بەلارۋستە بۇرىن-سوڭدى بولماعان «دەموكراتيا مەرەكەسى» باتىس باسىلىمدارىنىڭ باس ماقالا تاقىرىبىنا اينالدى. ەۋرووداق شەشىمى، رەسەي پرەزيدەنتى ءپۋتيننىڭ ارەكەتى جانە الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ «ەۋروپاداعى سوڭعى ديكتاتۋراسى» قانداي كۋلميناتسياعا جەتەدى دەگەن تاقىرىپتار قىزۋ تالقىعا تۇسكەن. امەريكالىق باق-تىڭ جازۋىنشا، بەلارۋس حالقىنىڭ دەموكراتيا جولىنداعى كۇرەسى باسقا دا اۆتوريتار جۇيە قالىپتاسقان ەلدەرگە ۇلگى بولۋى ءتيىس. ال فرانتسۋز ليبەرالدى گازەتى لۋكاشەنكونى «كەڭەس داۋىرىندەگى سوڭعى دينوزاۆر» دەپ اتاعان.
الەكساندر لۋكاشەنكو كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىن. فوتو: https://cdn
Washington Post
بەلورۋستەر بىزگە اۆتوريتارلىق حاوستا ادام قۇندىلىعىن جوعارى قويىپ، دەموكراتيا ءۇشىن تاباندى كۇرەۋدى ۇيرەتتى. ەۋروپا بەلارۋستى رەسەيدىڭ گەوساياسي ويىندارىنا تارتپاي، بوستاندىقتى قايتارۋعا كومەكتەسۋى كەرەك.
اۆتوريتار بيلىك ورنىققان باسقا دا مەملەكەتتەر بەلارۋستەگى ءىرى وقيعادان ۇلگى الىپ، بۇل جاعداي سول ەلدىڭ بيلىك باسشىلارىنا دابىل بولۋى ءتيىس. ءتۇپتىڭ تۇبىندە حالىقتىڭ ەركىندىككە دەگەن ۇمتىلىسى جەڭىپ، اۆتوريتارلىق جۇيە قۇلايدى.
Times (ۇلىبريتانيا)
بەلارۋس قارا قۇردىمدا: ادام قۇقىقتارى تۇرعىسىنان عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە دۇنيەتانىم ماسەلەسىندە. كوپ جاقتى دامىعان جانە كەرەمەت ءبىلىمدى حالقى بار ەل بيلىك ۇستانعان ساياسات سالدارىنان «ەۋروپانىڭ سوڭعى ديكتاتۋراسى» اتاۋىن يەلەندى.
باتىس بەلارۋستەگى نارازىلىقتارعا بەي-جاي قارامايدى، ويتكەنى ولاردا ايقىن گەوساياسي سۋبتەكست جوق. قوعامنىڭ «ەۋروپالىق» جانە «رەسەيشىل» بولىگىنە قارسى تۇرۋ جوق. 1989 جىلى تيانانمەندە بولعانداي، ەشكىم «بوستاندىق» ءمۇسىنىنىڭ جانىنا جينالمايدى. تىپتەن مينسكىدە ەۋرووداق تۋى دا جوق (2014 جىلعا دەيىن كيەۆتە دە، تبليسيدە دە ەو جالاۋى بولعان ەمەس). دەمەك ەۋرووداق بەلارۋس حالقىنىڭ دەموكراتياعا دەگەن قۇلشىنىسىن جوعارى باعالاپ، كومەك كورسەتۋى ءتيىس.
ءدال قازىر ەلدە ورىن الىپ جاتقان قيىن جاعداي بۇقارانىڭ باسشىلىقتى جەككورۋشىلىگىنە، بيلىك ساياساتىنىڭ قاتىگەزدىگى، ادىلەتسىزدىگى مەن ىسىراپشىلدىعىنا قارسى ۇلتتىق كوتەرىلىسى.
بەلارۋسكە ورتالىق جانە شىعىس ەۋروپا ەلدەرى ءۇشىن گەوساياسي ويىنداعى فيشكا ەمەس، ەركىندىكتى اڭسايتىن قوعامى بار مەملەكەت رەتىندە قارايتىن كەز كەلدى. ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن دەموكراتيا تاعدىرىن تالقىلاپ جۇرگەندە، بەلارۋستار ناقتى ارەكەت ەتىپ جاتىر. ولار ادام قۇندىلىعىن، قۇقىق ماسەلەسىن بىزدەن ارتىق تۇسىنەتىن قوعامعا اينالدى.
Monde (فرانتسيا)
بەلارۋسپەن شەكارالاس ەۋروپالىق وداق ءۇشىن بۇل مينسكىنى كوتەرىلىسكە شىعارۋ نەمەسە باتىس لاگەرىنە تارتۋ ماسەلە ەمەس. بۇل – ەو قۇرعان دەموكراتيا مەن زاڭنىڭ ۇستەمدىگى قاعيداتتارىن قورعاۋ ماسەلەسى.
وداقتىڭ 27 ەلى رەپرەسسيانى ايىپتاپ جانە ازاماتتاردىڭ ەركىن سايلاۋعا دەگەن ۇمتىلىسىنا ساياسي قولداۋ كورسەتۋى كەرەك.
ببيلىك بەلارۋستەردىڭ ساتسلاۋداعى داۋىسىن ءبىرىنشى رەت ۇرلاپ، ءبىرىنشى رەت سوققىعا جىققان جوق. بۇعان دەيىن دە حالىق پەن اۆتوريتار بيلىك اراسىندا قاقتىعىستار بولعان. حالىقتىڭ رەپرەسياعا قارسى كۇرەسى جوعارى دەڭگەيدە. الايدا سىرتقى كۇشتەردىڭ كومەگىنسىز ولاردىڭ جەڭىسكە جەتۋى ەكىتالاي. دەموكراتيالى ەلدەر قولداۋ كورسەتپەسە، لۋكاشەنكونى قۇلاتۋ قيىن بولماق.
New York Times (اقش)
لۋكاشەنكو حالىققا زورلىق-زومبىلىق كورسەتىپ، اسكەر جالداۋ ارقىلى تويتارىس بەرە المايتىنىن كورسەتتى. بەلارۋستەر العان بەتىنەن تايماي، جەڭىسكە ءبىر قادام جاقىندادى.
الەكساندر لۋكاشەنكو ەلدەگى نارازىلىقتاردىڭ ارتىندا بىرنەشە جاسىرىن ادامدار تۇر دەپ سانادى. بىراق نارازىلىق شەرۋلەرىن ۇيىمداستىرۋعا سىرتقى فاكتور ىقپال ەتكەن جوق. بۇل – حالىقتىڭ بوستاندىققا، دەموكراتيالى ەل بولۋعا تالپىنىسىنان تۋعان نارازىلىق. ال لۋكاشەنكوعا ءپۋتيننىڭ قانداي كومەك كورسەتەرى بەلگىسىز.
مينسكتەگى ميتينگ. فوتو: REUTERS
Standard (اۋستريا)
بەلورۋستەر 2010 جىلعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدان كەيىن ميتينگكە شىقتى، بىراق ول قازىرگىدەي اۋقىمدى بولعان جوق. سەبەبى قازىر حالىقتىڭ باسىم بولىگى وپپوزيتسياعا قوسىلعان.
ەل تۇرعىندارى دامىعان باتىس ەلدەرىندە ءبىلىم الىپ، قىزمەت كەتكەن. سوندىقتان دا ولار ناعىز دەموكراتيانىڭ، ءادىل سايلاۋدىڭ قانداي ەكەنىن جاقسى بىلەدى. كەز كەلگەن ادام بيلىك پەن حالىق اراسىنداعى ديالوگتىڭ ناتيجەلى بولعانىن قالايدى. ءوزىن ايقىن جەڭىس يەسى سانايتىن پرەزيدەنت لۋكاشەنكو 26 جىلداعى باسقارۋىنان كەيىن قازىرگى جاعدايعا قانداي رەاكتسيا تانىتارىن بىلمەي الەك. بەلارۋس بيلىگى بەيبىت تۇرعىنداردى سوققىعا جىعىپ، قورقىتۋ ارقىلى نارازىلىقتاردى توقتاتامىز دەپ ويلادى. بىراق بۇل ماقساتى قۇردىمعا كەتتى. حالىق شىدامىنىڭ شەگىن كورسەتتى.
Libération (فرانتسۋز ليبەرال باسىلىمى)
قىرىمدى باسىپ العاننان كەيىن پۋتين ساياسي ويىن، قاقتىعىستاردى شەشۋگە قابىلەتتى ەكەنىن كورسەتتى. بىراق ول ىندەت پەن ەكونوميكالىق داعدارىس ءورشىپ تۇرعان كەزدە جاڭا مايدان اشۋعا دايىن با؟ ۋكرايناعا قىسىم كورسەتكەن رەسەي از عانا حالقى بار بەلارۋس جەرىندە ويران سالا الماي ما؟ وسى ساۋالدار ەۋروپالىق وداق باسشىلىعىن ويلاندىرۋى ءتيىس.
ەۋروپا ادام قۇقىقتارىن تاپتايتىن مەملەكەتتەرگە ەكونوميكالىق سانكتسيا ەنگىزىگەن قۇبا-قۇپ. بىراق ەو بۇل قادامدى ءوز مارتەبەسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ەمەس، حالىققا كومەك رەتىندە جاساۋى كەرەك.
Gazeta Wyborcza (پولشا)
لۋكاشەنكو رەسەي ساياساتى مەن سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپالى ەلدە قان توگۋگە ءماجبۇر ەتتى دەيدى. حالىقپەن اشىق ديالوگ ورناتۋعا بىرنەشە مارتە وقتالعانمەن، نارازىلار قۇلاق اسپايدى. بيلىك بۇگىنگى احۋالدان ۇركىپ وتىر. بۇل بەلارۋس بيلىگىنىڭ جارقىن بولاشاققا ۇمىتسىزدىگى پەن سەنىمسىزدىگىنىڭ بەلگىسى.
قازىرگى جۇيە – بيلىكتى پۋتينمەن بولىسكىسى كەلمەيتىن جانە ونىڭ ۆاسسالى بولعىسى كەلمەيتىن ديكتاتور ءۇشىن لوگيكالىق جانە دايەكتى ساياسات. ەندى لۋكاشەنكونىڭ ءوزى ەگەمەندىككە قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىر. ال بەلارۋس تاۋەلسىزدىگىنىڭ قورعاۋشىلارى ءوز ۇستەمدىگىن ساقتاپ قالۋدى ماقسات ەتكەن پرەزيدەنتتىڭ باستى جاۋلارىنا اينالدى. بيلىك حالىققا اشىق تۇردە رەپرەسسيا جاساي باستادى. ناعىز مايدان قايتالاندى.
شەرزاتتىڭ ءولىمى ىسىنە قاتىستى قۇپيا ۆيدەونى جاريالاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ – ساراپشىلار مەديا سىنى
كوميسسيا مەن باقىلاۋشى ەسەبىندەگى ايىرماشىلىق: الماتىدا رەفەرەندۋم قالاي ءوتىپ جاتىر؟
رىسبەك سارسەنبايۇلى: اەس – جارىلىپ كەتۋگە شاق تۇرعان بومبانى قۇشاقتاپ وتىرعانمەن بىردەي
قاراعايعا قارسى بۇتاق. دۋماننىڭ سوت تەرگەۋى اياقتالدى. 29 شىلدە ءجارىسسوز.
الماتى وبل پركۋراتۋراسى. بەلسەندىلەر: «جالعان جالامەن قاماۋداعى ايگەرىم مەن دۋمانعا بوستاندىق!»
جاۋاعاشتى تۇرمەسى ايگەرىمدى تاعايىندالعان ەمگە جىبەرمەي جاتىر