بۇگىن قازاق پوەزياسىنىڭ ومىردەن ەرتە وزعان جارىق جۇلدىزدارىنىڭ ءبىرى جۇماتاي جاقىپباەۆتىڭ ومىردەن وزعان كۇنى. سونداي-اق، بيىل كلاسسيك اقىننىڭ ومىرگە كەلگەنىنە 75 جىل تولىپ وتىر. جۇماتاي اقىن ءوزىنىڭ جان تەربەتەر جىرلارىمەن، سىرلى ليريكالارىمەن، ولەڭدەگى اسەم دە تەرەڭ بوياۋىمەن وقىرمانىن كوپ تاپقان اقىننىڭ ءبىرى. ول سونداي-اق، قازاق پوەزياسىندا كەيىنگى بۋىن قالامگەرلەر اۋزىنان تاستاماي ايتىپ جۇرەتىن كەيىپكەر جاساپ كەتكەن قالامگەر. اقىننىڭ «ءلايلاسى» ءبىر داۋىردەگى اقىن مەن «مۋزانى» بەينەسە، جاس بۋىن اقىندار «جۇماتايدىڭ ءلايلاسى» دەپ جىرلارىنا تيەك ەتەتى.
ج. جاقىپباەۆ ومىردەن ەرتە وزعانىمەن باي ليريكالى، تەرڭە سىرلى جىرلارى قالىڭ وقىرمانىمەن بىرگە جاساپ كەلەدى.
قاسوق عازالدارى
***
«يا پومنيۋ چۋدنوە...»
ا.پۋشكين
ءبىر كۇلەرمىن عارىش جاققا كەتەردە،
كوپ كەششەگە قاي بەتىممەن كەكتەنەم؟
بىزگە باقتىڭ قولى بۇگىن جەتەر مە،
مۇقاعالي، تولەگەنگە جەتپەگەن؟
بايلىق مەنىڭ تيە المايدى جىنىما،
قۇدايسىزعا كەرەگى نە ءپىتىردىڭ؟
مەنى ەگەر دە كوزگە ىلمەسە قۇبىلا،
وندا مەن دە قۇبىلاعا تۇكىردىم.
مەنىڭ جانىم مەيىرىمگە قۇمار تىم،
دوستارىم كوپ شالقار كوڭىل، سايىن ءۇن.
جەز شىعاتىن جەردەن شىققان ءبىر التىن
جىميىسىن جيامىن دەپ بايىدىم.
بيىك ءاندى سۇيە المايدى وزگە ەرىن،
مۇنداي باقتى تۇرا الادى كىم ۇستاپ؟
مەن ءبىر گۇلدىڭ گاۋھار مىنەز سوزدەرىن،
جۇرەگىمە قۇيىپ ءجۇرمىن ۋىستاپ.
سونى كورەم وڭىمدە ءھام تۇسىمدە،
الەمگە ۇلگى كورسەتەدى ول ءالى.
ول وكىمەت ورناتقان باق ىشىندە،
اكىمدىكتەن اقىندىق شەن جوعارى.
ءبىر كۇلەرمىن عارىش جاققا كەتەردە،
كوپ كەششەگە قاي بەتىممەن كەكتەنەم؟
بىزگە ءولىمنىڭ قولى، ءسىرا، جەتەر مە،
مۇقاعالي، تولەگەنگە جەتپەگەن؟!
قازانعاپتىڭ قۇرداسى ايتىپتى
دەگەن ءسوز
ساباسى قىلدى نالانىڭ زامانا مۇنى،
شاپپايبەر شىقتى شاناقتا جاراعان مۇڭى.
ارقاۋى اۋىر تۇمانداي تۋادى ءبىر كۇي،
ايەلى ەرگە، ەر جەرگە قاراعان كۇنى.
مي قوسار سازدى ساقتايتىن، ارينە، حالىق،
ارينە، حالىق كۇيگە ەلتىپ، نار يگەنى انىق.
كەمپىرقوساقتاي كوڭىلىنىڭ ءبىر ءتىنى –باران،
كورىنبەي تۇرسا، ءۇن تىڭدا قارا ۇيدەن بارىپ.
جەسىرىن تارتىپ العانداي قۇدايدىڭ ەر ۇل،
جابىرقاپ ءوستى جاس عۇمىر شىرايلى نەبىر.
جەر كەنە قىرتتار جابىلسا جەتەسىز، ەسسىز،
اتىلعان قۇستاي اسپاننان قۇلايدى كوڭىل.
جارىقسىز وتەر جاقسىنى كورمەستىڭ كۇنى،
حان تاعىنا دا كوڭىلىن بەرمەستىڭ مۇڭى –
قازانعاپ كۇيى سانانىڭ قايراعى ەمەس پە؟
قايراققا قىلىش وتپەيدى –ولمەستىڭ ءبىرى!
كوكەيدى تەسكەن تىرلىكتىڭ بىلگەنگە ءمانى،
كوپ ەمەس پە ەدى؟ كوك ميدىڭ ءبىر دەمدە ءبارى:
«ورىستە مالى، وكىمى، بيلىگى جوقتىڭ،
سۇيەگىندەگى جۇيرىكتىك كىمدەرگە ءدارى؟
«قازانعاپ كىمگە شىكىرا؟» –دەگەنگە شىقتى،
ارنادان استى، نامىسىم كەمەردەن شىقتى.
قاق تۇرماس جەرگە قاسارىپ جالعىز وسپەسە،
اۋليە دەپ نەگە بايلايمىز ەمەنگە شىتتى؟
قايرانىم از با؟
بار مەنىڭ مۇنىڭا تاڭىم،
بىرىڭە مىنەز جەتپەيدى، بىرىڭە ءتالىم.
قۇل مەنەن كۇڭشە كۇڭكىلدەپ كۇن كەشپەس ءۇشىن،
اۋليە اعاش سەكىلدى ۇلىڭا تابىن.
توقىمى كەپپەس ۇرى الدە ۇرداجىق پا ەدى؟
اققا قۇن كەسسە، باعىدا بي جازىقتى ەدى.
كۇيەۋدەي كىشىك كۇيشىڭنىڭ كورگەنى تۇرتكى،
اتاڭنىڭ كورىن اقجۇرەك كۇي قازىپ پا ەدى؟
اسپەتتەپ كۇيىن ءجۇردىڭ بە، قۇرمەتتەپ ءانىن،
ءبىر بەتكە جاسىڭ جيىلىپ، ءبىر بەتكە كارىڭ؟
ەبىڭنىڭ ءبارىن ەڭسەسىن ەزۋگە جۇمساپ،
قوڭتورعاي اتتاي سۋ جال قىپ مىنبەك پە ەڭ ءبارىڭ؟
باس قوسار سازدى ساقتايتىن، ارينە، حالىق،
ارينە، حالىق كۇيگە ەلتىپ، نار يگەنى انىق.
كەمپىرقوساقتاي كوڭىلىنىڭ ءبىر ءتىنى –باران،
كورىنبەي تۇرسا، ءۇن تىڭدا قارا ۇيدەن بارىپ.
نەسى ادامدار–نە قىلار كەلگەندە قىرىن،
جەر تابا الماس كۇيلەرىن كومگەنگە مۇنىڭ.
...اۋرۋعا باسىن كوتەرتكەن، ارۋعا – قاسىن،
دومبىرا كورگە تۇسپەيدى سەندەردەن بۇرىن!
بوزجىگىتتىڭ جەڭەشەسىنە
ايتقانى
تارتىلسا كوككە تارقاتار جۇرەگى شەرىن،
قايىرعان قۇستاي قايتا ۇشسام تۇلەگىش ەدىم...
قارا ەرتىسكە قانشاما سامولەت كەلدى،
ىشىندە مەن جوق بولامىن ۇنەمى سونىڭ.
كەم قۇربىما دا كەي كەزدە ەل تەڭەسە دەدىم،
تەڭدىك جوق جەردە كەلمەيدى ەگەسە بەرگىم.
قارا دا كەتتى ەرتىسكە، سارى دا كەتتى،
«بوزجىگىت» قاينىڭ جوق وندا، جەڭەشەم مەنىڭ.
جىلقىشى جيناپ جيدەباي باۋىرىنا گۇلىن،
سايدى دا بۇگىن توي الار، تاۋدى دا بۇگىن.
بارعىزباسىم بار ەكەن، بارعىزباي قالدى،
بارماعان ەدىم اقىننىڭ اۋىلىنا بۇرىن.
بەكەردەن بەكەر بولا ما ادام وكپەلى،
القالى توپپەن ءجون ەدى ەل الا كەتكەنى...
ءمىنىم مەن مۇڭىم كوپ ەدى، ات، ايعىر ەمەس،
كوتەرە الماس بولعان عوي سامولەت مەنى.
تورىعۋ كۇتەر توي-جيىن ساعىنعان ەردى،
جەڭەشە، مەنشە ەشكىمگە جالىنبا ەندى.
نە كۇتپەك، قايدام، قايتارىپ ساپىنىڭ ءجۇزىن،
بۇيدا پىشاق بەلىنە تاعىنعان ەلدى؟!
وكپە-ناز ولەڭ اۋىلىندا كەزدەسە بەرەر،
ولتىرمەك مۇنداي سىنىنا توزبەسەڭ ونەر.
...جەڭەشە، اباي قاجىعا جەتەر-اق ەدى،
مەكەنى مەكە بولارىن سەزبەسە ەگەر.
ارىسقا بارعاندا
(زۋفارعا)
ءبىر عاجاپ سۋرەت كوردىم دەپ ەرتەڭ ماقتانام،
بوگەننىڭ جەرى بولەكتەپ ماعان ساقتاعان.
ەر قىپشاق ەدىل ەۆروپادان دا كورمەگەن،
جالايىر مۇقىلاي تاڭعۇتتاردان دا تاپپاعان.
اپتابى تاندىر لەبىنەن ارتىق ءوڭىر بۇل،
ارىسقا كەلىپ اڭىرىپ قالعان جەرىم ءبىر.
ينەلىك كوردىم شۇعىنىق گۇلدەي قىپ-قىزىل،
ينەلىك كوردىم توتى قۇستارداي كوگىلدىر.
الىسقا ەمەس، ارىسقا كەلىپ جەتىپ ەم،
ادامى تۇگىل، جاندىگى عاجاپ شەتىنەن.
كوگىلدىر، قىزىل بوياۋشا ولار ۇشادى،
ليموناد تۇستەس سارجاسىل سۋدىڭ بەتىمەن.
«تۇلەندەي جىلتىر بالىقشى دوستار جانىقتى،
كوردىم مەن سوندا قاپ-قارا لاقا بالىقتى.
اقىننىڭ كوزى تۇسپەگەن بىلەم بۇعان دا،
لاقادان قازىر كەز كەلگەن باقا داڭقتى».
ارىسىم –اكەم، اكەمدەي باعىپ-كۇتتى ەندى،
ارقالاپ قايتتىم بوگەننەن نازىك جۇكتەردى.
اتاڭنان قالعان التى ارىس جەرى بولماسا،
...كورەرسىڭ قايدان كوگىلدىر ينەلىكتەردى؟!
عۇنداردىڭ جۇرەگى
«زامولكني ي ۆسلۋشايسيا ۆ توپوت تابۋننىي،
پو ستەرتىم دوروگام، پو تراۆام سىرىم،
ۆ رازورۆاننىح شكۋراح بەزدومنىە گۋننى،
ستەپنوي سارانچوي پرولەتايۋت نا ريم...»
پاۆەل ۆاسيلەۆ
ۆوكزالعا قاراي بۇل ەلدى كىم بورىكتىردى؟
كورىكتى ەلدىڭ قۇشاعىن گۇل كومىپ تۇردى.
باقتيار، ەدىل كيەتىن سۋسار بورىكپەن،
كۇرجىستانعا كەرىك قاس عۇن كەلىپ كىردى.
ارنالدى عۇنعا كۇرجىنىڭ اۋەنى، ءۇنى،
ارتىنان ءسوزى جەتتى وعان، اۋەلى گۇلى.
مىڭ اۋىزبەنەن اتاعىن اسپانعا اتتى،
قۇرساعىن قانجار ساندەگەن تاۋ ەلى مۇنى.
وتكەندەي بولدى ءبىرجولا مۇڭدى ءاننىڭ شاعى،
كىرگەندەي بولدى ماۋلەن باس شىڭداردىڭ ءسانى.
ورىستىق ۇلى وردادان وسىندا كەلگەن،
ءشايىردى قايران قالدىردى عۇنداردىڭ شالى.
كوكجانار اقىن كورمەگەن جىر، ءانى كەمىپ،
توقسانعا كەلگەن، جانى جاس بۇلانى كورىپ،
بۇلانىڭ بۇلتتاي مۇڭدانىپ دىرىلدەگەنىن،
قاسىندا ءجۇرىپ كوردى دە، جىلادى كەلىپ...
سۋالتتى ءبىر دەرت جىر، ءانى سۋالماس ۇرتىن،
ءماجنۇندى مۇنداي ەشقانداي تۋا الماس ۇلتىڭ.
ايكۇمىستەردى التى وراپ الاتىن سۇلۋ –
كۇرجىنىڭ قىزى-اي، ونداي جان تۋار ما، شىركىن!
دىرىلدەر ءبىر ءسات تۋدى كەپ بۇل ەرىنگە دە،
ولگەن جوق، ءتىرى. ۇزەدى كۇدەرىن نەگە؟
قىزا كەلگەندە: «قىزىڭدى... ستالين...» –دەگەن،
بوركىمەن كىرگەن ەدى-اۋ ول كرەملگە دە.
باستالدى قايتا ءبىرجولا مۇڭدى ءاننىڭ شاعى،
شۋلاردىڭ ءمانى قالمادى، شىڭداردىڭ ءسانى.
عاشىق بوپ قالدى، ارۋدى العىسى كەلدى،
توقسانعا كەلگەن ەكەيلىك عۇنداردىڭ شالى.
...ارۋ، اق تاڭىم. مەن بۇگىن جارالى عۇنىڭ،
قوبىز كەۋدەنىڭ زارلاتقان سانالى قىلىن.
«اكەمدەي جانسىز...ءبىر ءتۇرلى...سۇيەمىن» دەيسىز...
سول ءسوزىڭ مەنى ءولتىرىپ بارادى، كۇنىم.
ولمەدىم، قالدىم ءوزىڭدى كورگەندە مانا،
كوكتەن دە قارا كوزىمە، جەردەن دە قارا.
«سۇيەمىن» دەيدى وتىمەن، نۇرىمەن بارلىق...
عۇن، قالقام، عاشىق بولمايدى ولگەندە عانا.
اعا
(و.سۇلەيمەنوۆكە)
«قالاي، –دەپ، –اعام؟» –قارادىم اسپانعا كىلەڭ،
باعاسىن جۇلدىز كورسەتتى باس بارماعىمەن.
قاسوققا*اكەپ بەرەدى بالىق پەن سۋىن،
ىلە وزەنى قىتايدان باستالعانىمەن.
اعام دا سونداي. الىستى جاقىنعا بالاپ،
قاقتىرعان ءبىزدىڭ نامىس پەن اقىلعا قانات.
دەشتى – قىپشاقتان كەپ، يگورگە ورىسشا سويلەگەن
تۇرعانداي بولام ساۋىتسىز باتىرعا قاراپ.
ءار ەلدىڭ ءوزىن وزىنە بىلگىزەر ەرى،
باعىدا تۋسا، قۋانىپ مۇڭدى جىر ەلى،
بايباقتى سىرىم باتىر دا باتاسىن بەرىپ،
كەنەاعاڭ كۇرەڭ ارعىماق مىنگىزەر ەدى.
سونىمەن بيىك، ءور سۇلۋ، فانيگە قارا،
ول باردا ءتىلسىز بولمايدى، ارينە، دالا.
كوشە كوپ جاڭا، تەك بيىك قاسوقتىڭ اتىن،
بەرگەندەي ەمشەك بەرەدى ەل سابيگە عانا.
ارتتىرا بەرسىن بىلگەننىڭ قادىرىن ولەڭ،
مارعۇلان ايتسا اقىلى، سابىرى كەنەن،
بوگدىحان قىزىن بەرەتىن ۇيسىندەر كەشە
ەلگە تاڭ، ءىرى ۇلانىن ءتاڭىرى دەگەن.
ەر، كونە تايپا ءداستۇرى ورالسا كەرى،
قاسوقتىڭ جانە قاسوققا جوعالسا-اۋ كەگى.
...ءتاڭىرىڭ سەنىڭ كوبەيسىن، تاكاپپار ەلىم،
الدىمەن سەنى جارىلقار، سونان سوڭ مەنى.
*قاسوق –قازاق ءسوزىنىڭ ءتۇپ-توركىنى (اۆتور).
قاسوق عازالدارى
1
قيىردان شىققان قىرعىنعا ۇلگىرە بىلگەن،
الامان قولى اتىنا دۇرلىگە مىنگەن
جالايىر بالا نويانداي مالىك حان مەنەن
ءجالالادديندى قۋام دەپ ۇندىگە كىرگەن.
شاڭداتقان ءىشىن سان قالا، قالاشىقتاردىڭ،
كوز جازىپ جاۋدان، جاۋرىنمەن بال اشىپ تا ءار كۇن،
جاۋتاڭداپ قالعان نويانداي سەنى ويلاپ ءجۇرىپ،
بار ماقسات، ارمان-مۇددەمنەن اداسىپ قالدىم.
كوزىمە كەلىپ تيگەندەي جاسىننىڭ ۇشى،
اشىلدى سىرىم، قايساردىڭ باسىلدى مىسى.
قىڭسىلاپ ۇرگەن، ۇلىعان ۇندەرگە تولدى،
يۋ دا قيۋ يتكەركە –باسىمنىڭ ءىشى...
عاشىقتىق ءتامام، بولدى ما ەركەلىك ءتامام؟
قارارداي الەم سەن قۇساپ جەركەنىپ ماعان.
نامىس پەن مۇڭنان مىسىرعا حاليفا بولعان،
ۇباق قىپشاقتاي ىزادان ورتەنىپ بارام.
تاعدىرعا مىناۋ. تاۋسىلدى اقىلىم، دەمىم،
اقىرىم قورلىق بولدى ما، اقىرىم ءولىم؟
تاۋىپتەي ەمدەپ، تاڭىردەي جارىلقا مەنى،
ارۋ اق كۇنىم، – جۇلدىزداي جاقىنىم مەنىڭ.
2
جاز ءوتتى باستان، قىس قالدى دەدىم،
جەرىدىڭ مەنەن مۇلدە سەن.
عۇمىرىم بىردەن قىسقاردى مەنىڭ،
نە ءۇشىن، نە دەپ كۇن كەشەم؟
كەۋدەمدە مەيىرىم، ار-نامىس بارىن
كورەرمىن-داعى سورىمنان.
سۇر ءومىر ساراڭ الدانىشتارىن
سىپىرىپ الدى قولىمنان.
كوكىرەگىمە شەر تولىپ، تەكتىم،
ايتا الماي اۋزىم مۇڭدى ءاندى،
وكىنىشتەن مەن ورتەنىپ كەتتىم،
ىشىمدە سۇپ-سۇر كۇل قالدى.
ءىشىمدى سۇپ-سۇر ورتەڭدەي، مىنە،
جايلادى ءوڭى وزگە مۇڭ.
ىس يىسىمەنەن جيىركەندىرمەي مە
كۇلدە وسكەن گۇلدەي سوزدەرىم؟
3
كورىپ، تىڭداپ قانىعام،
كوڭىلىمە گۇل قاپتاپ.
سەنىڭ ءمانىڭ-ماعىناڭ،
ساۋلە سىندى مۇلدە اپپاق.
تابىلماس ەم، داۋا دا،
بۇل سەزىمگە مۇڭدى، وتتى.
جەر نە، سەنى اۋا دا،
كوتەرۋگە مىندەتتى.
شيپالى بال – ءوڭ، ءۇنىڭ،
گۇلدىكىندەي بەدەلىڭ.
ءسال جىميساڭ، كوڭىلىم،
كوكتەپ شىعا كەلەدى.
ادام تۇگىل، تاسقا اۋىر،
ازابىڭنان ەزىلگەم.
جانى ءمولدىر جاس ءتاڭىر،
جارىلقاي گور كوزىڭمەن.
ءسۇت ءيىسىڭ بۇرقىراپ،
جۇلگەشە ەركە ءجۇر كەيىن.
جۇرەگىمدى جىرتىپ اپ،
كەبىسىڭدى سۇرتەيىن.
كەشىرە گور، جىرى ۇلگى،
كۇيشى عۇننىڭ ارمانى،
مىندەرىمدى بۇرىنعى،
جانە سوسىن الداعى!
4
سەزىمدەرگە بولەنگەندە ەڭ كەرىم،
جۇزىمىزگە، كوزىمىزگە نۇر ۇيىپ،
گۇل مەن مۇنار، كەمپىرقوساق ەڭبەگىن،
باعالايمىز ماحابباتتان جىميىپ.
ءبىراز باقىت سىيلاپ ەدى جومارت كۇن،
جانىم، ءتانىم جابىرقاۋدان تاعى ازدى.
ەڭ عاجايىپ قازىنامدى جوعالتتىم –
سەنىڭ كۇلكىڭ بەينەلەنگەن قاعازدى.
جامان ىرىم ەكەن دەپ ەم ءبىرتۇرلى،
ۇرلادى ما بىلمەيتىن جان وبالدى؟
مەنى كورسە، جارق ەتەتىن كۇلكىڭنىڭ،
ءىزى دە جوق، ول دا كەيىن جوعالدى.
قارا باقىر پۇتى، بۇتى وزگەنىڭ،
قايقى دەسەم، تايقى ما ەدى ماڭدايىم؟
مەنى كورسە كۇرسىنەدى كوزدەرىڭ،
«موسفيلمنەن» مەزى بولعان جاندايىن.
كوك سەڭگىردەي كوركەم، سۇلۋ ويلارىم،
ۇساقتالدى، شاشىلدى ءارى تارىداي.
كۇلكىڭە دە قانبادىم، نە تويمادىم،
كەتەم بىلەم قۋانىشقا جارىماي.
سەزىمدەرگە بولەنگەندە ەڭ كەرىم،
جۇزىمىزگە، كوزىمىزگە نۇر ۇيىپ،
مۇنار مەن گۇل، كەمپىرقوساق ەڭبەگىن،
باعالايمىز جىلاي جازداپ جىميىپ.
5
ءبىر باقىتتان حابار بەرگەن ەستى ۇنمەن،
ءتاڭىرىمنىڭ داۋىسى ما ەستىلگەن؟
ماڭدايىنا تيگەن قولدان ەس جيعان،
جارالىنىڭ جاڭا ءحالىن كەشتىم مەن.
جۇرەكسىنىپ ايتىپ تۇرمىن مۇنى مەن،
مىلقاۋلاردىڭ ميدا سويلەر تىلىمەن.
ءتاڭىرىم دەپ تابىنىپ ەم، ءتاڭىرىم،
وڭ كوزىڭمەن قارايسىڭ با شىنىمەن؟!
ەسىركەي مە، سوقپاي ما ەندى كوك مەنى؟
قانشا زامان ىشتەي ءبىر زار توككەلى.
«اق تانىڭە اۋا تيسە، سول اۋا،
سورلى ەرىنىم جەتپەگەنگە جەتكەنى.
ۇمىتسىزدىك ىشكەنىمدى ۋ قىلدى،
قۋالايتىن كۇن بار ما ەكەن قۋ مۇڭدى؟
بوز بيەنىڭ سۇتىندەي بەت، ەرىنىم،
بولا الماي ما حلورى بار سۋ قۇرلى؟!
گۇل. قاسيدا
1
ءبىر مۋزىكا جەتەلەيدى كۇندە ورگە،
وردە بارداي مەن قويىلار ءبىر كورمە.
راحمەت، جانارىمنان تامعان ءدان،
سول ءبىر دانمەن ءدىلى تۋىس گۇلدەرگە...
2
شىقتاي جاننان شىقپايدى ءبىر كەكەسىن،
شىقتى – ءبىتتى، شىڭىراۋعا كەتەسىڭ.
الامانداي اتقا مىنەر تاپ قازىر،
بايلاپ-تاڭىپ جۇرەدى ول شەكەسىن.
ەر سايىنى بولا الساڭىز مىنا ءسىز،
مەن ايتپاي-اق، ءبىر كورگەننەن ۇعاسىز.
ول ءبىر شىنى سۇتكە سالعان سۋرەتتەي،
ول ءبىر قۇشاق مۋزىكاداي كۇناسىز.
توپتى ۇيىتىپ: «توقيىق، دەپ، قاردان ءبوز»،
كيىمسىزگە جانى اشىماس جاننان بەز.
كۇن كوزىندەي جىلاندى دا جىلىتقان،
تاپ وسىنداي ءمولدىر بەيىل، اڭعال كوز.
ادامنان تەك شىعادى اسەم ديۋانا،
ديۋاناعا جەتپەيتىن مال – كۇي عانا.
جىندى دەيتىن ونداي جاندى ارقادا،
ءشايىر دەيتىن ونداي جاندى حيۋادا.
توي بولسا دەپ جۇرگەن جەرى، تۇراعى،
ويلاعانمەن، وقساتپادىم ءبىر ءالى.
...بايلىق جوقتا بالالارعا شاشاتىن،
قوبىز تارتقىم كەلەدى دە تۇرادى.
***
ءومىر دە ءبىر وتكەن-كەتكەن ويىنداي،
شەگىنبەيتىن شەشەندەردىڭ تويىنداي،
شاتتىق ارتى قاسىرەتكە سوعادى،
مەنى ارباساڭ كوزدەرىڭمەن مويىلداي،
ءبارى قىزىق، ءبارى وزگەشە بولادى.
كويلەكتەرىڭ – شەشپەگەن ءبىر جۇمباعىم،
ال، وزىڭە ارىلماعان مۇڭدارىم.
اقىلدى بوپ شىعۋعا ەندى تالپىنام.
قىلىعىڭمەن قىرىق قاقپان قۇرعانىم،
مارەم سەن ەڭ – جەتكەنىمشە القىنام.
***
كىلت باستالىپ، ساپ تىيىلار كۇلكىڭ دە،
قىرىق تۇسكە ارقاۋ بولدى ءبىر تۇندە.
اقىرىندا ولەر بولدىم قۇمارتىپ.
موينىڭداعى تۇگى مايلى تۇلكىڭ دە،
مەن سياقتى اش بورىدەن مىڭ ارتىق.
داۋسىڭدى ەستىپ، سوقىر سەنى ۇناتار،
مىلقاۋ كورىپ، ەستىمەي-اق گۇل اتار.
سەنى كورسە، جەر دە، كوك تە تۇرلەنگەن.
قابىرعالى، قارا كوزدى قۇبا تال،
مايىستىرىپ قۇشار ما ەكەم ءبىر قولمەن؟!
باق جاندانار سەن كۇلىمدەپ شىققاندا،
سەنىڭ ءسوزىڭ دانالىق قوي ۇققانعا.
ۇنەمى ەستىپ جۇرەر مە ەكەم ءۇنىڭدى!
جانار جۇمىپ جۇتىنعاندا، جۇتقاندا،
قوسا جۇتىپ قويار ما ەكەم ءتىلىمدى؟!
مەن جوق بولسام، اتىمدى ايتىپ كۇبىرلە،
مەن ولمەسەم، جاقسىلىقتان تۇڭىلمە،
ارداقتايىن جەر بەتىنەن وتكەنشە.
مەنى كورسەڭ، شاقىرىمنان كۇلىمدە،
قۋانىشتان جەر باسپايىن جەتكەنشە!
***
1
باسىندا ءتاج، التىن قامقا كيگەنى،
قانى قارا قاتال ەدى نە دەگەن! –
ازيانى اقساق تەمىر بيلەدى،
تىرىسىندە ەشكىم اقساق دەمەگەن.
سارى شولدە، دالادا ءوتىپ سان كۇنى،
عازال جازعان، جانى ءسىرى نە دەگەن! –
ازيادا ساعدي ءشايىر قاڭعىدى،
تىرىسىندە ەشكىم ۇلى دەمەگەن.
جۇمىر جەرگە كىمدەر كەلىپ، قايتپاعان،
ءسوزى جەتپەي قالعان جوق قوي تەڭەسە.
شىندىقتى جۇرت قورىققاننان ايتپاعان،
مۇلدە ءتىپتى بىلمەگەن سوڭ نەمەسە.
2
قالىڭ قاۋداي اق شالعىمەن شابىلعان،
ءولىپ ءبىتتى اقىرىندا اسكەرى.
نەشە عاسىر بىزدەن بۇرىن سالىنعان،
سول كۇيىندە گۇر-ءامىردىڭ ناشتەرى.
تۇك قالمادى ءامىر مەن بەك، قازىڭنان،
بىرگە كەتتى قازىناعا جيعانى.
نەشە عاسىر بىزدەن بۇرىن جازىلعان،
سول كۇيىندە الىشەردىڭ جيناعى.
سودان بەرى ىزدەنىستەر كوپ، تەگى،
باس قاتىردى تالاي جىلدار جاس-كارى.
جاڭا بوياۋ ەجەلگىگە جەتپەدى،
جاڭا جىرلار ەجەلگىدەن اسپادى.
قۋانىش پەن قايعى ءدامىن تاتارسىڭ،
شەبەر، سەنىڭ جانارىڭدا جانادى وت.
جاڭا دۇنيەڭ ەجەلگى بوپ اتالسىن،
تۇرسىن بىراق ماڭگى-باقي جاڭا بوپ.
24 قازان – كىتاپحاناشىلار مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!
مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى جاسارال قۋانىشالين ومىردەن وزدى
جازۋشىلار وداعى جاڭا توراعا سايلادى. ول «جازۋشىلار وپپوزيتسيا بولماسىن!» دەدى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
باقىتجول كاكەش. التايدا قالعان اقيىق
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى