالعىم كەلەتىن كەزدەردە.

تاڭ بولىپ كۇتىپ ال كەشكىرسەم،

ءان بولىپ، جانىمدى جەلبىرەت.

جاڭا ايداي جارقىرات ەسكىرسەم،

قينالما «قايتەمىن ەندى؟» دەپ...

باسقا ءبىر الەمدە تۇراقتا،

كوزدەرىڭ باقىتقا شولدەسە.

سەن مەنى ۇمىتپا بىراق تا،

ءوزىڭدى ۇمىتقىڭ كەلمەسە...

ەشقانداي اعىنعا قوسىلماي،

تاڭدانبا بارىنەن سىرت قالسام.

ەشقاشان جوعالماس دوسىمداي

جەر بولىپ كۇتىپ ال بۇلتتانسام.

اياما اداسىپ، قاعىنسام،

سەن مەنى سوكپەيتىن شىعارسىڭ؟

مىڭ جىلدار وتكەن سوڭ تابىلسام،

قاعازدان بارلىعىن ۇعارسىڭ...

تۇسىنبە تويلاردا بولماسام،

جانە دە جولىمدى جۇرىلگەن.

ءبىر كۇنى كەۋدەڭە ورناسام

جاڭبىردان كەيىنگى جىرىممەن...

***

قاشايىقشى بارلىق قيىن سۇراقتان،

قيشى ماعان ۇيقىڭدى.

قاراشى، اناۋ بالاعىنان كىرى اققان

قالا قانداي سۇيكىمدى!

قاشايىقشى، ايدالاعا، اداسىپ،

اشايىقشى باسقا الەمنىڭ ەسىگىن.

ەشكىم ءبىزدى ىزدەمەسىن جانى اشىپ،

ەشكىم بىزدەن سۇراماسىن كەشىرىم...

ءوتىپ جاتقان كۇنىمىزدىڭ كوبى ولەڭ –

جىلىستايىق اقىرىن.

ەشكىم بىزگە قاراپ تۇرىپ توبەدەن،

لاقتىرماسىن اقىلىن.

ەشبىر ادام اياماسىن بىزدەردى –

سەنگەندەرى ساتتى دەپ.

وشىرەيىك بار ازاپتى ىزدەردى،

باسقالارعا باق تىلەپ.

قاشايىقشى، قۇداي ءۇشىن، ەرىنبە.

ءجۇرىپ تۇر ما كولىگىڭ؟

الدە مەنى قۇتقارۋعا سەنىڭ دە

شاپپاي تۇر ما كوڭىلىڭ؟!

***

ىشىندە ارمان-اعىستىڭ

بۇزىلدى جۇرەك جولدارى.

دوسسىز ومىرمەن تانىستىم –

سۇپ-سۋىق ەكەن قولدارى.

قۋانىپ ءجۇرىپ، قۇلادىم،

قار جاۋعان قالا تاعى كىر.

دوسسىز ومىرگە ۇنادىم،

ال ەندى ماعان ءبارىبىر...

بارىڭنەن ەندى الىسپىن،

الىستاي تۇسەم بۇل ءتۇنى.

دوسسىز ومىرمەن تانىستىم،

ءتۇرىمىز قانداي كۇلكىلى!

ەشكىمدى ەندى توسپاسپىن،

ۇمىتىپ كەتىپ جۇرمەسەم.

دوسسىز ومىرمەن دوستاستىم،

جاعدايىم وسى، بىلمەسەڭ.

ارمانداپ ءجۇرىپ، اداستىم،

جولىمدى تاپتىم قالايدا.

دوسسىز ومىرمەن جاراستىم،

كەلمەشى مۇندا، جاراي ما؟..

***

ءسىڭىرىپ جەردەن جىلۋ، كوكتەن كورىك،

تابىلماي كوڭىلىمە جەتكەن كولىك.

كەۋدەمە قاراتورعاي ۇيا سالسا،

جەم بەرىپ، اسىرادىڭ كوكتەم بولىپ.

سوزدەرى ءسوز عانا ەمەس،

ساز سياقتى.

ءوزىڭسىز جەردىڭ بەتى تاز سياقتى.

جايقالتتىڭ، جاساندىردىڭ، جارىلقادىڭ

جالعانعا جاقسى قوناق – جاز سياقتى.

جاپىراق قاشقان قالا ءتۇز سياقتى،

ەستەگىم – ەرتەڭ قاتار مۇز سياقتى.

قايىرىمسىز قارا جەل بوپ سابالادىڭ

قارعالار عانا قالعان كۇز سياقتى.

جاقسى كەز جانىڭدى اربار ءتۇس سياقتى،

جىلىنى جانى سۇيەر قۇس سياقتى.

بولماسىن اياعى جوق ءىس سياقتى –

قاتىرساڭ، قاتىرا عوي قىس سياقتى...

***

توڭدى جانىم – جاپىراق،

اعاش-ءتانىم اڭىرىپ تۇر، اقىماق.

كۇننىڭ كوزى ۇيقىلى –

اندا-ساندا اشىلعانمەن باقىلاپ...

ءومىر دەگەن – ۇڭگىرلەرگە ءۇڭىلۋ،

سودان كەيىن ءتۇڭىلۋ!

توڭىپ تۇرىپ، جىلىندىم،

كۇلىپ تۇرىپ، ءبۇلىندىم.

ۇرىنباسقا ۇرىندىم.

جاپىراعىم – جانىمدى قورعالاپ،

قارا ءتۇننىڭ كوزىنەن سورعالاپ

كەلە جاتقان ءبىر ولەڭ...

***

كەلشى، كوكتەم-ءسىڭىلىم،

قايدا كەتتىڭ قىدىرىپ –

جەلپ-جەلپ ەتىپ تۇلىمىڭ،

بۇلاق بولىپ جۇگىرىپ؟!

قوڭىراۋداي سىڭعىرلاپ، كۇلىپ ءجۇر مە ەكەنسىڭ؟

كەلەرىڭدى ءبىر كۇنى ءبىلىپ ءجۇر مە ەكەنسىڭ؟

باقىتىڭمەن، باۋىرىم،

قاي جاقتاردى جىلىتتىڭ؟

گۇلدىڭ جيناپ ءتاۋىرىن،

ءبىزدى قالاي ۇمىتتىڭ؟

باسقا جەردىڭ باعىنا ۇناپ ءجۇر مە ەكەنسىڭ؟

سار دالاڭدى ساعىنىپ، جىلاپ ءجۇر مە ەكەنسىڭ؟

توڭدىم، قۇلداي تورىعىپ،

بارلىعىڭدى ءبىلدىرشى.

تۇسىمدە ءبىر جولىعىپ،

ايازىمدى سىندىرشى.

كوشەلەردىڭ بويىندا شۇباپ ونەر مە ەكەنسىڭ؟

الا قاردىڭ استىنان شىعا كەلەر مە ەكەنسىڭ...

كەلشى، كوكتەم، قۇسپەنەن،

ءبىر-اق كۇندە بىلدىرمەي.

قوشتاسۋعا قىسپەنەن

قالايىن مەن ۇلگىرمەي.

... وسى بيىل سەن الدە كەشىگەر مە ەكەنسىڭ؟

كەلە عوي دەپ شاقىرسام، ەسىنەر مە ەكەنسىڭ...

***

كەش.

دۇنيە بوس...

جىپ-جىلى جۇرەگىمدى مۇزعا تاستادىڭ

جانە قاشپادىڭ.

ءوش.

قوش!

كەش.

دۇنيە - دوس.

مۇزدىڭ شاماسى كەلمەدى.

ەشتەڭە ولمەدى...

ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت، بەس!

الاقانىڭدى توس!

***

قانداي جازا توسادى ەكەن تاعى الدان؟

قانشاما الاسۇرام...

جاۋىپ جاتىر جاپىراقتار اعارعان

اللانىڭ اعاشىنان.

جاۋىپ جاتىر جاپىراقتار – تۋىسىم،

سولارمەن كوكتەس ەدىم.

ءوزىم ىزدەپ، تاۋىپ ىشكەن ۋ ءۇشىن

كىمدەرمەن كەكتەسەمىن؟

الدە باقىت قۇستارىنىڭ مامىعى

بۇرقىراپ تۇرعان مىناۋ؟

ۋاقىت توناپ ۇرىلارداي كانىگى

وزىمنەن قۇر قالدىم-اۋ...

جىلتىلداپ اپ، جىعىلادى، جىلايدى.

ولار دا كۇنگە عاشىق.

جاۋىما دا تىلەمەس ەم بۇل ايدى،

قۇتىلام كىمگە قاشىپ؟

كۇنگە عانا كوزىن بەرەر شوعى الۋان

كوڭىلدىڭ كوبەلەگى.

جەڭىلىم-اي، جەرگە جەتپەي جوعالعان

قالدىردىڭ نەگە مەنى؟!

***

«وكسىكتەن ولمەي تۇرىپ، ورەم قاپتىم،

بەتىم جوق، حازىرەتكە قالاي بارام؟»

احمەت ياسساۋي

قۇدايسىزدىق حاقىندا ءبىلىم الدىم،

ءجانتاسىلىم ەتە الماي، ءتىرى قالدىم.