اسىرىپ ايتقان ەمەس، الەمدەگى كوزقاراقتى ەلدىڭ نازارى دونالل ترامپ پەن جوۋ بايدەن اراسىنداعى تارتىستى باسەكەدە. اقش تاريحىندا مۇنداي دابىرالى سايلاۋ كەمدە كەم ءوتتى. بيىل سايلاۋ قورتىندىسى جاريالانۋدان ەكى اپتا بۇرىن بەرىلگەن داۋىستىڭ ءوزى 1932 جىلعى فرانكلين رۋزۆەلتتىڭ جالپى داۋىس سانىنا (28 ملن) تەڭ. دەموكراتتارعا جاقتاس باسىلىمدارعا سەنسەك بيىلعى سايلاۋدا جاستار بەلسەندى جانە ولاردىڭ كوبى جوۋ بايدەندى قولداپ جاتىر. ارينە، بۇعان قاراپ امەريكالىقتار ەكىگە ءبولىنىپ، ءبىرى تارابى ترامپتا، ءبىر ءبولىمى بايدەندى تاڭداپ جاتىر دەۋگە كەلمەس، قالىس قالىپ، ەكەۋىنىڭ ساياسي ۇستانىمدارىن، باعدارلامالارىن سىناپ جاتقاندار دا بار.

ءبىزدىڭ قاۋزاعالى وتىرعان ماسەلە بۇل ەمەس. 2016 جىلعى سايلاۋ اق ۇيگە الىپ كەلگەن ترامپپەن جاھاندىق گەوساياسي جاعدايلاردا بىرقاتار وزگەرىستەر بىرگە كەلدى. سونىڭ ەڭ اۋقىمدىسى جانە وزگە حالىقارالىق قاتىناستارعا اسەر ەتكەنى – اقش-قىتاي قاتىناسى. ترامپ قىتايعا قاتاڭ ساياسات ۇستاناتىنىن الدىنعى سايلاۋالدى مالىمدەمەلەرىندە ايتىپ كەلگەن، اق ۇيگە كىرگەننەن كەيىن دە سول ۇستانىمىندا قالدى، ەگەر كەزەكتى سايلاۋدا ەكىنشى مارتە جەڭىپ شىقسا، سول باعىتتى جالعاستىرارى داۋسىز. دەمەك، ۋاشينگتوننىڭ بەيجىڭمەن بولعان مامىلەسى بارعان سايىن شيەلەنىسە ءتۇسۋى بەك مۇمكىن.

وسىعان كەرىسىنشە، دەموكراتيالىق پارتيانىڭ ۇمىتكەرى جوۋ بايدەنگە قارسىلار ونىڭ قىتايعا «تىم جۇمساق ۇستانىمدا» تۇرعانىن ايتىپ سىنايدى. ولاي بولسا بايدەن ترامپتىڭ ورنىنا كەلسە قىتايعا «جۇمساق ساياسات» ۇستانا ما؟ بايدەننىڭ بەيجىڭگە دەگەن كوزقاراسى قانداي بولۋى مۇمكىن؟ اقش-قىتاي قاتىناسى ارى قاراي قالاي دامۋى مۇمكىن؟ ءبىز تاپ وسى سۇراقتار توڭىرەگىندەگى ىزدەنىسىمىزگە ساي كەزدەسكەن بىرقاتار مالىمەتتەردى العا تارتا وتىرىپ، بايدەننىڭ قىتايعا دەگەن كادۋەلگى پوزيتسياسى تۋرالى تالداپ كورمەكپىز.

انىعىندا ترامپ تا، بايدەن دە اق ۇيگە جالعىز كىرمەيدى. ولار سوڭىنا ەرتكەن ۇلكەن ءبىر ساياسي توپپەن كىرەدى. ترامپ اق ۇيگە كىرەردە ونىڭ سوڭىندا ەۆرەي كۇيەۋ بالاسى جارەد  كۋشنەردەن تارتىپ، ستيۆەن منۋچين، ۋيلبۋر روسس سەكىلدى فينانسەر، ەكونوميستەرى، رەكس تيللەرسون سىندى دەلدالدىق ديپلوماتيادا اتى شىققان تىسقاقتى ديپلوماتى، جون بولتون سەكىلدى قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىلەرى بولدى. بۇنى وبرازدى تۇردە «ترامپتىڭ ارتقى اۋلاسى» دەپ تە اتاعان.

كەيىن وسى «ارتقى اۋلادان ءورت شىعىپ» بىرقاتار كوماندالاستارى ترامپتان الىستاپ كەتتى. ايتالىق، تيللەرسوننىڭ ورنىن ودان دا ىسكەر جانە بارلاۋ قىزمەتىن ۇزاق جىل جەتەكتەگەن تاجىريبەلى ساياساتكەر مايكل پومپەو باسسا، مۇرتتى بولتوننىڭ ورنىنا روبەرت و`برايەن كەلدى. بۇلاردان تىس جۇرت كوزىنە كوپ كورىنبەگەن، انىعىندا ناعىز ستراتەگتەرى بولدى. سول تۇستا شەتەلدىك تىسقاقتى ساياساتتانۋشىلار وسى كومانداعا قاراپ وتىرىپ-اق، ترامپتىڭ قىتايعا جىلى قاباق تانىتپايتىنىن بولجاعان ەدى. وسىعان ۇقساس، ەگەر جوۋ بايدەن بيلىككە كەلسە ونىڭ بەيجىڭمەن بولعان مامىلەسىن دە بولجاۋعا بولادى.

بايدەننىڭ «ارتقى اۋلاسىندا» كىمدەر ءجۇر؟

بايدەننىڭ سايلاۋالدى توبىنىڭ مۇشەلەرى جانە بولاشاق ۇكىمەتتى قۇرامىنا ۇمىتكەرلەر دەرلىك وبامانىڭ كومانداسىنان شىققان دەسە بولادى. ءارى، كوبىنەسە دەموكراتتار سابىندا بايدەنمەن بۇرىننان قىزمەتتەس بولعاندار.

انتوني بلينكەن. فوتو: Ukrinform.

انتوني بلينكەن – بايدەننىڭ سىرتقى ساياساتتاعى وڭ قولى.  وباماما تۇسىندا پرەزيدەنت پەن ۆيتسە-پرەزيدەنت بايدەننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى بولعان. 2015- 2017 جىلدار ارالىعىندا مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. ەكى جىل بۇرىن سەناتتىڭ حالىقارالىق قاتىناستار كوميتەتىندە بايدەنمەن قىزمەتتەس بولدى، سودان بەرى اراسى اجىراعان جوق. ول جانە كومپانيالارعا گەوساياسي كەڭەس بەرەتىن WestExec Advisors-تىڭ نەگىزىن قالاعانداردىڭ ءبىرى. بۇل كومپانيا «ستراتەگيالىق باسەكەلەستىك داۋىرىندەگى قىتايمەن بايلانىستى تاۋەكەلدەردى باسقارۋ» دەگەن زەرتتەۋلەرى ارقىلى قىتاي نارىعىندا امەريكاندىق كومپانيالاردىڭ ىسكەرلىك قىزمەتى ءۇشىن ماڭىزدى كەڭەستەر بەرىپ وتىرعان.

جەيك سالليۆان. فوتو: National Journal

جەيك سالليۆان – بايدەن كومانداسىنىڭ اعا ساياسي كەڭەسشىسى. 2016 جىلى حيللاري حانىمنىڭ سايلاۋ توبىندا اعا كەڭەسشى بولعان. وباما تۇسىندا جوعارىدا اتاعان بلينكەننەن كەيىن بايدەنگە قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشى بولدى. وعان دەيىن مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ساياساتتى جوسپارلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى جانە مەملەكەتتىك حاتشى حيللاري كلينتوننىڭ شتاب باستىعىنىڭ ورىنباسارى بولعان. ەگەر حيللاري پرەزيدەنت بولعاندا سالليۆاندى قاۋىپسىزدىك جونىندەگى باس كەڭەسشىسى ەتپەك بولعان.

سيۋزان رايس وبامانىڭ سەنىمدى وكىلى بولدى. فوتو: Council on Foreign Relations

سيۋزان رايس – وباما تۇسىندا بايدەننىڭ باستى كومەكشىسى. 2009 جىلى ول اقش-تىڭ بۇۇ-داعى وكىلى بولدى، 2013 جىلى وبامانىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى بولعان. رايس حانىم بيىلعى سايلاۋدا ترامپقا ەڭ وتكىر سىن ايتقان ساياساتكەرلەردىڭ ءبىرى. ول بايدەننىڭ باستى قولداۋشىسى رەتىندە تانىلدى.

سامانتا پاۋەلل جانە وباما. فوتو: Bloomberg.

سامانتا پاۋەلل – وبامانىڭ سەنىمدى سەرىكتەرىنىڭ ءبىرى، حيللاريمەن اراسى دۇرىس بولماعانىمەن دەموكراتتار اراسىندا ىسكەرلىگىمەن تانىمال. 2013 جىلى رايستىڭ ورنىنا بۇۇ-داعى وكىل رەتىندە قىزمەت اتقاردى.

كۋري كەمپبەلل. فوتو: Kyoto News.

كۋرت كەمپبەلل – قىتاي ماسەلەسى بويىنشا بايدەنگە ەڭ كەرەكتى ادام. 2009-2013 جىلدار اراسىندا مەم.حاتشىنىڭ شىعىس ازيا-تىنىق مۇحيت ىستەرى جونىندەگى كەڭەسشىسى بولدى، وباما اكىمشىلىگىندە قىتاي ىستەرىنە جاۋاپتى كومەكشىلەردىڭ ءبىرى بولعان.

ەلي راتنەر – ستراتەگيا بەلگىلەۋدە اتى شىعا باستاعان جاس ستراتەگتەردىڭ ءبىرى. فوتو: رەيتەر.

ەلي لاتنەر – امەريكالىق تانىمال ستراتەگتەردىڭ ءبىرى. راتنەر قازىرگى ۋاقىتتا ۋاشينگتونداعى ساراپتاما ورتالىعى مەن جاڭا امەريكالىق قاۋىپسىزدىك ورتالىعىنىڭ (CNAS) اتقارۋشى ۆيتسە-پرەزيدەنتى جانە زەرتتەۋشى ديرەكتورى. بايدەن ۆيتسە-پرەزيدەنت كەزىندە قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى دە بولعان، سونداي-اق، مەملەكەتتىك دەپارتامەنتتىڭ قىتاي، موڭعوليا ىستەرى جونىندەگى قىزمەتشىسى دە بولدى. قازىر بايدەنگە سىرتقى ساياسات بويىنشا بەيرەسمي كەڭەسشى بولىپ ءجۇر.

توماس دوميليون وبامانىڭ اق ۇيگە كەلۋىنە كومەك بەرگەن. فوتو: Foreign Policy

توماس دونيلون – بايدەننىڭ سايلاۋ الدى باس ستراتەگى. اعايىندى توماس جانە مايك دونيلوندار بايدەنگە سوناۋ 1980 جىلداردان بەرى قولداۋشى بولىپ كەلەدى. توماس دونيلون 2010-2013 ارالىعىندا وبامانىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى بولدى /اشىق دەرەككوزدەردەن/.

اقتالماعان «امەريكالىق ءۇمىت»

وزدەرىڭىز بايقاعانداي، بايدەن كومانداسىنىڭ مۇشەلەرى وبامانىڭ اق ۇيگە العاش باستاپ كىرگەن ساپتاستارى. ولاردىڭ قىتاي تۋرالى تۇپكىلىكتى كوزقاراسى قازىرگى ترامپ اكىمشىلىگىمەن سالىستىرعاندا مۇلدە وزگەشە. بىلايشا ايتقاندا، بايدەنگە قىتاي تۋرالى كەڭەس بەرەدى-اۋ دەگەندەر كەزىندە وباماعا «قىتايدى جاقىن تارتۋ» ساياساتىن جوبالاپ بەرۋشىلەر. بۇعان قاراپ تا بايدەن اق ۇيگە باسشى بولىپ وتىرسا قىتايعا دەگەن قازىرگى قاتاڭ ساياسات وزگەرەدى دەپ بولجاۋعا بولار ەدى.

نيكسوننان وباماعا دەيىنگى پرەزيدەنتتەر نەگىزىنەن «قىتايمەن كەلىسىم ساياساتىن» ۇستانىپ كەلدى. ۋاشينگتون 40 جىلدان استام ۋاقىت بەيجىڭگە وسى ۇستانىمدا قارادى، ياعني اقش قىتايمەن ىسكەرلىك، ديپلوماتيالىق جانە مادەني الماسۋدى تەرەڭدەتىپ، قىتايدى حالىقارالىق جۇيەگە قوسۋعا ۇمتىلسا، قىتاي ساياساتتا ليبەراليزاتسيا، ەكونوميكادا ەركىن نارىقتىق جولعا تۇسەدى، حالىقارالىق ەرەجەلەردى ساقتاپ،  ادىل باسەكەلەستىك ورناتىپ، امەريكا قۇراما شتاتتارى كۇتكەن باعىتتا وزگەرەدى دەپ ۇمىتتەنىپ كەلدى.

ەگەر جوسىنعا كەلسەك، وباما تۇسىنداعى «قىتايدى جاقىن تارتۋ» ساياساتىن جوسپارلاعاندار بايدەنگە دە وسى جولدى كورسەتۋى مۇمكىن دەر ەدىك. بىراق، سوڭعى جىلدارداعى قىتاي ىشكى جانە سىرقى ساياساتتارى مەن قادامدارى «امەريكالىق ءۇمىتتى» سەلگە كەتىرگەندەي بولدى. امەريكالىق «جىلىمىق ساياسات» اۆتورلارىن دا ۇيقىسىن شايداي اشتى. بۇعان قاراپ، اقش-تى قامتىعان باتىستىڭ قىتايتانۋ دەڭگەيىن باعالاۋعا بولادى. ولاردىڭ قاسىندا قىتايمەن تاريحي كورشىلەس ەلدەردىڭ، اسىرەسە قىتايمەن تاريحي قارىم-قاتىناس (سوعىس الدە كەلىسىم، ساۋدا-ەكونوميكالىق) ورناتىپ كەلگەن ەلدەردىڭ قىتاي تۋرالى تۇسىنىكتەرىنىڭ تەرەڭدىگى بايقالدى. دەگەنمەن، قازىر دە بولسا ۋاشينگتون بيلىگىندە قىتايعا دەگەن كوزقاراس وباما تۇسىنداعىدان الدە قايدا باسقاشا.

وباما تۇسىنداعى قاتەلىكتەرىن مويىنداعاندار

ءبىز جوعارىدا اتاعان بايدەن كومانداسىنا بۇرىنعى وباما اكىمشىلىگىنەن كەلگەندەردىڭ اراسىندا قىتايعا دەگەن «جىلىمىق ساياساتتى» امەريكانىڭ تاريحي قاتەلىگى سانايتىندار دا بار. مىسالعا، كۋرت كەمپبەلل مەن ەلي لاتنەردىڭ 2018 جىلى «حالىقارالىق قاتىناستار» دەگەن اتپەن جاريالاعان ەسەبىندە اقش-تىڭ ۇزاق جىلدار بويى قىتايدى قاتە باعالاپ كەلگەنىن مويىندادى. اتالعان ساراپتامادا «اقش قىتايدىڭ وزگەرۋگە دەگەن قابىلەتتىلىگىن تىم اسىرا باعالاعانىن»، وتكەن داۋىردەگى اقش-تىڭ قىتاي ساياساتى جالعان ۇمىتكە نەگىزدەلىپ كەلگەنىن، انىعىن ايتقاندا اقش ساياساتى قىتايدى ءوزى قالاعانداي ەتىپ وزگەرتە الماعانىن ايتقان. سوڭىندا ولار امەريكالىق ساياساتكەرلەردى «الدامشى ۇمىتتەن باس تارتۋعا» شاقىرعان ەدى /دەرەك كوز – The Stant News/.

2019 جىلعا ارنالعان ەسەپتەرىندە سالليۆان مەن كەمپبەلل الدىنعى كوزقاراستى تولىقتىرا وتىرىپ، قىتايمەن قالاي باسەكەلەسە ءومىر سۇرۋگە بولاتىنىن جان-جاقتى تالداعان ەكەن. سالليۆان مەن كەمپبەلل 2018 جىلعى ەسەپتەرىندە: «قىتايدى جاقىن تارتۋ ءداۋىرى قوشتاسۋسىز اياقتالدى»، – دەي وتىرىپ، امەريكالىق ساياساتكەرلەردى قىتاي تۋرالى «رومانتيكالىق يدەيالارىنان» باس تارتۋعا جانە بىرقاتار ماسەلەلەردە (ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك، قورعانىس، دامۋ مۇددەلەرى سەكىلدى) سابىرلى اقىل مەن قاتاڭ ادىستەردى قولدانۋعا شاقىردى /دەرەك كوز – The Stant News/.

ال، ءبىز بايدەن كومانداسى قاتارىندا ەڭ العاش اتاعان انتوني بلينكەن دە قىتايداعى كوممۋنيستىك رەجيمنىڭ الەمگە بىرقاتار قولايسىزدىقتار اكەلگەنىن العا تارتىپ، قازىرگى جاعدايدى بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا الدە قايدا تۇراقسىز دەپ باعالاعان. بايدەن كومانداسىنىڭ بۇل پىكىرلەرى ول اقش پرەزيدەنتى بولىپ كەلە قالسا، قىتايعا دەگەن ساياساتى قالاي بولادى دەگەندى باعالاۋدا اسا ماڭىزدى.

«جاڭا قىرعي-قاباق سوعىسى» بولا ما؟

اق ۇيدەگى سوپاقشا كەلگەن كابينەتكە (پرەزيدەنت كابينەتى) ترامپ جالعاستى قالا بەرسە دە نەمەسە جوۋ بايدەن كىرسە دە اقش پەن قىتاي اراسىنداعى بايلانىس بۇرىنعىداي جاقىن بولماس. بايدەن كەلىپ جاتسا ارينە ترامپتان باسقاشا «سۇيكىمدى ساياسات» ۇستانۋعا تىرىسار، دەگەنمەن ءوسىپ كەلە جاتقان جاڭا دەرجاۆا مەن «ابسوليۋتتى كوشباسشى» اراسىندا ەندى وتاسۋدىڭ اۋىلى الىس. سولاي دا، بايدان كومانداسىندا بوي كورسەتكەن، قىتاي ماسەلەسى تۋرالى اقش-تىڭ ستراتەگتەرى بەيجىڭمەن ءسىرا قالاي سويلەسۋى مۇمكىن.

مانا ايتىپ وتكەن ەلي راتنەردىڭ تامىز ايىندا بەرگەن ءبىر سۇحباتىن كوزىمىز شالىپ قالدى. پولسون ينيستيتۋتىنا بەرگەن پىكىرىندە /دەرەك كوزى – The Wall Street Journal/ ول «جاڭا قىرعي-قاباق سوعىسىنىڭ» بولمايتىنىن ايتقان ەكەن. (كەڭەس وداعى مەن امەريكا قۇراما شتاتتارى اراسىنداعى ۇزاق جىلدىق تەكە-تىرەستى ورىستار «حولودنايا ۆوينا» دەدى دە، سول كەزدەگى قازاق ءباسپاسوزى وبرازدى تۇردە «قىرعي-قاباق سوعىس» دەگەن. كەيىننەن ورىسشادان توتە اۋدارىپ «سۋىق سوعىس» دەيتىن بولىپ ءجۇر. اسىلىندا، سول كەزدەگى ەكى دەرجاۆا اراسىنداعى جاعداي قازاقتىڭ «قىرعي-قاباق» سوزىنە مەيلىنشە جاقىن). راتنەردىڭ پايىمداۋىنشا «قىرعي-قاباق سوعىسى» داۋىرىمەن قازىرگى اقش-قىتاي شيەلەنىسى اراسىندا كوپتەگەن ايىرماشىلىقتار بار، سونىڭ ەڭ كورنەكتىسى اقش پەن قىتاي تىعىز ەكونوميكالىق ديالوكتاعى ەلدەر. سوعان قوسا، قازىر الەم ەلدەرى بۇرىنعىداي ەكى دەرجاۆا ورتاسىندا قالعىسى كەلمەيدى، بىلايشا ايتقاندا وزگە ەلدەر بىرەۋ ءۇشىن ەكىنشىسىمەن مامىلەسىن بۇزىپ، ەكونوميكالىق مۇددەسىنە نۇقسان كەلتىرۋدەن قاشادى.

بلينكەن دە قىتايدى قۇراما شتاتتان تولىقتاي ىرگەسىن ءبولىپ تاساۋعا بولمايدى دەپ سانايدى ەكەن. قىركۇيەكتە وتكەن كونفەرەنتسيالاردىڭ بىرىندە ول وسى ويىن ايتا كەلىپ: ««مەنىڭ ويىمشا، كەيبىر ادامدار ايتقانىنداي، قىتايدان تولىقتاي اجىراتۋ ارەكەتى شىندىققا جاناسپايدى جانە ول اقىرى كەرى اسەرىن تيگىزەدى»، – دەپتى /دەرەك كوز – VOA/.

و`سالليۆان مەن كەمپەللدىڭ جوعارىدا ايتقان ديپلوماتيا جونىندەگى ەسەپتەرىنە سەنسەك، اقش پەن قىتاي اراسىندا جەڭىس پەن جەڭىلىس انىق بولمايتىن باسەكە قالىپتاسىپ كەلەدى. بۇنداي جاعدايدا ليدەرلەر تىكەلەي قاقتىعىسقا باستاماسا ۇزاق جىلدار بويى باسەلەسىپ ءومىر سۇرەتىن مەملەكەتتەرگە اينالادى. ولار ەگەر ۋاشينگتون قىتايمەن بولعان بۇل جاعدايدى «قىرعي-قاباقتىق سوعىس مەنتاليتەتى» رەتىندە قابىلدايتىن بولسا، بۇل اقش-تىڭ ۇزاق مەرزىمدى باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنە كەرى اسەر ەتەدى دەگەن كوزقاراستارىندا ايتقان. ولاردىڭ پىكىرىنشە، «قىتايدى جاقىن تارتۋ» ساياساتى ۇمىتسىزدىكپەن اياقتالعانى سەكىلدى، ونىمەن تىكەلەي قىرعي-قاباقتىق قارىم-قاتىناستا ۇمىتسىزدىككە الىپ كەلۋى مۇمكىن.

بايدەن قانداي حالىقارالىق ساياساتتى ۇستانۋى مۇمكىن؟

«اقش-تىڭ ازياداعى ستراتەگياسىندا قىتايدى وقشاۋلاۋعا، السىرەتۋگە دە، كۇشەيتۋگە دە ۇمتىلماۋى ءتيىس. ۋاشينگتون ءوزىنىڭ جانە وداقتاستارىنىڭ كۇشى مەن مامىلەسىنە كوبىرەك كوڭىل ءبولى كەرەك»، – دەگەن ەلي راتنەر ءوز ەسەبىندە. توماس دونيلون بولسا ترامپتىڭ قىتايمەن ساۋدا سوعىسىن باستاۋىن دۇرىس ەمەس ءادىس رەتىندە كورسەتە كەلىپ: «قورعانىس سيپاتىنداعى بۇنداي اشىق ارەكەتتەر قىتايدان كەلگەن قاتەردى جەڭىلدەتپەيدى، كەرىسىنشە ىشكى رەتتەۋ ارقىلى قىتايدىڭ ارەكەتتەرىنە جاۋاپ بەرۋ كەرەك»، –  دەگەن ەكەن /دەرەك كوز – Foreign Affairs باسىلىمى/. بۇلاردىڭ پىكىرىندەگى ورتاقتىق مىناۋ – ولار قىتايدان كەلەتىن قاتەرگە قارسى كۇرەستە قىتايدى وزگەرتۋگە ۇمتىلعاننان كورى اقش-تىڭ كۇشىن ارتتىرۋ كەرەك دەپ سانايدى. مىسالى، ولار قىتايدىڭ تەحنولوگيا سالاسىنداعى قىسىمىن شەشۋدىڭ ەڭ جاقسى ءتاسىلى – قىتاي ونىمدەرىنە تاريفتەردى كوتەرۋدىڭ ورنىنا، امەريكالىق تەحنولوگيانىڭ دامۋعا ينۆەستيتسيالاردى كوبەيتۋ جانە تالانتتى يمميگرانتتاردى قابىلداۋ دەپ سانايدى.

بايدەن كومانداسىنداعى اقىلشىلاردىڭ تاعى ءبىر ورتاق كوزقاراسى – ترامپ داۋىرىندەگى «الدىمەن امەريكا» ۇستانىمىنان باس تارتىپ، حالىقارالىق بايلانىستارداعى كوشباسشىلىق ورنىن قالپىنا كەلتىرۋ. بۇنىڭ قاتارىندا وداقتاستارىمەن بۇزىلا باستاعان مامىلەلەردى جاقسارتۋ، ءتۇرلى حالىقارالىق ۇيىمدارداعى كوشباسشىلىق ورىندارىن قايتارۋ سەكىلدىلەر كىرەدى. امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىقتاعى ورىنىن جوعارلاتۋ ارقىلى قىتايمەن بولعان قاتىناستى رەتكە سالۋعا بولادى دەپ سانايدى.

انىعىندا قۇراما شتات بۇعان دەيىن وزىنە وداقتاستاردى تارتىپ، ءبىر باعىتقا قاراي ۇيىمداستىرۋدا كوشباسشىلىق كورسەتكەن ەل. قىتاي بولسىن، رەسەي بولسىن تىكەلەي اقش-تان قاۋىپتەنبەگەن كۇندە دە ونىڭ وداقتاستىق ساياساتىنان قاۋىپتەنەدى. قۇراما شتاتتاردىڭ باستى كۇش قاينارى دا سونداي جاتىر دەۋگە بولادى. ەگەر ۋاشينگتون وداقتاستارى اراسىنداعى بۇل ورنىنان الىستاي تۇسسە قازىرگىدەي شىرما-شاتۋ حالىقارالىق بايلانىستا قىتايعا قارسى قۋاتتى كۇش توپتاستىرۋعا دارمەنسىز قالۋى دا مۇمكىن. بايدەن كومانداسى وسى جاعىن كوبىرەك العا تارتقىسى كەلەدى. اتاپ ايتقاندا ددسۇ-دا بولعان كەمشىلىكتەر ءۇشىن ودان شىعىپ كەتۋدىڭ ورنىنا ۇيىمداعى جەتەكشىلىكتى ساقتاپ، رەفورمالاۋعا كۇش سالۋ كەرەك دەگەندەي. تەحنولوگيا جانە زياتكەرلىك مەنشىك ماسەلەسىندە ءوزىنىڭ وداقتاستارى ارقىلى ەرەجەلەر قالىپتاستىرىپ، قىتايدى سول ەرەجەگە باعىناتىن نەمەسە الەمدە اقش-تان كەيىن تۇراتىن ورىندى تاڭداۋعا ماجبۇرلەۋگە بولادى دەپ سەنەدى.

بۇلار بايدەن بيلىككە كەلسە قۇراما شتاتتاردىڭ ساياساتىندا تاعى ءبىر ۇلكەن وزگەرىستەردىڭ بولاتىنىن بىلدىرسە كەرەك. اقش-قىتاي قاتىناسىندا اسا سەزىمتال تاقىرىپتار – تايۋان (تايۆان), گونكونگ، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى، شىڭجاڭ جانە تيبەت تاقىرىبى، ادام قۇقىعى ماسەلەسى دە اسا ماڭىزدى. الايدا، بايدەن كومانداسىنىڭ بۇل ماسەلەلەر بويىنشا بەيجىڭمەن قالاي سويلەسەتىنىن الداعى ۋاقىتتا دەربەس قاۋزاپ كورۋگە تۋرا كەلەدى.

امەريكالىق دەموكراتياشىل ساياساتكەرلەر ستراتەگيالىق باسەكەلەستەرىمەن كەلىسىمگە كەلۋگە ۇمتىلعىش، بۇل تاريحتان سولاي. ولار قىتايدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان قاتەرلەرىنە بەتپە-بەت كەلۋدەن كورى سىرت اينالىپ سوققى جۇمساعىسى كەلەدى. بىراق، وندا دا الدىنان قىتاي شىقسا بۇل كەزدەگى جاعدايدى سۋرەتتەپ بەرۋ قيىن. بەيجىڭنىڭ قازىرگى امبيتسيالى قادامدارى الەمگە ءوز ەرەجەسىن ورناتپاي تۇرىپ بايدەندى قولپاشتاعان دەموكراتتار دىتتەگەن ماقساتىن ورىنداي الار ما ەكەن، بۇل جاعىن الداعى جاعدايلاردى باقىلاۋ ارقىلى عانا تۇراتقتاندىرا الامىز.

“The Qazaq Times”