ابايعا – 3 ملرد، دۋبايعا – 9 ملرد. «كوزقاماننىڭ ەسەبى»

قارجى ۆيتسە-ءمينيسترى بەرىك شولپانقۇلوۆ بيىل تويلاناتىن ءال-ءفارابيدىڭ 1150 جىلدىعى مەن ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى، جەڭىستىڭ 75 جىلدىعىنا وراي بيۋدجەتتەن 3 ملرد تەڭگە بولىنگەنىن مالىمدەگەن. بۇل قاراجات از با، كوپ پە؟

مۇنى ءبىلۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ وتكەن جانە الداعى ايتۋلى جوبالارعا قالاي قارايتىنىن باجايلاپ قاراساق، جاۋابى وزدىگىنەن بىلىنە قوياتىن ءتارىزدى. تاقىرىپتاعى شۇبىرعان ميللياردتار ءسوز ورايىمەن، رەداكتسيا كەڭشىلىگىمەن «ابايعا» دەپ اسىرا كورسەتىلگەن. شىن مانىندە، ءۇش ميللياردتىڭ شاشۋى ءۇش تويعا جوبالانعان.

بىلتىر 16-17 مامىردا «شابىتتاندىرۋشى ءوسىم: ادامدار، قالالار، ەكونوميكالار» تاقىرىبىندا وتكەن ەكىكۇندىك XII استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنا دا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتپەن 1,4 ملرد تەڭگە كولەمىندە قاراجات بولىنگەن-ءدى. سوڭعى ەكى جىلدا ەل تاريحىنداعى ايتۋلى وقيعانىڭ ءبىرى تۇركىستان وبلىسىن قۇرۋ، ونى دامىتۋ باعىتىندا 1,236 ترلن تەڭگە قارجى بولىنسە دە، ازىرگە اتالعان اۋقىمدى قاراجاتتىڭ تيىن-تەبەنىنە دەيىن قالاي قايدا جۇمسالعانى تۋرالى اشىق، كوپشىلىككە قولجەتىمدى-ۇعىنىقتى كونتەنتى ازىرلەنبەگەن.

سونىمەن بىرگە وتكەن ايدىڭ سوڭىندا قارجى ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ 10 ملرد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا تارتپاق ويمەن بيىل دۋباي كورمەسىنە 9 ملرد تەڭگە (22 ميلليون دوللار) بولگەن. كۇزدە باستالاتىن، ناقتىراق ايتقاندا 20 قازان مەن 2021 جىلدىڭ 10 ءساۋىرى ارالىعىندا وتەتىن EXPO جوباسىنا قازاقستان دا قاتىسادى.

تاۋەكەلى زور، تيىمدىلىگىنە كەپىل جوق شارادا «ەگەر قازاقستاننىڭ پاۆيلونىن كەلگەن ينۆەستورلاردىڭ ارقاسىندا ەلىمىزگە قوسىمشا ينۆەستيتسيا تارتىلسا، بولىنگەن قاراجات ءوزىن-ءوزى اقتاپ، جاڭا وندىرىستەردى ىسكە قوسۋعا، جۇمىس ورىندارىن اشىپ، سالىق تۇسىمدەرىن ارتتىرۋعا جول اشىلادى» دەپ تۇسىندىرۋگە تىرىستى ەلدىڭ ءبىرىنشى بۋحگالتەرى.

بۇعان دەيىن كەلۋشىلەر قاتارىن كوبەيتۋ ءۇشىن مۇعالىمدەرگە كۇشتەپ بيلەت ساتقان، كەشەن قۇرىلىسىنىڭ كىناراتى اشىق سىنعا ۇشىراعان 2017 جىلعى استانا-EXPO كورمەسىنە جالپى جيىنى 565,1 ملرد تەڭگە (2,1 ملرد دوللار: 2013 ج. – 20,3 ملرد، 2014 ج – 46,1 ملرد، 2015 ج. – 154,2 ملرد، 2016 ج. – 276,2 ملرد، 2017 ج. – 77,3 ملرد تەڭگە) بولىنگەن بولاتىن.

سونداي-اق 2011 جىلى الماتى مەن استانادا وتكەن قىسقى ازيا ويىندارىنىڭ  شىعىنىنا 233,5 ملرد تەڭگە (1,650 ملن دوللار) جۇمسالعان. ءبىر جارىم جىل تەكسەرگەن ەسەپشىلەر «تالاي زاڭ بۇزىلعانىن انىقتاعانىن» ايتقان بولاتىن. ماسەلەن، ەسەپ كوميتەتى ازيا ويىندارى ءۇشىن 10 ملرد 280 ميلليون تەڭگەگە (شامامەن 69 ميلليون دوللار) الىنعان سپورت جابدىقتارى كەرەكسىز بولىپ قالعانىن انىقتاعان.

بيىل 80 جاسقا كەلەتىن قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تۋعان كۇنىمەن تۇسپا-تۇس استانا كۇنى مەرەكەسىنە قانشا قاراجات بولىنەرى ازىرگە بەلگىسىز.

مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى كۇنى كەشە اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 175 جىلدىعىن تويلاۋ جوسپارى 82 تارماقتان تۇراتىنىن حابارلادى. وزگە جۇرتتار كونفۋتسي، شەكسپير، تولستوي ءىلىمىن يدەولوگيالىق فەنومەنگە اينالدىرىپ ۇلگەرگەندە، ءبىز مەكتەپتى ايتپاعاندا جوو-دا جاپپاي ابايتانۋ كۋرسىن وقىتا الماي ءجۇرمىز. قوعام بەلسەندىلەرى قالىڭ توپتىڭ شاڭدى دۇرمەگىندە، فلەشموب، ءبىر فۋرشەتپەن كۇن وتكىزەتىن ءىز-دەرەكسىز كونفەرەنتسيا-جيىندار، عۇمىرى حايپتاي-اق قىسقا يميدجىك مارافوندار نوپىرىندە باسىلىپ قالماي قايتىمدى، ومىرشەڭ جوبالار ىسكە اسسا دەيدى.

مەملەكەت باسشىسى جۋىردا جاريالاعان «اباي جانە ءححى عاسىرداعى قازاقستان» ماقالاسىندا ابايدى جاستارعا ۇلگى ەتەدى. بەرىسى ءيسى قازاقتى، ارىسى ءبۇتىن ادامزاتتى وزىنە ۇيىتا بىلەتىن اباي پاراساتى اياسىنىڭ ەڭ ءبىر ساۋلەلى تۇسى – «تولىق ادام» كونتسەپتسياسىن ەلدىكتى كۇشەيتىپ، جۇرتتى جان تازالىعىنا، وركەنيەتتى مادەنيەت كوشىنە سۇيرەيتىن جالپىۇلتتىق يدەولوگيا دەڭگەيىنە كوتەرۋگە كىم كەدەرگى؟ دۋبايعا 9 ملرد-تى توگە سالعان بۇل قازاق وزىنىكىن ءالى قوراشسىناتىنداي، قويما قاسى مەن بيلىك باسىندا جۇرگەندەر ءالى دە ءوز ۇلتىن شىن تاني الماعان سياقتى. كەڭ تاناۋىنا اق جاعاسىن تارتىپ تۇيمەلەگەن سارايداعى قازىناشى التىن ساندىقتى الەم-جالەمگە اقتارعاندا تابەتى زور، قولى قۇلاشتاي-اق اشىق، ال  حالقىنا كەلگەندە شىق بەرمەس شىعايباي. سەبەبى ەلىككىش، جەلپىنگىش...

"The Qazaq Times"