اقش اسكەرى شەگىنگەن اۋعانستانعا قىتاي اسكەرى كىرۋى مۇمكىن بە؟

اقش پەن ناتو اۋعانستاننان اسكەرلەرىن شىعارىپ كەتۋ تۋرالى ورتاق ۇستانىمعا كەلدى. ناتو جاقىن بىرنەشە ايدا، قۇراما شتاتتار 11 قىركۇيەككە دەيىن اۋعان جەرىنەن اسكەرلەرىن الىپ كەتپەك. وسىلايشا، 20 جىل «تۇراقتىلىققا جاۋاپ بەرگەن» اقش اسكەرى «ازيا جۇرەگى» اتالعان ايماقتان كەتەدى. بۇل وڭىرگە جاڭا وزگەرىستەرمەن اسەر ەتۋى بەك مۇمكىن. ءتىپتى، وسىمەن ءبىر ۋاقىتتا، قىتايلىق اقپارات كەڭىستىگىندە قىتاي اۋعانستانعا تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ كۇشتەرىن كىرگىزۋى كەرەك دەگەن اڭگىمەلەر دە ايتىلا باستادى.

راسىندا، اقش شەگىنگەننەن كەيىن وسى ءبىر ستراتەگيالىق ماڭىزدى ايماققا قىتاي اسكەرى كىرۋى مۇمكىن بە؟

قىتايدىڭ اۋعانستانعا قاۋىپسىزدىك كۇشتەرىن كىرگىزۋ مۇمكىندىگى تۋرالى سۇراق اقش قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسىنا قويىلعاندا ول: «ەگەر ءتيىستى ەلدەر اۋعانستاننان كەلەتىن تەرروريستىك قاۋىپ-قاتەردەن الاڭداسا، وندا حالىقارالىق زاڭدارعا سايكەس قاۋىپ-قاتەرلەرگە جاۋاپ بەرىپ، اۋعانستان ۇكىمەتىمەن جۇمىس ىستەۋى كەرەك. بىراق، ءبىز اۋعانستاننىڭ ەگەمەندىگىن قۇرمەتتەۋى ءتيىس دەپ سانايمىز»، – دەگەن جون كيربي.

اقش اۋعانستاننان اسكەرىن شىعارعانىمەن ونداعى رەسمي بيلىكتى قولداۋىن جالعاستىرا بەرەتىنىن جو بايدەن ءوزى دە اتاپ وتكەن بولاتىن. گۋمانيتارلىق جانە ديپلوماتيالىق باعىتتاعى قولداۋ اۋعانستان ۇكىمەتىمەن ءالى دە ۇزاق جالعاسىن تابادى دەگەندى كابۋل ساپارى كەزىندە بايدەننىڭ باس ديپلوماتى انتوني بلينكەن دە ايتىپ كەتكەن.

كەيبىر قىتايلىق اقپارات قۇرالدارىندا اقش اسكەرى اۋعانستاننان شىققاننان كەيىن ونداعى قىتاي كومپانيالار مەن ازاماتتارى قاۋىپتە قالادى، بۇعان قوسا شەكارالاس جاتقان شىڭجاڭعا تەرروريزم مەن ەكسترەميزمنىڭ جاڭا قاۋپى ءتونۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار جاساعان. سوعان ساي، قىتاي اۋعانستانعا تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ كۇشتەرىن جىبەرۋى كەرەك دەگەن ۇسىنىستار ايتىلعان. سونداي-اق، اۋعانستاننان اقش اسكەرىنىڭ شەگىنۋى قىتاي ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك، وسى ورايدا قىتاي ونداعى قاۋىپسىزدىكتى ساقتاي وتىرىپ، اۋعانستاندى ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق شەڭبەرىنە قوسىپ الا الادى دەگەن پىكىرلەر دە بار.

بىراق، ساراپشىلاردىڭ پىكرىنشە قىتاي اۋعانستانعا اسكەر كىرگىزۋدى ويلامايدى. «ەگەر اۋعانستانعا اسكەر كىرگىزسە قىتاي سوعىس باتپاعىنا باتادى»، – دەيدى وتاندىق تاۋەلسىز ساراپشى قۋان التاي. ونىڭ ايتۋىنشا قىتاي قازىر اۋعانستانعا اسكەر شىعاراتىنداي جاعدايدا ەمەس. «قازىرگى قىتايدىڭ قارۋلى كۇشتەرىندە شەتەلدە سوعىس جۇرگىزۋ تاجىريبەسى دە، ونداي قاۋىپسىزدىك ستراتەگياسى دا جوق. بۇعان قوسا قىتايدىڭ شەشىپ بولماعان تايۆان، شىڭجاڭ سەكىلدى ماسەلەلەرى، ۇندىستانمەن شەكارالىق قاقتىعىسى بار. سونداي-اق، اۋعانستانعا اسكەر كىرگىزسە سيپاتى وزگەرەدى، ايتالىق قىتايدىڭ ارەكەتى تەرروريزمگە قارسى كۇرەس ەمەس، كورشى ەلگە اسكەر كىرگىزىپ ىشكى ىسىنە ارالاسۋ بولىپ تابىلادى. اقش 20 جىل بۇرىن «ادامدىق قۇقىق، دەموكراتيا» «تەرروريزمگە قارسى كۇرەسۋدى» العا ۇستاپ كىردى. ال، قىتايدا مۇنداي تاۋەلدى ۇران جوق»، – دەيدى ساراپشى.

ارينە، اقش-تىڭ اۋعان جەرىنەن شەگىنۋى ونداعى تەررورلىق توپتاردىڭ ءىس-قيمىلدارىنا جاڭا مۇمكىندىكتەر بەرۋى، ناتيجەسىندە قىتايدىڭ باتىس وڭىرىنە تەرروريزم مەن ەكسترەميزمنىڭ جاڭا سىن-قاتەرلەرى ءتونۋى مۇمكىن. بۇنداي اسەرگە ورتالىق ازيادا ءبىرىنشى كەزەكتە ۇشىراۋى بەك مۇمكىن. بىراق، قىتاي-اۋعانستان اراسىنداعى 150 شاقىرىم شاماسىنداعى شەكارا قىتايلىق قاۋىپسىزدىك كۇشتەرى ءۇشىن ۇلكەن ماسەلە بولا قويمايدى. ونىڭ ۇستىنە اۋعانستانعا جاقىن قاشقار ماڭىندا قىتاي قارۋلى كۇشتەرى ەڭ كوپ شوعىرلانعان. وسى جانە وزگە دە قىتاي تاپ بولىپ وتىرعان ماسەلەلەردى العا تارتار بولساق اۋعانستانعا قاۋىپسىزدىك كۇشتەرىن كىرگىزۋ مۇمكىندىگىنىڭ تىم تومەن ەكەنىن كورۋگە بولادى.

“The Qazaq Times”