«AQŞ pen Qıtay bir-birine senuden qaldı»: Teñiz soğısınıñ qateri küşeyude

Qıtay aldağı ayda tört teñizde bir uaqıtta auqımdı äskeri oqu-jattığu ötkizetinin mälimdedi. Bwl AQŞ-Qıtay arasında teñiz äskeri qayşılığı küşeygennen beri Qıtay tarabı qabıldağan eñ iri äskeri äreket. Qıtay Halıq-azattıq armiyasınıñ teñiz äskeri jattığuı Bohay, Huan'hay, Oñtüstik qıtay teñizi jäne Şığıs qıtay teñizi sındı öz territoriyasına şektesetin tört teñizde ötpek.

Qıtaydıñ kezekti äskeri äreketi

Ötken jeksenbide Qıtaydıñ jergilikti teñiz qauipsizdik byuroları bir uaqıtta teñizdegi äskeri qimıldar turalı mälimdeme tarattı.

Tañşan Teñiz qauipsizdik byurosı 24-30 tamız aralığında Bohay teñizindegi äskeri jattığularda şınayı oqtardı paydalanbaq.

Oñtüstik qıtay teñizi qauipsizdik basqarması 24-29 tamır azalığında äskeri jattığulardı Haynan' aralınıñ oñtüstik-şığısında ötkizbek.

Guañduñ (Guandun) Teñiz qauipsizdik basqarması Oñtüstik qıtay teñizi men Şığıs qıtay teñizi arasında Tayuan bwğazına jaqın araldarda äskeri is-qimıldar alıp barmaq.

AQŞ-Qıtay teñiz qayşılığı

Esteriñizde bolsa, 15 şildede Qwrama Ştattar Qıtaydıñ Oñtüstik qıtay teñizine qatıstı birqatar egemendik poziciyasına qarsı ekenin resmi türde mälimdedi. Bılayşa aytqanda, Beyjiñniñ Oñtüstik qıtay teñiziniñ basım köp aumağın baqılauına aluğa degen wmtılısına resmi türde qarsı şıqtı. Osıdan keyin AQŞ Äskeri-teñiz küşteri Oñtüstik qıtay teñizindegi, Tayuan bwğazındağı jäne oğan jaqın teñiz aydındarındağı äskeri äreketterin küşeytti.

Bir aydan astam uaqıttan beri, Qıtay AQŞ-tıñ äskeri qısımın tömendetu üşin barlıq amaldardı jasap kördi. Birinşiden, resmi mälimdemelerin jwmsartıp «AQŞ-qa tikeley qarsılaspaymız», «Birinşi bolıp oq atpaymız» degen «jwmsaq lebizderin» bildirdi. Ekinşiden, Oñtüstik-Şığıs Aziya qauımdastığınıñ bedeldi diplomattarın Qıtaydıñ wstanımın qoldauğa şaqırdı jäne Qwrama Ştatqa köldeneñ tartqısı keldi. Biraq, bwl qwlşınıstarınan qanday da bir önim bolmağanı turalı Gonkong basılımdarı jazıp jattı.

Beyjiñ ASEAN diplomattarın da özderine tartıp, Oñtüstik qıtay teñizindegi dau-damay jönindegi kelissöz üsteligen AQŞ-tı şığarıp tastaudı ümit etken. Qıtay ASEAN elderimen atalğan teñizdegi dau-şarlardı tübegeyli şeşuge ıntalı ekenin de bildirgen. Şını kerek, Qıtay ASEAN elderimen köp jıldardan beri ekonomikalıq ıntımaqtastıq kelissözderinen köri, dau-şarlardı talqılauğa arnalğan kelissözderdi köbirek ötkizip keledi. Qıtay Oñtüstik Qıtay teñiziniñ barlıq aumağına ie bolğısı keledi. Biraq Bruney, Malayziya, Filippinder, V'etnam jäne basqa ASEAN elderi bwğan üzildi-kesildi qarsı.

Arta tüsken qaqtığıs qateri

AQŞ bwğan deyin Oñtüstik qıtay teñizindegi territoriya daularında beytarap wstanımda boldı. Qıtay men atalğan teñizge şektesetin özge elder arasındağı kelissözdiñ damuın qoldap keldi jäne Oñtüstik qıtay teñiziniñ «Erkin, aşıq, halıqaralıq su jolı» statusınıñ saqtaluın jaqtağan. Qıtaydıñ bwl aumaqtağı territoriyalıq qwqığı turalı da teriske şığarmadı da, jaqtamadı. Al, şildedegi jaña şeşim bwlardıñ bärin üzildi-kesildi özgertti. Qıtaydıñ ösip kele jatqan äskeri qaterine qarsı Oñtüstik qıtay teñizindi Qıtay ieligi dep tanudan bas tarttı. Sonımen, AQŞ pen Qıtay arasında boluı ıqtimal teñiz soğısınıñ qateri küşeydi.

Jaqında ğana Qıtay Kommunistik partiyasınıñ ağılşın tilindegi basılımı Global Daily Qıtay-AQŞ qatınasınıñ bolaşağı men Oñtüstik qıtay teñizi mäselesi boyınşa pessimistik sarında şolu jariyaladı. Onda Qıtay men AQŞ-Tayuan endi bir-birine mülde senuden qalğanın, endigi qarım-qatınas tek qırağılıq, saqtıq jäne dwşpandıq sipatqa ötkenin jazğan. Bwl şın mänisinde QKP-nıñ AQŞ jäne Tayuanğa qaratqan wstanımı deuge de boladı.

“The Qazaq Times”