باحرەيندەگى ءسوز قاعىسۋ: اراب-ەۆرەي ىنتىماعىنىڭ بولاشاعى بار ما؟

ەۆرەي مەن كەيبىر اراب ەلدەرىنىڭ ىنتىماق ورناتۋى  ورتا شىعىستاعى تاريحي وقيعا قاتارىندا باعالانعان ەدى. يزرايل مەن باحرەين جانە بىرىككەن اراب امىرلىگى اقش-تىڭ ارا اعايىندىق ەتۋىمەن بىرقاتار تاريحي كەلىسىم جاساسىپ، تاتۋلىققا بەت بۇرىپ كەلە جاتقان. بىراق، باحرەيندە وتكەن قاۋىپسىزدىك سامميتىنەن كەيىن ەۆرەي-اراب ىنتىماعىنىڭ بولاشاعى ءالى دە بۇلدىر ەكەنى بايقالدى.

تاتۋلىق كەلىسىمدەرىنەن كەيىن باحرەين مەن ءباا تارابى يزرايل وكىلدەرىن جىلى قارسى العان. بىراق، سامميتتە ساۋد ارابياسىنىڭ بەدەلدى حانزاداسى تۇركي ءال-فايسال ءيزرايلدى اۋىر سىننىڭ استىنا الىپ، ەۆرەي ءسىم باسشىسىن اسا ءبىر ىڭعايسىز جاعدايعا قالدىردى. ناتيجەدە، پالەستين ماسەلەسى تۇبەگەيلى شەشىم تاپپاي ەۆرەي مەن اراب اراسىنداعى كىربەڭدىكتىڭ سەيىلمەيتىنى انىق بولدى.

يزرايل-پالەستين تاريحي قايشىلىعى يزرايل مەن وزگە اراب ەلدەرى اراسىنداعى ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستاردى قالپىنا كەلتىرۋمەن شەشىلە سالمايدى. پالەستينا كەيبىر اراب ەلدەرىنىڭ يزرايلمەن ىنتماق ورناتۋى اراب مۇددەسىن ساتىپ، پالەستينانىڭ تۋ سىرتىنان پىشاق سالۋ دەپ سانايدى.

اتالعان جيىندا حانزادا تۇركي ءال-فايسال يزرايلگە باعىتتاعنا ەڭ ادەپتى، جۇمساق سوزدەرىنىڭ ءوزى «قۋلىق-سۇمدىق پەن پالەستينانى وتارلاۋشى»، «باتىس ەلدەرىنىڭ ورتا-شىعىستاعى قولشوقپارى» دەگەندەر بولدى. ول سونداي-اق، ساۋد كورولدىگى «اراب بەيبىتشىلىك باستاماسى» كەلىسىمىن تۇراقتى ۇستاناتىنىن اشىق ايتتى. اتالعان كەلىسىم 2002 جىلى جاسالعان، وندا پالەستينانىڭ 1967 جىلعى تەرريتورياسى قالپىنا كەلتىرۋى كەرەك دەگەن ۇستانىم نەگىز ەتىلگەن.

ءيزرايلدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى گابي اشكەنازي ساۋد حانزاداسىنىڭ سوزدەرى ءۇشىن وكىنىش ءبىلدىردى. «مەنىڭ ويىمشا، بۇل پىكىرلەر قازىرگى ورتا شىعىستا بولىپ جاتقان پروتسەستەرگە ساي ەمەس»، – دەدى ەۆرەي ءسىم جەتەكشىسى.

ورتا شىعىستاعى تەرەڭ تامىر تارتقان قايشىلىق تەك مەملەكەتتەر اراسىنداعى ساياسي جاعدايلاردان عانا قالىپتاسپاعان، قايشىلىقتاردىڭ ءتۇپ نەگىزىندە سەنىمدەردىڭ ۇقساماستىعى دا ءوزىنىڭ قۋاتتى ىقپالىن كورسەتىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە باتىستىق دەرجاۆالاردىڭ بۇل ايماقتا تۇركى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدا مەيلىنشە مول تاجىريبەسى بار. وڭىردەگى اراب ەلدەرىنىڭ اراسىنداعى بولماشى الاۋىزدىقتاردان پايدالانا وتىرىپ، ەۆرەي مەملەكەتى ءوزىنىڭ ىرىقتى ويىنشى ەكەنىن كورسەتىپ كەلەدى.

“The Qazaq Times”