قازاقستاندا ءولىم مەن تۋ كورسەتكىشىنىڭ رەكوردى جاڭاردى – 2020

قازاقستان ءۇشىن 2020 جىل ءسۇيىنشى مەن قارالى حابار نوپىرلەگەن الاگەۋىم كەز بولدى. 

بىلتىر پاندەميا جاريالانعان جىلى قازاقستاندا 425,6 مىڭ بالا دۇنيەگە كەلگەن. بۇل تاۋەلسىزدىك تاريحىنداعى رەكوردتىق مەجە. 2019 جىلعى ەسەپپەن سالىستىرعاندا 5,6%-عا كوپ، ياعني الدىڭعى جىلدان 22,5 مىڭعا كوبىرەك تۋعان.

كەڭەس قۇرامىنداعى سوتسياليستىك قازاقستاندا 1986 ج. 410 مىڭ، 1987 ج. 417 مىڭ، 1988 ج. 407 مىڭ بالا تۋعان. 1950 جىلدان بەرى تۋعاندار سانى وسىمەن التىنشى مارتە ءتورت ءجۇز مىڭنان اسىپ وتىر. كەيىنگى ونجىلدىقتا عاسىر كورمەگەن تورتجۇزمىڭدىقتىڭ تولعاعى (2016 جىلى – 400 مىڭ، 2019 جىلى – 402 مىڭ) ءۇشىنشى مارتە اينالىپ سوقتى.

«ەڭبەك رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعى» اق بولجاۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى دميتري شۋمەكوۆتىڭ مالىمەتىنشە, ءوسىمنىڭ 63%-عا جۋىعى ءتورت وڭىرگە – تۇركىستان (24%), الماتى (16%), قىزىلوردا (10%) وبلىستارىنا جانە شىمكەنت قالاسىنا (13%) تيەسىلى.

بىلتىر ەلدە دەموگرافيانىڭ تاعى ءبىر زەرتتەۋ نىسانى – ءولىم ەسەبى دە وسكەن. وكىنىشكە قاراي، جيىرما جىلدا تىركەلمەگەن كورسەتكىشپەن ءبىر جىلدا 162 613 ادام قايتىس بولعان. مۇنداي جاعداي الەۋمەتتىك داعدارىس بۇيىردەن قىسقان، يمميگراتسيا اعىنى كۇشەيگەن توقسانىنشى جىلداردىڭ ورتاسىندا (1994 ج. – 160 مىڭ، 1995 ج. – 168,6 مىڭ، 1996 ج. – 166 مىڭ، 1997 ج. – 161 مىڭ) بولعان.

ۇكىمەتتىڭ ەڭ ۇلكەن قاتەلىگى – «ماۋسىم-شىلدە قىرعىنى» ورىن العان جىلى 2019 جىلعا قاراعاندا كوز جۇمعاندار سانى 22%-عا ارتقان. استانا اۋرۋحانالارىندا اجال قۇشقاندار قاتارى كوبەيىپ، جالپى ەلوردادا ءولىم كورسەتكىشى 43%-عا ۇلعايعان.

«مامىر ايىندا قايتىس بولعاندار سانى 2019 جىلدىڭ مامىرىمەن سالىستىرعاندا 27%، ماۋسىمدا – 51%، شىلدەدە – 2019 جىلدىڭ ءتيىستى ايىمەن سالىستىرعاندا 127%-عا وسكەن»، – دەگەن دميتري شۋمەكوۆتىڭ دەرەگى حالىق تراگەدياسىنا اينالعان «ماۋسىم-شىلدە قىرعىنىن» راستايتىنداي.

شۋمەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، قان اينالىمى جۇيەسى (23%) مەن تىنىس الۋ ورگاندارىنىڭ (14%) اۋرۋلارىنان قايتىس بولعاندار ەلەۋلى دەڭگەيدە كوپ. سونداي-اق، جىلدا ۇلەسى قارايىپ تۇراتىن جازاتايىم وقيعالار مەن كولىك اپاتتارىنان بولاتىن ءولىم ايتارلىقتاي ازايعان.

بىلتىر كوكتەمدە كارانتين ەنگىزىلەردە قازاقستانداعى احۋال ناشارلادى. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى پنەۆمونيا دياگنوزى قويىلعان ناۋقاستاردىڭ ءبىرازىنان كوروناۆيرۋس دەرەگى انىقتالعان جوق دەسە دە، ولاردى دا COVID-19 حاتتاماسىمەن ەمدەدى. ال اۋرۋحانالاردا ناۋقاستارعا ورىن، ءدارىحانالاردا قاجەتتى پرەپاراتتار تاپشىلىعى جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا اكەپ سوققان. قازاقستان دا دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ دايىنسىزدىعىنان «ماۋسىم-شىلدە قىرعىنىنا» تاپ بولدى. سالدارىنان اۋرۋحانالاردا مامان، وتتەك قورى جانە ناۋقاستاردى قابىلدايتىن ورىن جەتىسپەي، جۇرت ءدارىحانالاردىڭ الدىندا ساعاتتاپ قالىڭ كەزەكتە تۇردى. سابىلعان ەل ءدارى-دارمەككە دەر كەزىندە قول جەتكىزە المادى. ءتىپتى جەدەل جاردەم قىزمەتىنە تۇسكەن جۇكتەمە اۋىرلاپ، شاقىرتۋعا ۋاقىتىلى  ۇلگەرمەدى. دەرت دەندەگەن شاقتا اۋرۋحانالار مەن ەمحانالاردا جوسپارلى ەمدەلۋ-پروفيلاكتيكا شارالارى شەتىن قالىپ، سوزىلمالى اۋرۋلارعا شالدىققان باسقا ناۋقاستار قاجەتتى مەديتسينالىق قىزمەتتەردەن قاعىلعانى ەسىمىزدە. ءبىر پاندەميا تۋعىزعان الەكتەن بار مينيسترلىكتىڭ كەمشىلىگى ايپارا الەمگە ءمالىم بولدى. ءبىلىم، تسيفرلىق، ەڭبەك مينيسترلىكتەرى... ءدال وسىنداي جاعداي رەسەيدە دە قايتالاندى. دەسە دە ەكى ەلدىڭ پرەزيدەنتتەرى توقاەۆ پەن پۋتين ۇكىمەتتەرىنىڭ پاندەمياعا قارسى كۇرەسىنە وڭ ءارى جوعارى باعا بەرگەن. توقاەۆ قىرعىن قارقىن الىپ تۇرعان تۇستا ەسى كىرەر دەگەن سىقپىتپەن ەسكى ۇكىمەتكە ەپيداحۋالدى وڭالتۋدى ەكپىندەي-ەسكەرتە تاپسىرعان. الايدا جىل اياعى مامين كومانداسىن ماراپاتتاپ، سايلاۋدان كەيىن بولار-بولماس كادرلىق تاعايىنداۋ جۇرگىزىپ، ەسكى قالپىنشا ساقتاپ قالدى. وسى قىستا 88 مىڭداي ادام اۋىرسا، 8 جۇزدەن استام ادام قايتىس بولدى. كوروناۆيرۋس ستاتيستيكاسى بۇرمالانىپ، ونداعى كەمشىلىكتەر اقپارات قۇرالدارىنىڭ ەسكەرتۋىمەن تۇزەتىلدى، پرەزيدەنت دەڭگەيىندە بىرنەشە رەت سىن-ەسكەرتپە ايتىلدى، ءبىر ايدا مەديتسينالىق ستاتيستيكانى جۇيەلەۋ مىندەتتەلدى. اتتەگەنايدىڭ تاعى ءبىرى – تاپسىرما بەرىلگەلى ءبىر جارىم ايدان استى.

"The Qazaq Times"