وسپان باتىردىڭ شاھيت كەشكەنىنە 70 جىل

بۇگىن، XX عاسىرداعى قازاق ۇلت ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى، دالا كوكجالى وسپان باتىر ءسىلامۇلىنىڭ ۇلت ازاتتىعى جولىندا شاھيت كەشكەنىنە 70 جىل. 1951 جىلدىڭ 29 ساۋىرىندە وسپان باتىر ۇرىمجىدە قىتاي كوممۋنيستەرى جاعىنان اتىلدى. 

وسپان باتىر وتكەن عاسىردىڭ ەڭ ءبىر الماعايىپ جىلدارىندا ۇلت ازاتتىق قوزعالىسىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، شىعىستا قىتايدىڭ ەكى ۇكىمەتى، جانىندا موڭعوليا، وڭتۇستىگىندە تارانشى، سولتۇستىگى مەن باتىسىندا كەڭەستىك قىزىل يمپەريا اراسىندا ارىپتالاسىپ، بەل شەشپەي كۇرەس جۇرگىزدى. وسپان باتىردان بۇرىن باستالعان ۇلت ازاتتىق قوزعالىس وسپان باتىر قازا بولعانعا دەيىن قارقىندى جالعاستى. ءتىپتى كوكجال باتىر وققا ۇشقاننان كەيىن دە ءتاڭىرتاۋدىڭ سولتۇستىگى مەن التاي تاۋى اراسىن جايلاعان قازاقتاردىڭ ۇلكەندى-كىشىلى كوتەرىلىستەرى بولىپ تۇردى. دەگەنمەن، باتىس-شىعىستى بىردەي قىمتاعان قىزىل يمپەريالار بۋىرقانعان ۇلت ازاتتىق قوزعالىستارىن جانىشتاپ، باسىپ تاستادى.

وسپان باتىر. ءۇرىمجى، اتۋ الاڭى. 1951 جىل، 29 ءساۋىر.

بۇل كۇندە وسپان باتىر تۋرالى زەرتتەۋلەر قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. ەلىمىزدە عانا ەمەس، ەۋروپانىڭ بىرقاتار ەلدەرىندە، تۇركيا مەن اقش-تا دا وسپان باتىردىڭ كۇرەس جولىن، ءومىر تاريحىن زەرتتەپ زەردەلەپ جۇرگەن زەرتتەرمەندەر بار. بىلتىر، 2019 جىلى وسپان باتىر ءسىلامۇلىنىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە 120 تولۋ مەرەي تويىنا وراي «ەر جانىبەك» حالىقارالىق قوعامدىق قورىنىڭ ۇيىمداستىرۋىندا بىرقاتار شارالار وتكىزىلدى. وسپان باتىردى تاقىرىپ ەتكەن عىلىمي كونفەرەنتسيا، سۋرەت كورمەسى وتكىزىلگەن ەدى.

بىرقاتار زەرتتەۋشىلەر وسپان باتىردىڭ اتىلۋى كوممۋنيستىك قىتاي بيلىگى ءۇشىن ۇلكەن ساياسي، ستراتەگيالىق قاتەلىك دەپ كورسەتەدى. سەبەبى، وسپان باتىر قىتايدان باسقا ەلدەردە ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ جەتەكشىسى، ۇلت ازاتتىعى مەن نانىم-سەنىم بوستاندىعى، دەربەستىك جولىندا كۇرەسكەن تاريحي تۇلعا رەتىندە بەلگىلى. ونداي تۇلعانىڭ كوممۋنيستىك بيلىك جاعىنان اتىلۋى اتالمىش قىزىل ۇكىمەتتىڭ ۇلت ازاتتىعىن جانىشتاۋشى، شاپقىنشى كۇش ەكەنىن دالەلدەي تۇسەدى. جانە وسپان باتىردىڭ باسقا ەمەس، قازىرگى شىڭجاڭ ورتالىعى ءۇرىمجى قالاسىندا اتىلۋىنىڭ ءوزى دە تاريحي ماڭىزعا يە دەپ سانايدى.

وسپان باتىر ءوز دۇشپانىنىڭ قولىنان قازا تاپقانىمەن ونىڭ كۇرەس رۋحى قىتاي بيلىگىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن الاڭداتادى. سوندىقتان دا وسپان تۋرالى تاريحي شىندىقتى اشۋ، ونى ۇلت ازاتتىق كۇرەسكەرى رەتىندە اتاۋ قىتايدا، اسىرەسە شىڭجاڭ جەرىندە قاتاڭ شەكتەلگەن.

جاركەن بودەش: وسپاندى قازىر اتادى

بورىدەي شۋلى اتاعى،
وسپاندى قازىر اتادى.
كورىڭدەر، انە، كەلەدى ول،
ەشكىممەن جوقتاي شاتاعى.
تۇنەرگەن تۇنەك ءتۇس-ءوڭى،
شويىنداي قارا كىسى ەدى.
قولىندا – كوزىر، اياقتا –
بىلەۋدەي تەمىر كىسەنى:
“رۇقسات بولسا، اعايىن،
دارەتىمدى الايىن.
دۇعامدى وقىپ سوڭعى رەت،
قۇبىلا جاققا قارايىن…”
وق ءتيدى. وسپان قۇلادى،
شۋلادى ەلدىڭ قۇلاعى.
اناداي جەرگە كەتتى ۇشىپ،
التايى پۇشپاق تىماعى.
جولبارىس سىندى اقىرعى،
باسى بار باتىر اتىلدى.
باسى جوق توبىر سەلك ەتىپ،
قاراسىن قۇمعا باتىردى.

وسى كۇنگە وراي، ەل ازاتتىعى ءۇشىن جان قيعان ارۋاقتى باتىردىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتەمىز!

“The Qazaq Times”