مال ەكسپورتتاۋ توقتاتىلدى: اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ اعاتتىعى نەدە؟

بۇگىن اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى قازاقستان بۇدان بىلاي شەتەلگە مال ەكسپورتتامايتىنىن حابارلادى.

ۆەدومستۆونىڭ مالىمەتىنشە، بىلتىر قازاقستاننان شەتەلگە 156 مىڭ باس ءىرى قارا مال شىعارىلعان. ونىڭ 121,6 مىڭى وزبەكستانعا (78%), تاعى 14% ارمەنياعا ەكسپورتتالعان.

سونداي-اق، ەلدەن 264 مىڭ باس قوي شىعارىلعان، ونىڭ جارتىسىنان استامى تۇساق-ساۋلىق ارالاس. ۇساق ءمۇيىزدى مالدىڭ باسىم بولىگى، ياعني 200 مىڭنان استامى (76%) – وزبەكستانعا، 21,5 مىڭ باس (8,1%) – رەسەي فەدەراتسياسىنا، 18 مىڭ باس (6,7%) – ءازىربايجان، شامامەن 12 مىڭ باس (4,5%) يرانعا تاسىمالدانعان.

ۆەدومستۆو مال ەكسپورتىنىڭ توقتاۋىن «ءتىرى مالدى جاپپاي سىرتقا تاسىمالداۋ ەت ونىمدەرىنە باعانىڭ وسۋىنە نەگىز بولدى» دەپ تۇسىندىرەدى. حابارلامادا «قالىپتاسقان جاعداي قازاقستاندىق ەت وڭدەۋ كاسىپورىندارى مەن بورداقىلاۋ الاڭدارىنىڭ جۇكتەمەسىنىڭ تومەندەۋىنە الىپ كەلدى. 2019 جىلى قازاقستاندىق ەت وڭدەۋ كاسىپورىندارى ءوز قۋاتىن تولىق پايدالانا الماعان. ولاردىڭ تولىق جۇمىس ىستەمەۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى – ءتىرى مالدىڭ جاپپاي ەكسپورتىنىڭ سالدارىنان شيكىزات تاپشىلىعى بولدى» دەلىنگەن.

«اگروونەركاسىپتىك كەشەنىن دامىتۋدىڭ 2017 – 2021 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنا»  سايكەس، اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ الدىندا قايتا وڭدەلگەن ءونىم ەكسپورتىن 2,5 ەسەگە ارتتىرۋ مىندەتى تۇر دەسەدى. باعدارلاما پاپورتىندا كورسەتىلگەندەي، مۇنى 2017-2021 جىلدارى ىسكە اسىرۋعا رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردە كوزدەلگەن جالپى شىعىستار بارلىعى 2,774 ترلن تەڭگە واراستىرىلعان بولاتىن.

«وسىعان بايلانىستى، بورداقىلاۋ الاڭدارى مەن ەت كومبيناتتارىنىڭ وتىنىشتەرىنە سايكەس، قر اۋىل شارۋاشىلىعى جانە قر قارجى مينيسترلىكتەرىنىڭ 2019 جىلعى 21 قازانداعى «اۋىل شارۋاشىلىعى جانۋارلارىن شىعارۋداعى كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى» بىرلەسكەن بۇيرىعىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ايتا كەتسەك، اتالعان بۇيرىق تەك انالىق مال باسىنىڭ ەكسپورتىن ۋاقىتشا شەكتەيتىن. بۇل وزگەرىستەر بارلىق ءىرى قارا مال مەن ۇساق ءمۇيىزدى مالدىڭ جىنىستىق-جاستىق توپتارى بويىنشا تىرىدەي باسىن وزگە ەلدەرگە شىعارۋعا (ەكسپورتتاۋعا) تولىق تىيىم سالادى»،– دەيدى ويلاعانى ىسكە اسپاعان ۆەدومستۆو.

ماڭىزدى شەشىمدى ازىرلەۋگە سالالىق ساراپتاما ۇيىمدارى، وبلىس اكىمدىكتەرى، «اتامەكەن» ۇكپ، سىرتقى ساۋدا ساياساتى جانە حالىقارالىق ەكونوميكالىق ۇيىمدارعا قاتىسۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا قاتىسقان.

اتالعان وزگەرىس نەگىزىندە الداعى جىلدارى «قازاقستاندىق مال باسىن ساقتاپ ۇلعايتۋعا، وتاندىق ەت كومبيناتتارىن قولايلى باعا مەن ساپالى شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋگە جانە دايىن وڭدەلگەن ءونىمنىڭ ءوندىرىسى مەن ەكسپورتىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى» دەيدى.

2018 جىلى قازاقستان ەت ەكسپورتى بويىنشا رەكوردتتىق كورسەتكىشكە قول جەتكىزىپ، ەل اۋماعىنان تىس جەرگە 32 مىڭ توننا ەت جانە ەت ءونىمىن جونەلتكەنىن جەتكىزدى.  ءدال سول جىلى ەلىمىزگە الىس-جاقىن شەتەلدەن 14 مىڭ باس ءىرى قارا اكەلىندى. بۇعان قوسا 170 مىڭ باس انالىق قوي ساتىپ الىنعان. سونداي-اق وسى كەزدە ال شارۋاشىلىعىن سۋبسيديالاۋ بويىنشا باعدارلامانىڭ 3  تارماعى تيىمسىزدىگىنە بايلانىستى قىسقارتىلعانى بەلگىلى. دەمەك باعدارلاما دايىنداۋشى مامانداردىڭ دۇرىس جوسپارلاي الماۋىنان تۋعان.
بىلتىر ءى جارتىجىلدىقتىڭ قورىتىندىسىندا ەلدە ءىرى قارا سانى 7,2 ملن باسقا، قوي 18,7 ملن باسقا، جىلقى 2,6 ملن باسقا، قۇس 44,3 ملن-عا دەيىن وسكەن دەپ حابارلانعان. ەلدەگى مال ەتى مەن تىرىدەي ءىرى-ۇساق مال رەسەيگە، قحر، پارسى شىعاناعى، ءباا، ساۋد ارابيا كورولدىگى، كاتار، ەاەو، ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن قىتايعا سان مىڭداپ ەكسپورتتالىپ جاتقاندا، حالىق تۇتىناتىن ەت باعاسى شارىقتاپ،سوعىم كەزى مەن قۇربان ايت، ناۋرىز تۇسىندا اسپانداپ كەتەتىن قارقىن كۇشەيە ءتۇستى. مۇنى كوپتەگەن ساراپشىلار ارىسى مۇحيت اسىپ ارگەنتينادان ەت يمپورتتاعان قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ شالىس قادامى دەپ سانايدى. ماسەلەن، 2013 جىلى قازاقستان 1,6 مىڭ توننا ەت شەتكە ساتىپ، 209,8 مىڭ توننا ەت سىرتتان العان. ەلدى ەتپەن جەتكىلىكتى تۇردە قامتاماسىز ەتپەي جاتىپ، سىرتقا تاسىپ بايمىن دەگەن، راسىندا دا «اقىماقتىق» دەيدى بۇعان نارازى كوپشىلىك.

سىرتقا مال-ەت تاسىمالداپ ساتامىز دەپ، اقجولتاي حابار ايتىپ، بوركىن اسپانعا لاقتىرعان مينيسترلىك ەندىگى مال ەكسپورتىن توقتاتتى.

"The Qazaq Times"