«اقش پەن قىتاي ءبىر-بىرىنە سەنۋدەن قالدى»: تەڭىز سوعىسىنىڭ قاتەرى كۇشەيۋدە

قىتاي الداعى ايدا ءتورت تەڭىزدە ءبىر ۋاقىتتا اۋقىمدى اسكەري وقۋ-جاتتىعۋ وتكىزەتىنىن مالىمدەدى. بۇل اقش-قىتاي اراسىندا تەڭىز اسكەري قايشىلىعى كۇشەيگەننەن بەرى قىتاي تارابى قابىلداعان ەڭ ءىرى اسكەري ارەكەت. قىتاي حالىق-ازاتتىق ارمياسىنىڭ تەڭىز اسكەري جاتتىعۋى بوحاي، حۋانحاي، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى جانە شىعىس قىتاي تەڭىزى سىندى ءوز تەرريتورياسىنا شەكتەسەتىن ءتورت تەڭىزدە وتپەك.

قىتايدىڭ كەزەكتى اسكەري ارەكەتى

وتكەن جەكسەنبىدە قىتايدىڭ جەرگىلىكتى تەڭىز قاۋىپسىزدىك بيۋرولارى ءبىر ۋاقىتتا تەڭىزدەگى اسكەري قيمىلدار تۋرالى مالىمدەمە تاراتتى.

تاڭشان تەڭىز قاۋىپسىزدىك بيۋروسى 24-30 تامىز ارالىعىندا بوحاي تەڭىزىندەگى اسكەري جاتتىعۋلاردا شىنايى وقتاردى پايدالانباق.

وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى قاۋىپسىزدىك باسقارماسى 24-29 تامىر ازالىعىندا اسكەري جاتتىعۋلاردى حاينان ارالىنىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا وتكىزبەك.

گۋاڭدۋڭ (گۋاندۋن) تەڭىز قاۋىپسىزدىك باسقارماسى وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى مەن شىعىس قىتاي تەڭىزى اراسىندا تايۋان بۇعازىنا جاقىن ارالداردا اسكەري ءىس-قيمىلدار الىپ بارماق.

اقش-قىتاي تەڭىز قايشىلىعى

ەستەرىڭىزدە بولسا، 15 شىلدەدە قۇراما شتاتتار قىتايدىڭ وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىنە قاتىستى بىرقاتار ەگەمەندىك پوزيتسياسىنا قارسى ەكەنىن رەسمي تۇردە مالىمدەدى. بىلايشا ايتقاندا، بەيجىڭنىڭ وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىنىڭ باسىم كوپ اۋماعىن باقىلاۋىنا الۋعا دەگەن ۇمتىلىسىنا رەسمي تۇردە قارسى شىقتى. وسىدان كەيىن اقش اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى، تايۋان بۇعازىنداعى جانە وعان جاقىن تەڭىز ايدىندارىنداعى اسكەري ارەكەتتەرىن كۇشەيتتى.

ءبىر ايدان استام ۋاقىتتان بەرى، قىتاي اقش-تىڭ اسكەري قىسىمىن تومەندەتۋ ءۇشىن بارلىق امالداردى جاساپ كوردى. بىرىنشىدەن، رەسمي مالىمدەمەلەرىن جۇمسارتىپ «اقش-قا تىكەلەي قارسىلاسپايمىز»، «ءبىرىنشى بولىپ وق اتپايمىز» دەگەن «جۇمساق لەبىزدەرىن» ءبىلدىردى. ەكىنشىدەن، وڭتۇستىك-شىعىس ازيا قاۋىمداستىعىنىڭ بەدەلدى ديپلوماتتارىن قىتايدىڭ ۇستانىمىن قولداۋعا شاقىردى جانە قۇراما شتاتقا كولدەنەڭ تارتقىسى كەلدى. بىراق، بۇل قۇلشىنىستارىنان قانداي دا ءبىر ءونىم بولماعانى تۋرالى گونكونگ باسىلىمدارى جازىپ جاتتى.

بەيجىڭ اسەان ديپلوماتتارىن دا وزدەرىنە تارتىپ، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى داۋ-داماي جونىندەگى كەلىسسوز ۇستەلىگەن اقش-تى شىعارىپ تاستاۋدى ءۇمىت ەتكەن. قىتاي اسەان ەلدەرىمەن اتالعان تەڭىزدەگى داۋ-شارلاردى تۇبەگەيلى شەشۋگە ىنتالى ەكەنىن دە بىلدىرگەن. شىنى كەرەك، قىتاي اسەان ەلدەرىمەن كوپ جىلداردان بەرى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق كەلىسسوزدەرىنەن كورى، داۋ-شارلاردى تالقىلاۋعا ارنالعان كەلىسسوزدەردى كوبىرەك وتكىزىپ كەلەدى. قىتاي وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىنىڭ بارلىق اۋماعىنا يە بولعىسى كەلەدى. بىراق برۋنەي، مالايزيا، فيليپپيندەر، ۆەتنام جانە باسقا اسەان ەلدەرى بۇعان ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى.

ارتا تۇسكەن قاقتىعىس قاتەرى

اقش بۇعان دەيىن وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى تەرريتوريا داۋلارىندا بەيتاراپ ۇستانىمدا بولدى. قىتاي مەن اتالعان تەڭىزگە شەكتەسەتىن وزگە ەلدەر اراسىنداعى كەلىسسوزدىڭ دامۋىن قولداپ كەلدى جانە وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىنىڭ «ەركىن، اشىق، حالىقارالىق سۋ جولى» ستاتۋسىنىڭ ساقتالۋىن جاقتاعان. قىتايدىڭ بۇل اۋماقتاعى تەرريتوريالىق قۇقىعى تۋرالى دا تەرىسكە شىعارمادى دا، جاقتامادى. ال، شىلدەدەگى جاڭا شەشىم بۇلاردىڭ ءبارىن ءۇزىلدى-كەسىلدى وزگەرتتى. قىتايدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان اسكەري قاتەرىنە قارسى وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندى قىتاي يەلىگى دەپ تانۋدان باس تارتتى. سونىمەن، اقش پەن قىتاي اراسىندا بولۋى ىقتيمال تەڭىز سوعىسىنىڭ قاتەرى كۇشەيدى.

جاقىندا عانا قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ اعىلشىن تىلىندەگى باسىلىمى Global Daily قىتاي-اقش قاتىناسىنىڭ بولاشاعى مەن وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى ماسەلەسى بويىنشا پەسسيميستىك سارىندا شولۋ جاريالادى. وندا قىتاي مەن اقش-تايۋان ەندى ءبىر-بىرىنە مۇلدە سەنۋدەن قالعانىن، ەندىگى قارىم-قاتىناس تەك قىراعىلىق، ساقتىق جانە دۇشپاندىق سيپاتقا وتكەنىن جازعان. بۇل شىن مانىسىندە قكپ-نىڭ اقش جانە تايۋانعا قاراتقان ۇستانىمى دەۋگە دە بولادى.

“The Qazaq Times”